Η καρέκλα της Μέρκελ αρχίζει σιγά σιγά για πρώτη φορά να τρίζει

Η απροσδόκητη και εντυπωσιακή νίκη της SPD στις περιφερειακές εκλογές στο ομοσπονδιακό κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας, τρεις εβδομάδες μετά την ήττα στις ομοσπονδιακές, δηλαδή εθνικές, γερμανικές εκλογές, επηρεάζει πολλαπλά το γερμανικό πολιτικό σκηνικό.

Όχι μόνο ενισχύει τον Μάρτιν Σουλτς, που ούτως ή άλλως έδειχνε αποφασισμένος από την βραδιά των εθνικών εκλογών να μην παραιτηθεί παρά τις πιέσεις και να συνεχίσει την επιχείρηση ανανέωσης της SPD, επιλέγοντας στη θέση της επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας την Αντρέα Νάλες, η οποία πάντως ανήκει μεν στην αριστερή πτέρυγα του κόμματος, αλλά είχε στηρίξει την ατζέντα Σρέντερ στο παρελθόν. Αλλά και αποδυναμώνει την Άνγκελα Μέρκελ: Καίτοι η καγκελάριος δεν κινδυνεύει να πέσει (δεν υπάρχει εξάλλου διάδοχος), δέχεται πλέον ουσιαστική αμφισβήτηση στο εσωτερικό του κόμματος της, ενώ οι διαπραγματεύσεις για τη συγκρότηση κυβέρνησης “Τζαμάικα” (δηλαδή Χριστιανοδημοκρατών- Φιλελεύθερων- Πράσινων) γίνονται πιο δύσκολες.

Οι αιτίες της ανόδου των Σοσιαλδημοκρατών στο δεύτερο μεγαλύτερο κρατίδιο της Γερμανίας έχουν να κάνουν φυσικά και με τοπικά θέματα και την προσωπικότητα του υποψήφιου πρωθυπουργού της SPD στην Κάτω Σαξονία Στέφαν Βάιλ, αλλά και με την απόφαση του Σουλτς (την οποία αποδέχθηκε η ηγετική ομάδα της SPD, καθώς ήταν στην πραγματικότητα μονόδρομος υπαγορευμένος από τους ψηφοφόρους) να μείνουν οι Σοσιαλδημοκράτες στην αντιπολίτευση, απορρίπτοντας εκ των προτέρων το ενδεχόμενο να μπουν ξανά σε κυβέρνηση “μεγάλου συνασπισμού” με τους Χριστιανοδημοκράτες. Αυτό επέτρεψε στην SPD στην Κάτω Σαξονία να αντιπαρατεθεί με πιο ξεκάθαρους όρους και διαχωριστικές γραμμές με την CDU, να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους της και να πάρει ή να φέρει πίσω πολίτες της Κάτω Σαξονίας που στις προηγούμενες εκλογές απείχαν.

Η νίκη αυτή δεν έχει βεβαίως λύσει όλα τα προβλήματα της SPD, που πρέπει να επιλέξει ποιο θα είναι το ιδεολογικοπολιτικό της στίγμα και να διαλέξει εάν θα επιστρέψει πιο αριστερά ή εάν θα παραμείνει στον κεντρώο δρόμο που χάραξε ο Σρέντερ. Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα στην Κάτω Σαξονία μάλλον επιβεβαιώνει ότι η ταύτιση ή σύμπλευση με την CDU έβλαψε τους Σοσιαλδημοκράτες, ενώ οι σαφείς διαχωριστικές γραμμές τους ωφέλησαν. Σημειωτέον πάντως ότι οριακά δεν βγαίνει συνασπισμός με τους Πράσινους και οι διαπραγματεύσεις στο κρατίδιο θα είναι μακρές και περίπλοκες.

Φρένο στη Τζαμάικα

Πιο περίπλοκες όμως θα είναι οι διαπραγματεύσεις για τη συγκρότηση ομοσπονδιακής κυβέρνησης που ξεκινούν αυτή την εβδομάδα. Η Μέρκελ έχει ανακοινώσει ξεχωριστές διερευνητικές με Πράσινους και Φιλελεύθερους την Τετάρτη. Την ίδια στιγμή όμως οι Χριστιανοκοινωνιστές (CSU), δηλαδή το βαυαρέζικο κόμμα που αποτελεί τον “μικρό” του συνασπισμού κομμάτων, του οποίου ηγείται η Μέρκελ, αλλά και η συντηρητική πτέρυγα της CDU περιπλέκουν στην πραγματικότητα την κατάσταση.

Τόσο η Μέρκελ όσο και ο Ζέεχοφερ της CSU, φρενάρουν τις προσδοκίες για Τζαμάικα, τουλάχιστον από χρονικής άποψης.

