Κύμα λαϊκισμού: Οι εθνικιστές τρώνε τα σωθικά της Ευρώπης

Του Γιώργου Σκαφιδά

Ήταν αρχές Φεβρουαρίου του 2000, ακριβώς πριν 18 χρόνια, όταν μια ακροδεξιά παράταξη έγινε για πρώτη φορά κυβέρνηση στην Αυστρία, προκαλώντας όμως την αντίδραση των Ευρωπαίων. Με μπροστάρη τον κεντροδεξιό Γάλλο πρόεδρο Ζακ Σιράκ, οι λοιπές (τότε 14) χώρες κράτη-μέλη της ΕΕ είχαν σπεύσει να απομονώσουν τη Βιέννη, επιβάλλοντας ανεπισήμως διπλωματικές «κυρώσεις» στον αυστριακό κυβερνητικό συνασπισμό δεξιάς-ακροδεξιάς των Β. Σούσελ και Γ. Χάιντερ.

Πίσω στο παρόν, 18 χρόνια μετά, δεν υπάρχει πια Ευρωπαίος ηγέτης που να διανοείται να βάλει στο στόχαστρο κυρώσεων την Αυστρία, παρά το γεγονός ότι η ακροδεξιά έχει πλέον επιστρέψει ως εταίρος στην κυβέρνηση με ηγέτη (και αντικαγκελάριο) τον Χάιντς Κρίστιαν Στράχε, εξασφαλίζοντας μάλιστα και κομβικά υπουργεία όπως είναι εκείνα των Εσωτερικών, Εξωτερικών και Άμυνας.

Αντιθέτως, ο μόλις 31 ετών Αυστριακός καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς εμφανίζεται εν έτει 2018 να απολαμβάνει ευρείας αποδοχής ως ηγέτης-παιδί-θαύμα μέσα σε ένα περιβάλλον ευρύτερης ανόδου του εθνολαϊκισμού πανευρωπαϊκά, από την Ιταλία έως τις χώρες του Βίζεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνίας, Σλοβακία, Τσεχία), και από τη Βαυαρία έως τη Ρώμη.

Ο Κουρτς, υποδέχτηκε την περασμένη Τρίτη τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν στη Βιέννη, με τους δύο ηγέτες να επαναλαμβάνουν πόσο πολύ… απορρίπτουν ακόμη και την παραμικρή υποψία ευρωπαϊκής αλληλεγγύης στο προσφυγικό.

Η Αυστρία, άλλωστε, ουδέποτε εφάρμοσε το σχετικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων, καθώς υποδέχτηκε μόλις… 12 άτομα μεταξύ Οκτωβρίου 2015 και Νοεμβρίου 2017. Την ίδια περίοδο, Ουγγαρία και Πολωνία… δεν υποδέχτηκαν ούτε έναν πρόσφυγα, ενώ η Σλοβακία υποδέχτηκε 16 και η Τσεχία μόλις 12. Συνολικά δηλαδή, οι τέσσερις του Βίζεγκραντ και η Αυστρία έδωσαν μέσα σε δύο χρόνια το πράσινο φως για τη μετεγκατάσταση μόλις… 40 προσφύγων από τους συνολικά δεκάδες χιλιάδες που περίμεναν εγκλωβισμένοι τη σειρά τους σε Ελλάδα και Ιταλία.

Για τον 73χρονο πρόεδρο της Τσεχίας, βέβαια, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Γνωστός και ως «Τραμπ της Ευρώπης», ο Μίλος Ζέμαν επανεξελέγη το περασμένο Σαββατοκύριακο για μια δεύτερη θητεία στην προεδρία της Τσεχίας, με ποσοστό 51,4%. Ο λόγος για έναν ευρωσκεπτικιστή πολιτικό, που δεν χάνει ευκαιρία να επιτίθεται σε μουσουλμάνους, οικολόγους, φεμινίστριες, πρόσφυγες, δημοσιογράφους κ.α. Τον περασμένο Οκτώβριο, είχε προσέλθει σε συνέντευξη Τύπου κρατώντας ένα πλαστικό όπλο πάνω στο οποίο είχε γράψει τη φράση «προς τους δημοσιογράφους», ενώ είχε στερεώσει και ένα μπουκάλι αλκοόλ εκεί όπου κανονικά θα ήταν η ψεύτικη γεμιστήρα.

Θεριακλής και πότης για όσους τον έχουν συναναστραφεί, ο Ζέμαν έχει επίσης υποστηρίξει την ιδέα διεξαγωγής δημοψηφίσματος… για έξοδο της Τσεχίας από την ΕΕ, απηχώντας σε αυτό το θέμα τη θέση ενός άλλου ακροδεξιού Τσέχου λαϊκιστή ονόματι Τόμιο Οκαμούρα.

