Ο Γαβράς ζει και τα fake news επίσης 

Το χθεσινό κρούσμα fake news με έναν ψεύτικο λογαριασμό, που έφερε το όνομα της νέας υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά, και τουίταρε τη δήθεν είδηση του θανάτου του σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, με αποτέλεσμα σειρά ΜΜΕ να σπεύσουν να την αναπαράξουν ελαφρά τη καρδία, επιβεβαιώνει πρώτον ένα σημαντικό πρόβλημα:

Η διασταύρωση άλλωστε μία περιττή πολυτέλεια ιδίως στην εποχή του διαδικτύου, όπου η ταχύτητα (και η μείωση του εργατικού κόστους) είναι απόλυτη προτεραιότητα, σε αντίθεση με τη δημοσιογραφία. Και χωρίς να τους παραξενέψει που ο λογαριασμός είχε δημιουργηθεί μόλις την ημέρα του ανασχηματισμού, η υποτιθέμενη υπουργός είχε αναρτήσει tweet μόνο στα αγγλικά και τα ΜΜΕ της Γαλλίας όπου ζει ο διεθνώς διάσημος σκηνοθέτης δεν είχαν γράψει λέξη.

Όταν μία ώρα αργότερα ο ίδιος ο φαρσέρ αποκάλυψε το παιχνίδι που είχε παίξει, δηλώνοντας μάλιστα ότι πρόκειται για τον Ιταλό δημοσιογράφο Tomaso De Benedetti, ο οποίος στο παρελθόν έχει “πεθάνει” τον πρόεδρο της Συρίας Άσαντ προκαλώντας αύξηση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου, αλλά και την γνωστή “φίλη της Ελλάδας” Κριστίν Λαγκάρντ.

Θα περίμενε κανείς όσοι την πάτησαν να αναγνωρίσουν το λάθος και να μάθουν από αυτό. Αντ’ αυτού κατηγόρησαν την υπουργό για… γκάφα, με μερικούς να φτάνουν μάλιστα στο σημείο να υποψιάζονται πως ήταν δικός της ο λογαριασμός και ισχυρίστηκε πως δεν ήταν για να καλύψει το λάθος της. Διότι έπρεπε να βρουν έναν ανόητο αντιπολιτευτικό λόγο- λες και εξέλιπαν οι σοβαροί λόγοι αντιπολίτευσης στην κυβέρνηση.

Από την άλλη πλευρά, κάποιοι έφτασαν (πάντα μέσω social media) να καταγγέλλουν ότι “κάποιοι” (αγαπημένο εθνικό και διακομματικό χόμπι η συνομωσιολογία γαρ) θέλησαν να τη στήσουν στη νέα υπουργό Πολιτισμού.

Ο Γαβράς μπορεί να ζει, η κοινή λογική και η δημοσιογραφική δεοντολογία όμως δεν είναι και βέβαιον ότι ζουν.

Για τα διαδικτυακά (και όχι μόνον) ΜΜΕ η αιτία του (αρχικού) κακού είναι προφανής: Όπως αναφέρθηκε, στην εποχή του διαδικτύου κάποιοι έχουν αναγάγει σε υπέρτατη αξία την ταχύτητα στη μετάδοση μίας είδησης. Και αν δεν ισχύει; “Δεν πειράζει” θα σου απαντήσουν ορισμένοι “δημοσιογράφοι” ευθαρσώς. Τα κλικ να γίνουν και μετά… θα το ρίξουμε κάπου. Ίσως στο Γαβρά, που ζει.

Η δεύτερη, πιο ουσιαστική αιτία έχει όπως είπαμε να κάνει με τη συμπίεση του εργατικού κόστους: Γιατί να έχεις ένα σωρό ρεπόρτερ, όταν μπορείς να αντιγράφεις από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που κάποιοι έσπευσαν με πρόωρο ενθουσιασμό να βαφτίσουν “δημοσιογραφία των πολιτών”.