“Τώρα πρέπει να αναρωτηθούμε: Τι χρειάζεται η Γερμανία; Ποιες λύσεις στα προβλήματα των πολιτών πρέπει να προτείνει μία κυβέρνηση; Μας είναι ξεκάθαρο ότι δε θα είναι απλές συνομιλίες” δήλωσε η Μέρκελ. “Το αποτέλεσμα στην Κάτω Σαξονία δε σημαίνει ότι θα πάμε αποδυναμωμένοι στις διαπραγματεύσεις για τη Τζαμάικα”, υποστήριξε. Κάτι που δε συμμερίζεται πάντως η πλειοψηφία των γερμανικών ΜΜΕ και πολλοί ακόμη και στο ίδιο της το κόμμα.

Σε κάθε περίπτωση η Μέρκελ φρέναρε τις όποιες προσδοκίες για γρήγορες συνομιλίες για ένα συνασπισμό Τζαμάικα. “Οι συνομιλίες θα διαρκέσουν περισσότερο από μία εβδομάδα. Υπολογίζω περισσότερες εβδομάδες.

Ο Ζεεχόφερ της CSU μάλιστα δε βλέπει σχηματισμό κυβέρνησης πριν το νέο έτος. “Προσδοκώ σε ολοκλήρωση των συνομιλιών μέσα στο 2017. Αλλά μετά την ολοκλήρωση θα πρέπει τα κόμματα να πάρουν και το ΟΚ της δικής τους βάσης και αυτό θα τραβήξει, πιθανότατα μέχρι το 2018”, είπε επιλέξει ο Ζεεχόφερ.

Τυχόν καθυστέρηση βέβαια στο σχηματισμό της νέας γερμανικής κυβέρνησης είναι κάτι που δε θα το ήθελε η Ελλάδα, καθώς υπάρχει κίνδυνος η τρίτη αξιολόγηση και κάθε άλλη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης να παγώσει μέχρι να υπάρξει κυβέρνηση στο Βερολίνο.

Όμως τα πράγματα είναι περίπλοκα όντως για τη Μέρκελ.

Γκρίνιες για τη Μέρκελ

Ο γενικός γραμματέας του Οικονομικού Συμβουλίου του CDU Βόλφγκανγκ Στάιγκερ επέρριψε ευθύνες για την ήττα στην καγκελάριο, αποδίδοντας εν μέρει το αποτέλεσμα στην Κάτω Σαξονία στους χειρισμούς Μέρκελ το βράδυ των ομοσπονδιακών εκλογών. “Το κλειδί για την ήττα στο Ανόβερο βρίσκεται δυστυχώς στο Βερολίνο τη νύχτα των εκλογών, όταν οι συντριπτικές απώλειες άνω του 8% αντιμετωπίστηκαν ωραιοποιημένα ως στρατηγική νίκη. Οι ηττημένοι των εκλογών, οι οποίοι εκείνο το βράδυ είπαν “καταλάβαμε”, σήμερα το βράδυ στο Ανόβερο κέρδισαν. Εκείνοι που υποστήριξαν ότι τα έκαναν όλα σωστά, είναι αυτή τη φορά οι ηττημένοι”, δήλωσε ο Στάιγκερ στη Bild.

Μάλιστα συντηρητικά μέλη της CDU και της CSU έφτασαν στο σημείο να ζητήσουν την παραίτηση της Μέρκελ από την ηγεσία του κόμματος, υποστηρίζοντας ότι για το αποτέλεσμα στην Κάτω Σαξονία δε φταίει η CDU του κρατιδίου ούτε ο Χριστιανοδημοκράτης υποψήφιος πρωθυπουργός του κρατιδίου Μπερντ ΄Αλτουσμαν. “Μόνη υπεύθυνη η Μέρκελ. Απαιτούμε όχι μόνο την παράιτηση της Μέρκελ από την ηγεσία του κόμματος, αλλά και ένα ξεκάθαρο οδικό χάρτη για την παράδοση σε ένα νέο υποψήφιο της Ένωσης για την καγκελαρία. Για τις επικείμενες διαπραγματεύσεις για το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού απαιτούμε να τεθεί μία κόκκινη γραμμή υπό τη μορφή μίας περιοριστικής μεταναστευτικής πολιτικής, με σύνθημα ‘Περιορισμός και φορολογία της μετανάστευσης'”, δήλωσε ο επικεφαλής της κίνησης WerteUnion Αλεξάντερ Μιτς, λέγοντας μάλιστα ότι εάν δε μπορούν να το αποδεχθούν αυτο οι πράσινοι “δε θα δεχθούμε ένα συνασπισμό Τζαμάικα”.

