“Θόδωρος Αγγελόπουλος: Ο άνθρωπος που ήθελε πάντα να προλαβαίνει τα σύννεφα”

Στις 24 Γενάρη 2013, συμπληρώνεται ένας χρόνος από τότε που τόσο άδικα και βίαια έφυγε ο μεγάλος Έλληνας δημιουργός, Θόδωρος Αγγελόπουλος. Αυτό το «ουδείς αναντικατάστατος», στην περίπτωση του Θόδωρου και άλλων πολλών προσωπικοτήτων που έβαλαν ανεξίτηλα τη σφραγίδα τους  στην πολιτιστική, κοινωνική, πολιτική ζωή του τόπου μας, δεν ισχύει.

Είχα το ιδιαίτερο προνόμιο να είμαι στενός συνεργάτης του επί πολλά χρόνια, την τελευταία δε πενταετία πιστεύω ότι γίναμε φίλοι. Άπειρες φορές κουβεντιάζαμε οι δυό μας, αργά τα μεσημέρια, τρώγοντας στο παλιότερο εστιατόριο των Αθηνών, στην οδό Πανεπιστημίου, ή πίνοντας το καφεδάκι μας σε στέκι κοντά στη γειτονιά του.

Κύριο θέμα μας πάντα το σινεμά και οι ταινίες του, είτε αυτές  που είχε ήδη γυρίσει, ή αυτές που επρόκειτο να γυρίσει. Τις πιο πολλές φορές μαγνητοφωνούσα με την άδειά του αυτές τις πολύτιμες συζητήσεις. Δεν πρόκειται φυσικά για εκμυστηρεύσεις, αλλά για τις απόψεις του -διδασκαλία θα έλεγα καλύτερα- για τη μεγάλη περιπέτεια της ιστορίας του σινεμά, για τους ανθρώπους που θαύμαζε, για όσους θαύμαζαν τη δουλειά του και για τους φίλους του, τα παγκόσμια ιερά τέρατα του σινεμά, όπως ο Αντονιόνι,  ο Κουροσάβα, ο Φελλίνι, ο Μπέργκμαν, ο Βέντερς, ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ, ο Τονίνο Γκουέρα και τόσοι άλλοι.

Στο σπίτι μας στην Ύδρα, από τις 7 έως τις 10 Σεπτεμβρίου 2011, συμπλήρωσε την 102η γραφή-την τελευταία-του σεναρίου «Η ΄Αλλη Θάλασσα», που κατά τη γνώμη πολλών θα γινόταν μια ακόμα μεγάλη ταινία και θα έφερνε στη χώρα μας και άλλες μεγάλες διακρίσεις.

Οι συντελεστές όλων των βαθμίδων ηθοποιοί, τεχνικοί, βοηθοί, εργάτες, οι φροντιστές, η γραμματέας του γραφείου (η Μάρθα μας), η Φοίβη, η συντρόφισσα της ζωής του, ως παραγωγός, οι κόρες του -όλη η οικογένεια σε καίρια πόστα δίπλα στον πατέρα -όλοι είχαμε αγαπήσει ξεχωριστά αυτή την ταινία και δουλεύαμε σαν ένας άνθρωπος.

Η Κύπρος ήταν συμπαραγωγός με ένα  μικρό ποσοστό. Ο Θόδωρος αναζητούσε μια βραχώδη τοποθεσία, όπου η θάλασσα θα είναι διαρκώς κυματώδης. Το σενάριο ήθελε μέσα από την αφρισμένη θάλασσα να βγαίνει μια γυμνή Αφροδίτη, για να συναντηθεί με το κοριτσάκι της, 5-6 χρόνων, που έπαιζε στην ακρογιαλιά. Ο συμπαραγωγός της Κύπρου, Μιχάλης Γεωργιάδης, μας είπε ότι στην Πάφο θα βρεί αυτό που θέλει ο Θόδωρος. Η θάλασσα εκεί ποτέ δεν ησυχάζει. Λέγεται η Πέτρα του Ρωμιού. Στο ταξίδι από τη Λευκωσία έως την Πάφο σταματήσαμε σε πολλά σημεία, αλλά ο Θόδωρος δεν ήταν ικανοποιημένος.