Αν και γεννημένος στην Ιαπωνία από Ασιάτη πατέρα, ο 45χρονος Οκαμούρα, ηγέτης του Κόμματος Ελευθερίας και Άμεσης Δημοκρατίας (SPD), κάνει πλέον καριέρα ως… βέρος Τσέχος εθνικιστής, κηρύττοντας μίσος για τους ξένους και την ΕΕ. Στις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου έλαβε ποσοστό κοντά στο 11%, εξασφαλίζοντας 22 έδρες στο κοινοβούλιο.

Κι όλα αυτά σε μια χώρα όπως η Τσεχία, με έναν πρωθυπουργό, εν προκειμένω τον δισ/χο Αντρέι Μπάμπις, που λέει «όχι» στο όραμα του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για ευρωπαϊκή ολοκλήρωση… ενώ ο ίδιος είχε κατηγορηθεί για διασπάθιση ευρωπαϊκών κονδυλίων με αποτέλεσμα μάλιστα να του στερηθεί και η βουλευτική ασυλία.

Αλλά και η Γερμανία, πλέον στέκεται κλονισμένη απέναντι στα κύματα του εθνολαϊκισμού, ειδικά μετά την παρθενική είσοδο του ακροδεξιού AfD στη Μπούντεσταγκ το Σεπτέμβριο.

Μόλις πριν τρεις εβδομάδες, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν πήρε μέρος ως ομιλητής σε συνέδριο των Γερμανών Χριστιανοκοινωνιστών εταίρων της Μέρκελ στη Βαυαρία, έπειτα από πρόσκληση του Ζεεχόφερ. Υπενθυμίζεται ότι πρόκειται για έναν πολιτικό που πορεύεται εδώ και χρόνια με δεδηλωμένο στόχο «την οικοδόμηση ενός ανελεύθερου (illiberal) νέου κράτους βασισμένου σε εθνικά θεμέλια».

Κήρυκες της ανελευθερίας αλωνίζουν ωστόσο ήδη στους διαδρόμους της εξουσίας στο Βερολίνο. Το AfD ξεχωρίζει άλλωστε πλέον ως η δεύτερη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στην ανατολική Γερμανία. Εάν μάλιστα οι συνομιλίες Χριστιανοδημοκρατών-Σοσιαλδημοκρατών οδηγήσουν τελικώς σε ένα νέο μεγάλο κυβερνητικό συνασπισμό μέσα στο επόμενο δίμηνο, τότε η ακροδεξιά «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) πρόκειται να βρεθεί αυτομάτως σε θέση αξιωματικής αντιπολίτευσης, ενώ ήδη έχει την προεδρία σε τρεις επιτροπές της Μπούντεσταγκ.

Την περασμένη Τετάρτη, η γερμανική βουλή τίμησε τη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος… παρουσία και ακροδεξιών βουλευτών για πρώτη φορά στα χρονικά. Σε ρόλο προέδρου της κοινοβουλευτικής ομάδας του AfD (με τους συνολικά 92 βουλευτές), η 38χρονη Άλις Βάιντελ, μια γυναίκα που μέχρι πρότινος ζούσε και πλήρωνε φόρους όχι στη Γερμανία αλλά στην Ελβετία, ως ομόφυλο ζευγάρι με μια άλλη γυναίκα καταγόμενη από τη Σρι Λάνκα με την οποία μάλιστα μεγαλώνουν και δύο παιδιά. Κι αν τα παραπάνω ηχούν ελαφρώς αντιφατικά, δεν είναι τα μόνα.

Μιλώντας προ ημερών στην ανατολική Γερμανία, ο Μπγιορν Χέκε, ηγετικό στέλεχος του AfD, διακήρυξε πως όταν το κόμμα έρθει στην εξουσία, «θα εκδώσει διαταγή που θα απαγορεύει το Ισλάμ σε ολόκληρη την Ευρώπη, από τα στενά του Βοσπόρου και δώθε». Περιέργως, περίπου την ίδια ώρα, ο εκπρόσωπος της παράταξης, Ντάνιελ Φρίζε, τασσόταν ανοιχτά υπέρ της ανεξιθρησκείας, ενώ λίγο νωρίτερα, στέλεχος εκτελεστικής επιτροπής του ακροδεξιού κόμματος (ο Άρτουρ Βάγκνερ) είχε ανακοινώσει ότι εγκαταλείπει την παράταξη… για να ασπαστεί το Ισλάμ.

Ο εθνολαϊκισμός, ωστόσο, έχει αρχίσει πλέον να δείχνει τα δόντια του και στην γειτονική μας Ιταλία ελέω προεκλογικής εκστρατείας. Ο 81χρονος Σίλβιο Μπερλουσκόνι με το Forza Italia υπόσχεται μαζικές… φοροελαφρύνσεις, σε τέτοιο σημείο ώστε οι πολιτικοί του αντίπαλοι να τον κατηγορούν ότι πρόκειται να τινάξει την κρατική «μπάνκα» στον αέρα.

