Η δύναμη των πολλών

“Θα ήθελα να δώσω χρήματα, αλλά δεν μου περισσεύουν”. “Μ΄αρέσει αυτό που κάνετε, αλλά δεν ξέρω πώς να βοηθήσω”. “Δεν έχω να δώσω πολλά, και ντρέπομαι να δώσω λίγα”. “Δεν έχω χρήματα, μα θέλω να βοηθήσω με κάποιον τρόπο”.

Της Αγγελικής Κοσμοπούλου*

Είναι μερικές από τις φράσεις που ακούμε, στον άμεσο ή ευρύτερο περίγυρό μας, όσοι έχουμε την τύχη να ασχολούμαστε με τον χώρο της κοινωφελούς δραστηριότητας, διαχειριζόμενοι δωρεές ή συμβουλεύοντας όσους θέλουν να δώσουν χρήματα για καλό σκοπό για το πώς θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν στο έπακρο τη δυνατότητά τους.

Και ξέρουμε πως τέτοιες απορίες, πραγματικές ή κάποτε ρητορικές, έχουν σχεδόν έτοιμες τις απαντήσεις τους. Γιατί στον χώρο αυτό δεν μετρά ευτυχώς μόνον το “πόσο” μπορείς με όρους αριθμητικούς. Μετρά εξίσου, αν όχι περισσότερο, το αν θέλεις -και το τι είσαι διατεθειμένος να κάνεις γι΄αυτό. Η πρόθεση, με άλλα λόγια.

Μιλούν γι΄αυτό οι αριθμοί. Σε όλον τον κόσμο η φιλανθρωπία (χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο σε πείσμα της άρνησής του από πολλούς στην Ελλάδα, για λόγους ιστορικών “χρωματισμών” ή πολιτικής ορθότητας) παρουσιάζει άνοδο. Δράσεις προερχόμενες από ιδρύματα ή μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, δράσεις από επιχειρήσεις στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, δράσεις από μεμονωμένα άτομα ή ad hoc ενώσεις με κοινά ενδιαφέροντα αποκτούν μια διακριτή θέση στον κοινωνικό χώρο, συμπληρωματική εκείνης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Τουναντίον. Έχει τις ρίζες της στον αρχαίο κόσμο – στη σφαίρα του μύθου, όπως εκείνος του Προμηθέα που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς για να την δώσει στους ανθρώπους “επειδή πολύ τους αγάπησε” όπως αναφέρει ο Αισχύλος, αλλά και στην επίσημη θεσμοθέτηση ενός πλαισίου “λειτουργιών” ή “χορηγιών” με αντανάκλαση στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Στην Ελλάδα, μια χώρα στην οποία η ευεργεσία άφησε τα αποτυπώματά της στη δημόσια ζωή από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους κι έπειτα, ο ρόλος της κοινωφελούς δράσης ενισχύεται τα τελευταία χρόνια λόγω της συνεχιζόμενης κρίσης. Σε μια εποχή που το κράτος πρόνοιας δοκιμάζεται, η παροχή οικονομικής ενίσχυσης για εύρος σκοπών αλλά και η εμπέδωση του εθελοντισμού δυναμώνουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Και παρά την περιστασιακή κριτική για τα πιθανά κίνητρα των δωρητών, παρά τη δυσπιστία και τις μηδενιστικές ερμηνείες που εστιάζουν στην ανάγκη εξάλειψης -κάποτε- των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και θεωρούν “εκ του πονηρού” προερχόμενες τις ενδιάμεσες δράσεις, ο αντίκτυπος είναι σημαντικός. Τόσο που η κοινωφελής δραστηριότητα κατηγοριοποιείται πλέον ως ο “τρίτος τομέας” ανάμεσα στον δημόσιο και τον ιδιωτικό.

Η κοινωφελής προσφορά αξιολογείται συνήθως με όρους οικονομικούς – με τα ποσά που δαπανώνται για την εξάλειψη προβλημάτων ή την ενίσχυση όσων έχουν ανάγκη. Ωστόσο, είναι πλέον σαφές πως μεγάλο μέρος της συνεισφοράς της μετριέται με άλλα κριτήρια, όπως η υποστήριξη καινοτόμων ιδεών, η δημιουργική αντιμετώπιση σημαντικών ζητημάτων που δεν καλύπτονται επαρκώς από την πολιτεία και η σύζευξη ανάμεσα στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στο κράτος.

