Το δίκοπο μαχαίρι της συμφωνίας για το Σκοπιανό

Πριν πιάσουμε τη Βόρεια Μακεδονία, ας πάμε πολύ πιο βόρεια, στη… Φινλανδία. Και συγκεκριμένα στο Ελσίνκι όπου το 1999 η κυβέρνηση Σημίτη επιτυγχάνει την απόφαση για ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και δίνει καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη στην Τουρκία, αλλά βάζει την υπογραφή της σε ένα κείμενο που αναφέρεται σε “εκκρεμείς συνοριακές διαφορές και άλλα συναφή θέματα” μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.

Η ένταξη της Κύπρου ήταν μία επιτυχία και το γεγονός ότι η Ελλάδα έπαψε να είναι εκείνη που σε κάθε Σύνοδο έβαζε φρένο στην ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, ανάγκασε τους εταίρους να ομολογήσουν τις δικές τους αντιρρήσεις. Όμως το 1999 η Τουρκία αμφισβητούσε τα Ίμια, 20 σχεδόν χρόνια οι “γκρίζες ζώνες” έχουν πολλαπλασιαστεί…

Αυτό είναι το θέμα με τις συμφωνίες: Τις υπογράφεις σήμερα, αλλά πρέπει να έχεις στο νου πιθανές επιπτώσεις τους μετά από 20 χρόνια- γιατί τότε θα φανούν. Δεν είναι θέμα εθνικισμού, ούτε καν πατριωτισμού, είναι θέμα ψυχρού ρεαλισμού και προστασίας των ανθρώπων από τις συνέπειες επικίνδυνων συγκρούσεων και στην οικονομία και σε αυτή καθεαυτή τη ζωή τους.

Με ψυχραιμία λοιπόν και έχοντας πια στα χέρια μας την (ιστορική όπως και να το πάρει κανείς, θετικά ή αρνητικά) συμφωνία για το Σκοπιανό, είναι η ώρα να την αξιολογήσουμε, χωρίς διάθεση φανατισμού και μακριά από τη λογική κομματικών στρατών που είτε καταγγέλλουν τον αντίπαλο ή ως εθνοπροδότη ή ως φασίστα, είτε επιχαίρουν παιδαριωδώς γιατί ο αντίπαλος βρίσκεται σε δύσκολη θέση.

Και η συμφωνία έχει ορισμένα θετικά, έχει όμως και ορισμένα πολύ κρίσιμα αρνητικά. Εξ ου και προκαλεί αντιδράσεις και στις δύο χώρες- άλλωστε και στις δύο χώρες όπως και παντού υπάρχουν πάντα πολιτικοί που επιθυμούν να φτιάξουν καριέρες και κυβερνήσεις που βλέπουν με ορίζοντα τις επόμενες εκλογές ή και πιο κοντά ακόμη.

Το όνομα, το έχουμε ξαναγράψει πολλάκις, δεν είναι το μείζον ζήτημα. Μόνο μαξιμαλιστές του “όχι σε όλα” επιμένουν στη μη χρήση του όρου Μακεδονία, μετά από τόσα χρόνια και τόσα στραπάτσα. Είναι όμως το Βόρεια Μακεδονία το καλύτερο; Το δυσκολοπρόφερτο Σεβέρνα Μακεντόνια ίσως είναι καλύτερα που δε μένει αμετάφραστο- δε θα ίσχυε το ίδιο με το Νόβα Μακεντόνια πχ ειδικά εάν ήταν μία λέξη. Ο γεωγραφικός όμως προσδιορισμός από μόνος του δεν διασφαλίζει την ακύρωση ενδεχόμενων αλυτρωτικών βλέψεων.

Οι αλυτρωτικοί όροι θα πρέπει να απαλειφθούν από το Σύνταγμα της ΠΓΔΜ (προς το παρόν αυτό είναι το επίσημο και τυπικό όνομα της διεθνώς) προκειμένου να επικυρωθεί η συμφωνία και από την Ελλάδα και προκειμένου να ισχύσει η πρόσκληση ένταξης που εκ των προτέρων θα λάβουν σε ΕΕ και ΝΑΤΟ. Η υποχρέωση να προηγηθεί η συνταγματική αναθεώρηση και το erga omnes είναι δύο από τα θετικά σημεία της συμφωνίας, πρέπει να ομολογηθεί. Τι θα γίνει βέβαια όταν ο Ζάεφ χάσει τις επόμενες εκλογές και εάν μία άλλη, πιο εθνικιστική κυβέρνηση, αποφασίσει μονομερώς να ξαναλλάξει το σύνταγμα και τη συνταγματική ονομασία, ειναι ένα άλλο ζήτημα.