Μόλις φτάσαμε στην Πέτρα του Ρωμιού, φώναξε: «Αυτό είναι, είχε δίκιο ο Μιχάλης». Πράγματι, τα κύματα έρχονταν από το πέλαγος βουνά, η θάλασσα κατέληγε θυμωμένη στην παραλία. Μαγνητοφωνήσαμε τον ήχο των κυμάτων. Φωτογραφίσαμε τα βράχια που κύκλωναν την παραλία. «Τέλος, αυτό είναι! Εδώ θα γυρίσουμε τη σκηνή. Επιστρέφουμε», είπε ικανοποιημένος και ευδιάθετος.

Το βράδυ είχαν οργανωθεί διάφορες εκδηλώσεις προς τιμήν του. Τιμήθηκε από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, από τους Κύπριους Σκηνοθέτες, έδωσε συνεντεύξεις στην κρατική τηλεόραση και σε διάφορες εφημερίδες. Είδαμε τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, ο οποίος δήλωσε φανατικός θαυμαστής του Θόδωρου.

Όλοι ήθελαν να τον συναντήσουν, φοιτητές, δημοσιογράφοι. Απλοί άνθρωποι στη βόλτα στη Λευκωσία τον φωτογράφιζαν, του έσφιγγαν το χέρι και εκείνος ανταποκρινόταν πρόθυμα.

Κάποιοι άσχετοι, για να μην πω κακεντρεχείς, είπαν και έγραψαν κατά καιρούς ότι ο Θόδωρος είναι ψυχρός, απόμακρος. Ο Θόδωρος ήταν ακριβώς το αντίθετο και αυτό το αποδεικνύει και η καθημερινή του ζωή. Κάθε πρωί στεκόταν στην ουρά, στη λεωφόρο Κηφισσίας και έπαιρνε το λεωφορείο, για να πάει στο γραφείο του. Του άρεσε να κουβεντιάζει με τον κόσμο, να ακούει τους συνεπιβάτες του να μιλάνε για τη δουλειά του. Ύστερα ερχόταν στο γραφείο και διηγούνταν τους διαλόγους με αυτούς τους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους. «Κάποια φορά, μια κυρία σηκώθηκε στο λεωφορείο, για να μου δώσει τη θέση της. Δεν δέχτηκα φυσικά κι εκείνη κατεβαίνοντας μια στάση πριν από μένα, γύρισε και μου είπε: «Προσέχετε, σας παρακαλώ, τον εαυτό σας. Έμειναν τόσο λίγοι σαν εσάς!».

Την επόμενη μέρα, ο Θόδωρος είχε ραντεβού με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, κύριο Δημήτρη Χριστόφια. Δεν μπόρεσε να πάει λόγω ξαφνικής αδιαθεσίας, μίλησε όμως με τον πρόεδρο στο τηλέφωνο. Το ίδιο βράδυ συνέπεσε να δούμε εμείς τον κύριο Χριστόφια, στην παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Κύπρου. Μας δήλωσε ότι η συμπαράστασή του στην ταινία ήταν αμέριστη.

Το επόμενο μεσημέρι, παλαιά φίλη της οικογένειας Αγγελόπουλου μας πήγε στα Κατεχόμενα. Κάναμε μια βόλτα, μάλλον θλιβερή και καθήσαμε για φαγητό στο παλιό χάνι.

