Όταν οι ηγέτες ανοίγουν την πόρτα του φρενοκομείου

Μεταξύ των συμπερασμάτων που περιλαμβάνει ο Ντέιβιντ Όουεν στο βιβλίο του «Ασθενείς ηγέτες στην Εξουσία» (Καστανιώτης) αναφέρει ότι από πολύ παλιά η πνευματική ισορροπία ορισμένων ανθρώπων μοιάζει να κλονίζεται, όταν αυτοί αποκτούν εξουσία. Η αίσθηση ισχύος που δημιουργεί η εξουσία, σημειώνει ο βρετανός ψυχίατρος και πολιτικός, επηρεάζει και τον πιο μετρημένο άνθρωπο.

Και αυτό είναι γεγονός αν παρατηρήσει κανείς την πορεία πολιτικών της διπλανής πόρτας. Με αφορμή την ένταση στα Ίμια θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί σε ποιο βαθμό επηρεάζει τις αποφάσεις των ηγετών Ελλάδας και Τουρκίας, το «Σύνδρομο της Ύβρεως». Πρόκειται για την υβριστική συμπεριφορά που παρατηρείται σε ορισμένους ηγέτες, και εν γένει πολιτικούς, όταν το άτομο καταλαμβάνεται από μια δύναμη που δεν καθορίζεται από εξωγενείς παράγοντες, αλλά από τον ίδιο τον εαυτό του.

Το ερώτημα τίθεται ευθέως: Έχουν ασθενείς ηγέτες στην εξουσία οι δύο χώρες; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει θετικά ή αρνητικά, παρά μόνο να εικάσει ( έννοια επίκαιρη ) διαβάζοντας τα χαρακτηριστικά των πολιτικών που πάσχουν από το σύνδρομο. Ο Ερντογάν στην Προεδρία, ο Καμμένος στο Πεντάγωνο, ο Κοτζιάς στο Υπουργείο Εξωτερικών και ο Τσίπρας στο Μαξίμου. Προς άρση πάσης παρεξήγησης σημειώστε ότι το «Σύνδρομο της Ύβρεως» δεν κατατάσσεται στα σύνδρομα προσωπικότητας. Αν και υπάρχουν εξαιρέσεις όπως αυτή του πρώην ηγέτη της πΓΔΜ, του Νίκολας Γκρουέφσκι, που παρά το γεγονός ότι είναι ελληνικής καταγωγής (ο παππούς του ήταν ο Νικόλαος Γκρούγιος από τη Φλώρινα), έχει αρνητικά αισθήματα για τη χώρα καταγωγής του πατέρα του, θεωρώντας ότι αυτός ευθύνεται για το διαζύγιο με τη μητέρα του. Η προσπάθεια που κατέβαλλε να υποκλέψει την ελληνική μακεδονική ιστορία, ίσως να οφείλεται στην τραυματική εμπειρία που είχε λόγω του χωρισμού των γονιών του.

Αφού λοιπόν διευκρινισθεί ότι οι ηγέτες των δύο χωρών δεν είναι δεδομένο ότι πάσχουν από το σύνδρομο, αλλά κι αν αποδειχθεί ότι πάσχουν το «Σύνδρομο της Ύβρεως» δεν αφορά την προσωπικότητα τους αλλά τη θέση τους, στη λίστα με τα 14 συμπεριφορικά συμπτώματα που απαιτούνται για τη διάγνωση του συνδρόμου, το άτομο πρέπει να εμφανίζει τουλάχιστον 3 από αυτά ώστε αρχίζουμε να υποψιαζόμαστε ότι οι αποφάσεις που λαμβάνουν αυτά τα άτομα (σε όλα τα θέματα και όχι μόνο στα εθνικά) επηρεάζουν τις ζωές εκατομμυρίων πολιτών.

-Ο πολιτικός αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με τρόπο ρεαλιστικό και μη αυτοαναφορικό.