Τα social media μπορούν πράγματι να προσφέρουν στην κοινωνία με τη διάδοση ειδήσεων πέρα απο τα συνηθισμένα “συστημικά” κανάλια. Στον μαγικό τους κόσμο δεν κυκλοφορούν μόνο φαρσέρ, που αποκαλύπτουν την απάτη τους γιατί την έχουν κάνει για πλάκα ή για να ξεσκεπάσουν ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί πια το “σύστημα” και είναι άρα οι πιο αθώοι. Αλλά και κάποιοι, που συνειδητά με σκοπούς πολιτικούς ή οικονομικούς κατασκευάζουν fake news ελπίζοντας στη διάδοση τους από τους πολίτες ή και από ΜΜΕ.

Πάντα οι άνθρωποι θέλαμε ειδήσεις που να επιβεβαιώνουν βολικά αυτά που πιστεύουμε. Για αυτό άλλωστε και παλιότερα ο καθένας διάβαζε εφημερίδα που να βρίσκεται πιο κοντά στα πολιτικά του πιστεύω. Και δεν ήταν άμοιρα τα παραδοσιακά ΜΜΕ του αίματος των fake news, πριν τα βαφτίσουμε καν έτσι.

Άλλωστε αυτός ήταν και ο λόγος που οι πολίτες άρχισαν να γυρνούν την πλάτη τους πρώτα στις εφημερίδες, μετά στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Διότι συχνά το πρόβλημα δεν ήταν οι γκάφες, αλλά ότι η δουλειά δημοσιογραφική και ειδησεογραφική έντιμων ρεπόρτερ πνιγόταν σε τηλεπαράθυρα μεγάλης προπαγάνδας.

Ούτε όμως το διαδίκτυο ούτε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι χώροι αγνής έκφρασης μόνον της Αλήθειας. Αυτό θα έπρεπε να το ξέρουμε πια καλά. Και οι δημοσιογράφοι και οι πολίτες.

Η αντίδραση ορισμένων που την πάτησαν με το troll και “πέθαναν” το Γαβρά, πατούσε πάνω στην πεποίθηση ότι και εκείνοι αν διαστρεβλώσουν την πραγματικότητα, δε θα την αναζητήσουν και πολλοί ή πάντως σίγουρα όχι όλοι.

Μία πεποίθηση που εδράζεται στο γεγονός ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολλοί πολίτες εύκολα αναπαράγουν οποιαδήποτε “είδηση” αρκεί να επιβεβαιώνει τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Κάποιοι πριν από λίγες ημέρες διακινούσαν την ψευδή είδηση πως ο ιατρός που υπέγραψε το πιστοποιητικό που διασφάλισε στο Φλώρο της Energa την αποφυλάκιση ήταν κομματικό στέλεχος της ΝΔ, χωρίς να διασταυρώσουν το όνομα. Κάποιοι άλλοι κάνουν share προθύμως οποιαδήποτε αντικυβερνητικό ποστ. Και κάποιοι αναπαράγουν καταφανώς ψεύτικες ειδήσεις κατά μεταναστών.

Εξυπακούεται βέβαια πως το βάρος της ευθύνης για δημοσιογράφο που αναπαράγει είτε ελαφρά τη καρδία, είτε από σκοπιμότητα, “είδηση” μη ελεγμένη, είναι απείρως μεγαλύτερο.

Είτε κρύβεται από πίσω κάποιο troll είτε σκοπιμότητα, ο καθένας μας ως πολίτης οφείλει όπως πάντα να μην υποπίπτει στο θανάσιμο αμάρτημα του να πιστεύει ό,τι διαβάζει ή ό,τι άκουσε. Πολύ περισσότερο όμως οι δημοσιογράφοι ας επιμείνουμε στη διασταύρωση (αυτό κάναμε τουλάχιστον στο News 24/7 και χθες, σε κακό δε μας βγήκε) και οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ ας καταλάβουν ότι τα κλικ ή τα νούμερα με αναξιοπιστία μπορεί προσωρινά να αυξάνονται, μακροχρόνια όμως θα οδηγήσουν στο θάνατο του μέσου. Και εκείνη τη φορά δε θα είναι fake news.