Εν τω μεταξύ, κάθε τόσο ακούγονταν η ενοχλητική, σχεδόν απειλητική φωνή του μουεζίνη. Επί πολλά χρόνια πηγαίνω στην Κωνσταντινούπολη, άλλοτε με τον Μίκη, τον Λιβανελί, τη Φαραντούρη για συναυλίες για την ειρήνη που οργανώσαμε με την ΓΣΕΕ και τα τούρκικα συνδικάτα, κι άλλοτε για να δούμε παλιούς φίλους που έχουμε εκεί. Είχα και έχω βαθιά πίστη για ειλικρινείς,  ειρηνικές, δημιουργικές σχέσεις μεταξύ των δύο λαών, δεν μου άρεσε όμως εκείνο το σούρουπο στα κατεχόμενα. Με ενοχλούσε το δάσος από τις δεκάδες κόκκινες τούρκικες σημαίες, τα πορτρέτα του Ατατούρκ και οι μνήμες για τα θύματα του κυπριακού και του ελληνικού λαού σε εκείνον τον πόλεμο. Νομίζω ότι και ο Θόδωρος δεν αισθανόταν τόσο καλά.

Είχαμε οργανώσει τα γυρίσματα της Κύπρου για τον Νοέμβριο του 2011. Οι υποχρεώσεις του Τόνυ Σορβίλλο, του πρωταγωνιστή της ταινίας, μας άλλαξαν πολλές φορές το πρόγραμμα. Τα γυρίσματα στην Κύπρο δεν έγιναν τις ημερομηνίες που υπολογίσαμε.

Ο παγκόσμιος Έλληνας, Θόδωρος Αγγελόπουλος, έφυγε νωρίς. Ήταν  ένας ώριμος έφηβος με φοβερή κινητικότητα και έφυγε από τη ζωή με μεγάλη αγάπη για τους δικούς του ανθρώπους. Τα 450 σκαλιά του σπιτιού μας στην Ύδρα, τα ανέβαινε γρήγορα σαν αγριοκάτσικο, ενώ εμάς μας έβγαινε η γλώσσα. Άφησε πίσω του μια θαυμάσια οικογένεια, πήρε όμως μαζί του την κάμερα και το φωτόμετρο. Οι μυημένοι θα μπορούν να ακούνε τα παραγγέλματα στον πολύτιμο συνεργάτη του, Ανδρέα Σινάνο: «Τώρα Ανδρέα, μη φύγουν τα σύννεφα». Εκεί στον ουρανό, από πλανήτη σε πλανήτη θα σχεδιάζει ή θα σκηνοθετεί μια καινούργια ταινία, ή ακόμα μπορεί να συνεχίζει την «Άλλη Θάλασσα» που ήταν μια ταινία για ανθρώπους και για αγγέλους.

Μας άφησε πίσω ένα διαχρονικό έργο με υπογραφή ελληνική. Ο Θεοτοκόπουλος, ο Καζαντζάκης, ο Αγγελόπουλος, ο Μητρόπουλος, η Κάλλας, ο Κακογιάννης, ο Ρίτσος, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Εμπειρίκος, ο Καμπανέλλης, ο Κάρολος Κουν, ο Παρθένης, ο Ανδρόνικος, ο Ροντήρης και τόσοι άλλοι αποτελούν το εικονοστάσι των επωνύμων αγίων του νεώτερου πολιτισμού.

Ο Θόδωρος, με το έργο του, έχει το προνόμιο να παραμείνει αθάνατος και να είναι διαρκώς κοντά μας. Ας μας κάνει αυτή τη χάρη!

* Ο Μανόλης Τσακίρης είναι συγγραφέας έξι λογοτεχνικών βιβλίων, ενώ βρίσκεται υπό έκδοσιν το έβδομο ποιητικό βιβλίο του. Είναι μέλος της Ενώσεως Σεναριογράφων Ελλάδος, ενώ για 14 χρόνια υπήρξε στενός συνεργάτης του σκηνοθέτη Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Υπήρξε σύμβουλος σε ζητήματα πολιτισμού στην ΓΣΕΕ και την ΟΤΟΕ και είναι πρόεδρος του ιστορικού υπερκομματικού Συλλόγου Οικολόγων Ύδρας.