Το επιχείρημα πως είχε ήδη αναγνωριστεί η μακεδονική γλώσσα από το 1977, ακόμη και να ισχύει, δεν είναι πάντως θετικό επιχείρημα υπέρ της συμφωνίας: Το τι έκανε μία προηγούμενη κυβέρνηση δεν δικαιολογεί αυτό που κάνεις εσύ. Προφανώς και η γλώσσα αυτή εξάλλου ανήκει στη σλαβική οικογένεια γλωσσών, δε χρειάζεται να είναι κανείς γλωσσολόγος για να το καταλάβει, όμως έστω ότι είναι ένα μικρό κέρδος πως αυτό επισημαίνεται ρητώς.

Όμως ούτε η γλώσσα είναι το μείζον. Το μείζον είναι η εθνότητα και η ιθαγένεια. Δύο διαφορετικά πράγματα επισήμανε ο πρωθυπουργός. Πράγματι. Όμως αφού το κράτος θα λέγεται Βόρεια Μακεδονία, γιατί οι πολίτες του θα λέγονται “Μακεδόνες/ πολίτες της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας”; Σα να λέμε ότι οι Νοτιοαφρικανοί θα λέγονται Αφρικανοί.

(Σε ένα πράγμα ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε δίκιο τότε, που σε 10 χρόνια θα το είχαμε ξεχάσει, εφόσον βέβαια ισχύει ότι είχε όντως φτάσει κοντά σε συμφωνία όπως έλεγε: Το Σλαβομακεδονία ως όνομα, με σλαβομακεδονική γλώσσα και σλαβομακεδονική εθνότητα θα ήταν ιδανικό για την Ελλάδα και εδώ που τα λέμε αρκετά ακριβές- αλλά οι Αλβανοί της ΠΓΔΜ δε το δέχονται πια και για την Ελλάδα είναι ένα δίκοπο μαχαίρι αυτό το θέμα: Ο όρος Μακεδόνες αφήνει γκρίζες ζώνες για το μέλλον, αλλά από την άλλη δεν είναι ακίνδυνο και το σενάριο διάσπασης αυτού του τεχνητού κρατιδίου, κατάλοιπου μίας τεχνητής διαίρεσης του Τίτο, την ώρα που κάποιοι έχουν βλέψεις μεγάλης Αλβανίας).

Πως να απαγορεύσεις όμως στους γείτονες να αυτοπροσδιοριστούν; Το ΚΚΕ(το οποίο ποτέ δεν είχε ιδιαίτερο πρόβλημα με το όνομα) είχε ένα δίκιο στην απάντηση που έδωσε στον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος μάλλον εξόργισε τον Περισσό δίνοντας… μαθήματα μαρξισμού. Δεν είναι ακριβώς το ίδιο η αυτοδιάθεση των λαών που έλεγε ο Μαρξ με τον αυτοπροσδιορισμό, ως όρο που χρησιμοποιείται σήμερα. Και πάντως δεν έλεγε ο Μαρξ για αυτοδιάθεση στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

Εδώ έγκειται και μία διάσταση που ενοχλεί πολλούς Έλληνες πολίτες, ακόμη και όσους δεν κατεβαίνουν στα συλλαλητήρια και δεν έχουν ιδιαίτερο άγχος για το όνομα, αλλά είναι εξαιρετικά επιφυλακτικοί βλέποντας την πρεμούρα ΗΠΑ και Γερμανίας (και άλλων ευρωπαϊκών χωρών όπως η Αυστρία, η οποία ελέγχει όλες τις τράπεζες στα Σκόπια από τότε που λόγω κρίσης αποχώρησαν οι ελληνικές) για ένταξη της ΠΓΔΜ σε ΝΑΤΟ και ΕΕ.

