Η ορκωμοσία Ερντογάν και η “ματωμένη” 9η Ιουλίου

Είθισται τα έθνη και οι λαοί να εστιάζουν σε διάφορα χρονικά σημεία, τα οποία συνιστούν τομές για την διαμόρφωση της ταυτότητας και του αγωνιστικού πνεύματός τους. Με άλλα λόγια, το τι επαναφέρουμε στο παρόν ως συλλογική κατάκτηση ή ως τραυματική εμπειρία συστοιχεί με την υπεράσπιση της ύπαρξής μας και εκείνης αυτών που έρχονται. Το στοιχείο της μνήμης, συνεπώς, λειτουργεί ως σύνδεση των προγόνων με τους επιγόνους, ως αντίληψη της σχέσης μας με τον χώρο, τον τόπο και τους ανθρώπους.

Απότοκος μιας τέτοιας συλλογιστικής είναι το πόνημα του λογίου Γεωργίου Ι. Κηπιάδη κατά το 1888, το οποίο αναφέρεται στις ωμότητες και την βαναυσότητα που υπέστησαν οι χριστιανοί κάτοικοι της Κύπρου από τους Οθωμανούς κατακτητές το Σάββατο της 9ης Ιουλίου 1821 στο διοικητήριο της Λευκωσίας. Παραλληλίζει τις καρατομήσεις, τις λεηλασίες, τους βιασμούς, την πανταχόθεν θέα του θανάτου με «όσα η πολυτλήμων Κύπρος είδεν από της υπό τον Τούρκων αλώσεώς της», δηλαδή με την κατάληψή της το 1571 από τις οθωμανικές δυνάμεις. Τον Αύγουστο του 1571 η πτώση της Αμμοχώστου στα χέρια των Οθωμανών θα σημάνει μια περίοδο καταπίεσης, εξισλαμισμών, δουλείας, υψηλής φορολογίας, εξανδραποδισμών του χριστιανικού στοιχείου, η οποία θα διαρκέσει για τρεις και πλέον αιώνες μέχρι και το 1878.

Αυτό που εσυνέβη στην Κύπρο, αρχής γενομένης από την 9η Ιουλίου και εντεύθεν, ήταν η εφαρμογή από μέρους των Οθωμανών μιας πολιτικής συλλήβδην σφαγιασμού των επιφανών προσωπικοτήτων της νήσου, με την κατηγορία της συνεννόησης και της συνεργασίας με ομάδες, που συμμετείχαν στην επανάσταση στην Ελλάδα. Ο εμπνευσμένος Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, μυημένος από μέλη της Φιλικής Εταιρείας στον αγώνα, συνέβαλε στην προετοιμασία της επανάστασης για αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Με βαθιά γνώση της σημασίας της παιδείας για την υπεράσπιση της ελευθερίας των υποδούλων Ελλήνων και προκειμένου και οι Έλληνες της Κύπρου να συμβάλουν στην πραγμάτωση του εθνικού αυτού ιδανικού,  ήδη από το 1812, εθεμελίωσε και εσύστησε Ελληνική Σχολή, το μετέπειτα Παγκύπριο Γυμνάσιο, «διά να ωφελήσωμεν και ημείς οπωσούν τους συμπατριώτας ημών».

Οι οθωμανικές αρχές, έχοντας υποψιαστεί την συμμετοχή των Κυπρίων στις επαναστατικές διεργασίες, κατήρτισαν ονομαστικό κατάλογο 486 Ελλήνων από όλα τα μέρη της νήσου, στους οποίους διεμήνυσε ο διοικητής της Κύπρου, Κουτσούκ Μεχεμέτ, να μεταβούν στην Λευκωσία, προκειμένου να τους ανακοινώσει ένα φιρμάνι.  Διέταξε προηγουμένως να αφοπλιστούν οι κάτοικοι εν γένει και να απαγορευθεί η χρήση οποιουδήποτε όπλου ή τέμνοντος οργάνου, ακόμη και χρηστικών εργαλείων, που χρησιμοποιούνταν από διάφορους τεχνίτες, όπως  κρεοπώλες και γεωργούς. 