Η WerteUnion και ο Μιτς ειναι αμελητέες ποσότητες βέβαια σε ομοσπονδιακό επίπεδο, ωστόσο τέτοιες δηλώσεις είναι ενδεικτικές του κλίματος που επικρατεί στη δεξιά πτέρυγα της CDU (μάλιστα η Bild που πυροβολεί την καγκελάριο εκ δεξιών κάνει λογο για έρευνα που κυκλοφορεί στο εσωτερικό του κόμματος της CDU και η οποια στρέφεται κατά της Μέρκελ) και στην CSU. Ιδιαίτερα το δεύτερο μικρότερο κόμμα που έπεσε για πρώτη φορά από την ίδρυση του στη Βαυαρία κάτω από 40%, έχει υποστεί σοκ και αναζητεί τη λύση σε πιο συντηρητικές, δεξιές και ξενοφοβικές πολιτικές. CDU και CSU κατέληξαν πρόσφατα σε μία συμφωνία για το μεταναστευτικό/προσφυγικό, η οποία και θα αποτελέσει τη βάση για τις συζητήσεις με FDP και Πράσινους. Βασικό σημείο της συμφωνίας ο καθορισμός ανώτατου ορίου προσφύγων που θα δέχεται η Γερμανία στις 200.000 ετησίως. Αριθμός που μπορεί να αλλάξει μόνο με απόφαση της γερμανικής Βουλής.

Η σκλήρυνση της στάσης της Γερμανίας στο προσφυγικό ως αποτέλεσμα του άγχους που προκαλεί στους Χριστιανοδημοκράτες το αποτέλεσμα στην Κάτω Σαξονία μετά και τις απώλειες των εθνικών εκλογών, αναμφισβήτητα προβληματίζει και την Ελλάδα. Επιπλέον επιβεβαιώνεται αυτό που είχε δηλώσει στο News24/7 στο Βερολίνο παραμονή των εκλογών ο υποψήφιος της CDU Thomas Heilmann (ο οποιος εξελέγη στο Bundestag): Πως στην πραγματικότητα η Τζαμάικα δεν είναι συνασπισμός τριών, αλλά τριάμιση κομμάτων, καθώς η CDU έχει και το αδελφό κόμμα της CSU.

Και ο Ζέεχοφερ αμφισβητείται στο εσωτερικό του δικού του κόμματος από τον Ζέντερ, η CSU όμως δεν έχει ξεκαθαρίσει εάν το θέμα είναι το πρόσωπο στην ηγεσία, ούτε ποια είναι η στάση της απέναντι στη Τζαμάικα που εκ των πραγμάτων ειναι η μόνη επιλογή για το σχηματισμό κυβέρνησης. Διαφορετικά η Γερμανία θα πάει για μόλις τέταρτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της σε πρόωρες εκλογές. Ναι σωστά διαβάσατε, στη Γερμανία έχουν γίνει μόλις τρεις φορές πρόωρες εκλογές τα τελευταία 60 χρόνια.

Το να πηγαίνει η Μέρκελ αποδυναμωμένη στη συζήτηση για το σχηματισμό κυβέρνησης μπορεί να την ωθήσει είτε να ζητήσει περισσότερα είτε να παραχωρήσει περισσότερα, ιδίως στην FDP, οι θέσεις της οποίας για την Ελλάδα και την ευρωπαϊκή πολιτική της Γερμανίας είναι γνωστές. Το κυριότερο είναι πως η Τζαμάικα κάποια στιγμή όπως όλα δείχνουν θα συγκροτηθεί, είναι αμφίβολο όμως πως θα λειτουργεί στην πράξη.

Καθώς κερδίζει έδαφος η κριτική στο πρόσωπο της καγκελαρίου κάποιοι αναζητουν και τα πρόσωπα της επόμενης ημέρας- όπως αναφέρθηκε διάδοχος ή ισχυρός εσωκομματικός αντιπαλος αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει και η Μέρκελ ούτως ή άλλως λογικά δε θα ήταν ξανά υποψήφια καγκελάριος. Κάποιοι ψάχνουν στη νεότερη γενιά και εστιάζουν σε πρόσωπα όπως ο Γιένς Σπαν, 37 ετών σήμερα, ο οποίος έγινε βουλευτής της CDU σε ηλικία 23 ετών και υφυπουργός του Σόιμπλε σε ηλικία 35 ετών. ‘Οπως όμως συμβαίνει και στη γειτονική της Γερμανίας Αυστρία με τον Κουρτς, νεότερος ηλικιακά δε σημαίνει και νέες ή πιο προοδευτικές ιδέες. Αλλά σε κάθε περίπτωση, ο Σπαν όπως και ο Κουρτς εκπροσωπεί μία λογική ξεκάθαρων ιδεολογικών γραμμών με τη σοσιαλδημοκρατία, που δεδομένης της μετακίνησης της σοσιαλδημοκρατίας στο κέντρο ενδέχεται να ερμηνευθει ως στροφή προς τα δεξιά.

Boris Roessler/dpa via AP