Δεν είναι εθνικιστές και φασίστες όσοι πληγώνονται θεωρώντας ότι η συμφωνία έρχεται κατά βάθος για να ευχαριστήσει (ή να μη δυσαρεστήσει) συμμάχους και εταίρους και όσοι ανησυχούν δεδομένου ότι το ΝΑΤΟ στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν δεν έφερε σταθερότητα στα Βαλκάνια, αλλά μάλλον το αντίθετο. Πως τελειώνουν οι εθνικισμοί και οι ιμπεριαλισμοί στα Βαλκάνια με τη Συμμαχία; Γιατί να νιώσει ασφάλεια ο Έλληνας με την προσθήκη μίας ακόμη βαλκανικής χώρας στο άρμα του ΝΑΤΟ; Πολλώ δε μάλλον που το ΝΑΤΟ απέναντι στις διεκδικήσεις μίας άλλης συμμάχου και γείτονας χώρας, της Τουρκίας, σφυρίζει ξεδιάντροπα αδιάφορα… Όπως σφύριζε αδιάφορα και στην εισβολή στην Κύπρο.

Μα η ΠΓΔΜ είναι πολύ μικρή και όποιος αντιτίθεται στη συμφωνία (και άρα στην ένταξη στο ΝΑΤΟ) ουσιαστικά τάσσεται υπέρ της περαιτέρω διείσδυσης της Ρωσίας στα Βαλκάνια. Εξάλλου η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αυτή τη συμμαχία έχει επιλέξει εδώ και χρόνια και είναι η μόνη της στρατηγική επιλογή με όλα τα προβλήματα- ακούγεται ήδη ο αντίλογος. Επίσης η Ελλάδα είναι μέλος της ΕΕ, η οποία θέλει να ανακόψει τη ρωσική επιρροή στη βαλκανική και να συνεχίσει τη δική της οικονομική διείσδυση- πως θα μπορούσε ειδικά σε αυτή τη συγκυρία να αντιταχθεί σε Βερολίνο, Βιέννη και Βρυξέλλες;Ωραία όλα αυτά και κυνικά σωστά, όμως δεν πείθουν κατ΄ανάγκην τους Έλληνες πολίτες για την αναγκαιότητα και ορθότητα της συμφωνίας.

Με κυνισμό ή ρεαλισμό θα μπορούσε να πει κανείς πως αφού πιεζόμαστε που πιεζόμαστε για μία συμφωνία, ας πάρουμε τουλάχιστον ο,τι μπορούμε σε αντάλλαγμα- και το υπονοούμενο εδώ αφορά στο χρέος. Το χρέος που βρίσκεται στα χέρια των Γερμανών, οι οποίοι για άλλη μία φορά θέλουν να το παραπέμψουν στις ελληνικές καλένδες, συζητώντας με το ΔΝΤ την παραμονή του ως τεχνικού συμβούλου. Βεβαίως κανείς δε μπορεί να μπει δημόσια σε μία τέτοια λογική (συμφωνία στο Σκοπιανό για να έχουμε συμφωνία στο χρέος) αλλά πάντως η αποτελεσματικότητα της θα φανεί εκ των υστέρων.

Σε αντίθεση με πολλούς στο ΣΥΡΙΖΑ, που όλο αυτό το διάστημα κατηγορούν λίγο πολύ όποιον διαφωνούσε με τη διαπραγμάτευση της κυβέρνησης ως εθνικιστή, ο Αλέξης Τσίπρας χθες στη συνέντευξη του στην ΕΡΤ έδειξε να κατάλαβε ότι δεν μπορεί να καταγγέλλεις όποιον διαφωνεί και πως δεν διαφωνούν όλοι από εθνικιστική σκοπιά. Για αυτό και απευθύνθηκε και σε όσους κατέβηκαν στα συλλαλητήρια, πέραν όσων είχαν κομματικούς στόχους και ναζιστική ιδεολογία, θέλοντας να τους πείσει ότι αυτή η συμφωνία είναι προς το εθνικό συμφέρον.

Το πρώτο επιχείρημα που χρησιμοποίησε ήταν αυτό που αναφέρθηκε εξαρχής ως ένα θετικό: Ότι η ΠΓΔΜ πρέπει να επικυρώσει πρώτα τη συμφωνία με δημοψήφισμα και να αλλάξει το Σύνταγμα της, προτού τη δεχθεί οριστικά η Ελλάδα και με την αίρεση ότι θα αναιρεθεί η πρόσκληση ένταξης σε ΕΕ και ΝΑΤΟ. Ίσως όμως θα ήταν τελικά πιο βολικό για την ελληνική πλευρά, λένε πολλοί, ο Ζάεφ να μην καταφέρει να περάσει αυτή τη συμφωνία. Και δεν είναι απίθανο.

Τουλάχιστον σε αυτή την περίπτωση δε θα έχουμε πάρει εμείς το blame σε αυτό το game.