Προβληματισμό προκαλούν, όμως, και κάποιες από τις θέσεις με τις οποίες προσέρχονται στο δημόσιο διάλογο εν όψει των εκλογών της 4ης Μαρτίου παρατάξεις όπως το Κίνημα Πέντε Αστέρων (M5S) του 31χρονου Λουίτζι Ντι Μάιο και η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά του 44χρονου Ματέο Σαλβίνι. Τόσο ο Ντι Μάιο όσο και ο Σαλβίνι φλερτάρουν πλέον με το καλούμενο αντιεμβολιαστικό κίνημα προκαλώντας την αντίδραση της Κομισιόν, καθώς υπόσχονται να καταργήσουν νόμο που καθιστά υποχρεωτικό τον εμβολιασμό των μικρών παιδιών στην Ιταλία για ασθένειες όπως είναι για παράδειγμα η ιλαρά. Κι αυτό, ενώ η χώρα θρήνησε πέρυσι, εν έτει 2017, τέσσερις νεκρούς από ιλαρά. Παράλληλα, ο Ντι Μάιο διαμηνύει ότι εάν γινόταν δημοψήφισμα για αποχώρηση της Ιταλίας από την ευρωζώνη, θα ψήφιζε υπέρ της εξόδου.

Μιλώντας προ ημερών από το βήμα του Παγκοσμίου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ δεσμεύτηκε να δώσει αγώνα ενάντια στο «δηλητήριο» του δεξιού λαϊκισμού.

Από το ίδιο Φόρουμ ωστόσο, ο Άντρζεϊ Ντούντα, πρόεδρος της Πολωνίας προερχόμενος από το κυβερνών δεξιό-λαϊκιστικό κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» του Γιαροσλάβ Κατσίνσκι, εξαπέλυσε δριμεία επίθεση εναντίον της Κομισιόν, με την κατηγορία ότι διασπείρει ψευδείς ειδήσεις κατά της πολωνικής κυβέρνησης κάνοντας «πόλεμο» στη Βαρσοβία. Υπενθυμίζεται ότι η Κομισιόν προωθεί κυρώσεις σε βάρος της Βαρσοβίας με το αιτιολογικό ότι η πολωνική κυβέρνηση παραβιάζει βασικές αρχές του κράτους δικαίου που αποτελούν και θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ. Πολλοί εκτιμούν μάλιστα ότι από την έκβαση της εν λόγω κόντρας Βρυξελλών-Βαρσοβίας πρόκειται να κριθούν πολλά συνολικά στην Ευρώπη το 2018. Η Ουγγαρία έχει, πάντως, ξεκαθαρίσει ότι θα σταθεί στο πλευρό των Πολωνών, όπως επανέλαβε ο Ούγγρος ΥΠΕΞ Πέτερ Σιτζάρτο προ ημερών, λίγες εβδομάδες μετά την επίσημη επίσκεψη του Πολωνού πρωθυπουργού, Ματέους Μοραβιέτσκι, στη Βουδαπέστη.

«Το κύμα αυταρχικού λαϊκισμού απειλεί τα ίδια τα θεμέλια των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Η επιρροή όσων υποστηρίζουν απλουστευτικές λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα διευρύνεται… Ο κίνδυνος μιας περισσότερο οπισθοδρομικής, εθνικιστικής, κλειστής αντιφιλελεύθερης και αυταρχικής Ευρώπης είναι πολύ οξύς», σημειώνει στην τελευταία της έκθεση η «Ευρωπαϊκή Ομάδα Προβληματισμού για το Νέο Σύμφωνο για την Ευρώπη». «Η ευρωπαϊκή συνεργασία δεν είναι ιδεολογία» όμως, αλλά «αναγκαιότητα σε έναν αλληλεξαρτώμενο κόσμο», όπως υπογραμμίζεται χαρακτηριστικά στην εν λόγω έκθεση που πραγματοποιήθηκε και παρουσιάστηκε σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).

Η Ελλάδα δεν βρίσκεται, φυσικά, στο απυρόβλητο. Στα τέλη του 2015, στο απόγειο της προσφυγικής κρίσης, ο Τσέχος πρόεδρος Μίλος Ζέμαν είχε προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο, παίρνοντας τότε θέση υπέρ της εξόδου της Ελλάδα από το ευρώ (αν και η Τσεχία δεν ανήκει καν στην ευρωζώνη). Την ίδια περίοδο, ο νυν καγκελάριος της Αυστρίας Σεμπάστιαν Κουρτς (και τότε ΥΠΕΞ) προωθούσε το κλείσιμο των βαλκανικών συνόρων αποκλείοντας την Ελλάδα από την υπόλοιπη Ευρώπη, σε συνεργασία μάλιστα με το σλαβομακεδονικό περιβάλλον Γκρούεφσκι στα Σκόπια.

Πηγή: Έθνος της Κυριακής