Αν δούμε τα πεπραγμένα του χώρου της φιλανθρωπίας διεθνώς, το 2017 χαρακτηρίστηκε από άνοδο του ύψους των συνολικών δωρεών, όσο και από μεγαλύτερο εύρος στη θεματολογία και την κατηγοριοποίηση της κοινωφελούς δραστηριότητας. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των ΗΠΑ, όπου η διακυβέρνηση Trump και οι αλλαγές που αυτή επέφερε σε ζωτικούς τομείς – όπως η πρόσβαση στην υγεία, η εκπαίδευση και η ισότητα- εμπέδωσαν τη σημασία παρεμβάσεων εκεί όπου το κράτος αδυνατεί ή δεν θέλει να παρέμβει καίρια.

Όσο για τη συνέχεια, οι διαφαινόμενες τάσεις περιλαμβάνουν:

-αύξηση των συνεργασιών μεταξύ κοινωφελών φορέων, τόσο για τη χρηματοδότηση όσο και για τον σχεδιασμό προγραμμάτων. Πρόκειται για μια ένδειξη ωριμότητας και εξυγίανσης του χώρου, η οποία υπερβαίνει παραδοσιακές “αντιπαλότητες” που δεν έχουν θέση σε αυτό το πεδίο.

-ενίσχυση της διαφάνειας στη λειτουργία τόσο των ιδρυμάτων όσο και των ΜΚΟ, κατ΄απαίτησιν του κοινού αλλά και των ίδιων των οργανώσεων που αναγνωρίζουν πως η λογοδοσία είναι πλέον απαραίτητη για να ρυθμιστεί το τοπίο, να αποκατασταθεί το κύρος τους αλλά και να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά τους.

-συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα σε προγράμματα που φέρνουν την έννοια του “ΣΔΙΤ” και στον κοινωφελή τομέα, ώστε να υλοποιηθούν φιλόδοξα σχέδια.

-αξιοποίηση της τεχνολογίας, η οποία επιτρέπει καλύτερη αξιολόγηση των αναγκών, αλλά και επαρκέστερη απάντηση σε καίρια ζητήματα, όπως η δημοκρατία, η ίση πρόσβαση στην πληροφορία και η άμβλυνση των αποκλεισμών.  

-ενίσχυση της συλλογικής δράσης και της συμμετοχής, με ανάληψη πρωτοβουλιών στο συλλογικό αλλά και στο ατομικό επίπεδο. Η επόμενη ημέρα μοιάζει να είναι εκείνη του “collaborative giving”, με περισσότερες δωρεές και κοινωφελείς πρωτοβουλίες από περισσότερους.

-ταχύτερη ανταπόκριση στα μεγάλα ζητήματα της εποχής, όπως ενδεικτικά οι δημογραφικές μεταβολές, το περιβάλλον, καθώς και θέματα ισότητας ή δημοκρατίας.

Συνολικά, οδεύουμε προς ένα νέο υπόδειγμα κοινωφελούς δράσης, το οποίο υπερβαίνει τα παρωχημένα μοντέλα του παρελθόντος, συνδέει τις προσωπικές προτιμήσεις του δωρητή με τις πραγματικές ανάγκες, και αναζητά τρόπους να μετρήσει την αποτελεσματικότητα, πέρα από χρήματα και “μου αρέσει”. Ένα υπόδειγμα που στη βάση τους αθροίζει τη δύναμη των πολλών για το κοινό όφελος.

* Η Δρ. Αγγελική Κοσμοπούλου διευθύνει το Κοινωφελές Ίδρυμα Α.Κ. Λασκαρίδη και είναι μέλος του Δ.Σ. του The People’s Trust. Είναι, επίσης, μέντορας νέων επιχειρηματιών καθώς και γυναικών που δραστηριοποιούνται στη δημόσια σφαίρα (Women on Top, Women Act, The People’s Trust, Finnovative κ.ά.).

Την Τρίτη 30 Ιανουαρίου θα ανέβει στη σκηνή του πρώτου Game Changer in CSR & Social Impact .

Χορηγός του Συνεδρίου είναι η TAP. Υποστηρικτής είναι Αθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε., το Blue.gr και το ίδρυμα Γ. & Α. Μαμιδάκη. Το συνέδριο πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Global Sustain Group και τελεί υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Επικοινωνίας.

Χορηγοί επικοινωνίας του πρώτου Game Changer in CSR & Social Impact που θα διεξαχθεί στις 30 Ιανουαρίου στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση είναι η Direction Business Network με τα CSR Reviews, CSR Week, csrnews.gr, businessnews.gr, ο τηλεοπτικός σταθμός ANT1, η εφημερίδα ΈΘΝΟΣ και η Huffpost Greece.