-Προτιμά ενέργειες που θεωρεί ότι ευνοούν την εικόνα του.

-Δίνει δυσανάλογο βάρος στην εικόνα και στις εντυπώσεις.

-Μιλάει με μεσσιανικό ύφος για τα επιτεύγματα του.

-Ταυτίζει τον εαυτό του με το κράτος σε βαθμό, που θεωρεί τις επιδιώξεις και τα συμφέροντα και των δύο ταυτόσημα.

-Έχει την τάση να μιλάει για τον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο ή να χρησιμοποιεί τον πληθυντικό μεγαλοπρέπειας.

-Εμπιστεύεται απόλυτα την κρίση του και αγνοεί τις υποδείξεις ή την κριτική άλλων.

-Χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη αυτοποεποίθηση με ψευδαισθήσεις παντοδυναμίας.

-Πιστεύει ότι δεν είναι υπόλογος στην κοινή γνώμη αλλά στην ιστορία.

-Έχει την ακλόνητη πεποίθηση ότι η ιστορία θα τον δικαιώσει.

-Είναι παρορμητικός, παράτολμος και απερίσκεπτος.

-Δεν έχει την επαφή με την πραγματικότητα. Αυτό συνδυάζεται συχνά με προοδευτική απομόνωση.

-Παρασύρεται από το «ευρύτερο όραμα του», κυρίως από την πεποίθηση ότι η στάση που θέλει να ακολουθήσει είναι ηθικά ορθότερη, και παραβλέπει όλες τις πτυχές της, όπως το αν είναι εφαρμόσιμη, το κόστος και τις ενδεχόμενες ανεπιθύμητες συνέπειες.

-Παρουσιάζει ανικανότητα να φέρει σε πέρας τις αποφάσεις του. Αυτή η ανικανότητα οφείλεται στην υπέρμετρη αυτοπεποίθηση του, που τον κάνει να αδιαφορεί για τον τρόπο εφαρμογής της απόφασης.

Προφανώς ο Ερντογάν συγκεντρώνει περισσότερα των τριών συμπτωμάτων, τουλάχιστον σε ότι αυτά αφορούν την πολιτική που ακολουθεί έναντι της Ελλάδας και έναντι της Κύπρου. Τα υπόλοιπα που αφορούν τον Αλέξη Τσίπρα και τους υπουργούς που ηγούνται στα δύο νευραλγικά υπουργεία της Άμυνας και των Εξωτερικών, μπορεί ο καθένας να βγάλει τα συμπεράσματα του. Μια μόνο παρατήρηση: Ο Ντέιβιντ Όουεν τονίζει ότι οι CEO μεγάλων επιχειρήσεων και οργανισμών υποβάλλονται υποχρεωτικά σε πλήρη ιατρικό έλεγχο πριν από την πρόσληψη τους και σε τακτά χρονικά διαστήματα μετά, και διερωτάται εάν κάτι ανάλογο πρέπει να γίνεται και με τους αρχηγούς κρατών και υπουργούς. Σε τελευταία ανάλυση το εκλογικό σώμα οφείλει να επιλέγει ηγέτες με αντιστάσεις στα θέλγητρα της εξουσίας γιατί έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για όσα δεινά επιφέρουν οι αποφάσεις αυτών των ανθρώπων στις χώρες τους. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: Οι ψηφοφόροι στις ΗΠΑ και στη Μ. Βρετανία είχαν την ευκαιρία (μετά από το φιάσκο στο Ιράκ) να απομακρύνουν από την εξουσία τον Μπους και τον Μπλέρ το 2004 και το 2005 αντίστοιχα. Ωστόσο, και οι δύο κέρδισαν στις εκλογές, αν και η δυσαρέσκεια του εκλογικού σώματος αποτυπώθηκε αργότερα στις ενδιάμεσες εκλογές του 2006 και του 2007. 

* Ο Χάρης Παυλίδης είναι δημοσιογράφος