Το Σάββατο, 9 Ιουλίου 1821, σφαλίστηκαν οι πύλες της Λευκωσίας. Καρατομήθηκαν ο επίσκοπος Κιτίου Μελέτιος, Πάφου Χρύσανθος και Κερύνειας Λαυρέντιος. Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός απαγχονίστηκε εξαρτηθείς από μια συκαμινιά στην πλατεία του διοικητηρίου, μαζί με τον αρχιδιάκονό του. Τις επόμενες ημέρες  και σε καθημερινή βάση δόθηκε διαταγή να κόβονται τα κεφάλια όλων των προκρίτων, κληρικών, προεστών, μεγαλεμπόρων, πρωθιερέων και να απαγχονιστούν όλοι οι ηγούμενοι των μοναστηριών. Κατά την διάρκεια της φρικώδους αυτής πρακτικής αποφασίστηκε «να σφάζουν μεταξύ ιερέων και κληρικών άλλοτε 10, άλλοτε 15 και άλλοτε 20 κάθε μέρα. Κι αν περνούσε κάποια μέρα χωρίς κανένα απ’ αυτά τα θύματα, την επομένη τα διπλασίαζε, για να τα ξαναφέρνει στον ίδιο αριθμό».

Βάσει ενός τέτοιου σημειολογικού περιγράμματος, δηλαδή σε μία από τις μελανότερες σελίδες της ιστορίας του Κυπριακού Ελληνισμού, ανηγγέλθη προ ημερών από τουρκικά ειδησεογραφικά πρακτορεία πως επελέγη η 9η Ιουλίου ως ημερομηνία τέλεσης των εγκαινίων ενός τεραστίων διαστάσεων τεμένους στην κατεχόμενη Κύπρο. Εν τέλει, τα εγκαίνια θα λάβουν χώρα εν χορδαίς και οργάνοις μία ημέρα αργότερα, παρουσία του νεοεκλεγέντα Τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Μάλιστα, εκπρόσωποι του ψευδοκράτους, κάλεσαν τους Έλληνες της Κύπρου να επιφυλάξουν θερμή υποδοχή στον Τούρκο Πρόεδρο κατά την παράνομη άφιξή του στην κατεχόμενη από τον τουρκικό στρατό γη τους, προτρέποντάς τους παράλληλα να τον προϋπαντήσουν με λουλούδια!

Ανεξαρτήτως της μετάθεσης της ημερομηνίας, όμως, αναδεικνύεται για μία ακόμη φορά η πάγια πολιτική της Τουρκίας, να αξιοποιεί κατά τρόπο σαφώς προπαγανδιστικό την παράμετρο του χρόνου, εν προκειμένω σε ένα εγχείρημα που αποσκοπεί στην ισλαμοποίηση του χώρου. Εξ’ άλλου, τι εν τέλει είναι ένας τόπος αποστραγγισμένος από την ταυτότητά του; Τούτων λεχθέντων και με γνώμονα την στρατευμένη προσπάθεια εκ μέρους της Τουρκίας για παραγραφή της ελληνικότητας του τόπου, καθίσταται σαφές πως οιονεί λήθη της ιστορίας και σταδιακή απάλειψη του ελληνικού τρόπου ως βιωμένη πραγματικότητα, δηλαδή ως καθημερινή, αβίαστη έκφραση της ζωής των ατόμων, θα φέρει αντιμέτωπη την Κύπρο με το φάσμα του ολοκληρωτικού αφανισμού.

* Η Μερσίλεια Αναστασιάδου είναι Διεθνολόγος,

Επιστημονική Συνεργάτης του Κέντρου Ανατολικών Σπουδών

Για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία

Πάντειο Πανεπιστήμιο