ΕΝΑ Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών βάζει το ‘νέο” απέναντι στο “παλιό’

Υπόθεση εργασίας: Σεπτέμβριος 2018. Η χώρα έχει βγει από το Πρόγραμμα προσαρμογής και προχωρά με κάποια επιτήρηση μεν, περισσότερη αυτονομία δε.

Ερώτημα: Πώς φαντάζεται τον εαυτό της η ελληνική κοινωνία έπειτα από λίγους μήνες; Θέλει να παραμείνει στα παλιά μοτίβα, που ευθύνονται εν πολλοίς για τη διάρκεια και την ένταση της κρίσης; Ή θέλει να βρεθεί σε μια νέα φάση; Κι αν ναι, υπό ποιους όρους;

Τα παραπάνω και πολλά ακόμη διερευνά το νεοσύστατο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ENA, που ξεκίνησε τη δράση του τον περασμένο Μάιο φιλοδοξώντας να καλύψει ένα ερευνητικό κενό στο χώρο της ριζοσπαστικής αριστερής και προοδευτικής σκέψης.

Για το ΕΝΑ μιλήσαμε με τον επιστημονικό του υπεύθυνο Νίκο Ερηνάκη.*

«Η ιδέα της δημιουργίας του Ινστιτούτου γεννήθηκε από τη διαπίστωση μιας ανάγκης», μας λέει.

Τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη βρίσκονται σήμερα σε μια κρίσιμη καμπή. Καθώς η εποχή είναι ρευστή και χαρακτηρίζεται από μεγάλες αλλαγές, διατυπώνονται ποικίλες ιδέες και σκέψεις για το παρόν και το μέλλον μας, απουσιάζει όμως ένας οργανωμένος, συγκροτημένος και επιστημονικά τεκμηριωμένος δημόσιος διάλογος που να ανιχνεύει τις διαφορές παλιού και νέου, συντήρησης και προόδου, με γνώμονα τη συνδιαμόρφωση ενός ανανεωμένου τρόπου συλλογικής συνύπαρξής μας, στο επίπεδο της κοινωνίας, της οικονομίας και της πολιτικής. Θελήσαμε λοιπόν να διερευνήσουμε το πώς φαντάζεται η ελληνική κοινωνία τον εαυτό της στο μέλλον. Πώς ακριβώς οραματιζόμαστε την κοινωνικοπολιτική μας πραγματικότητα από τον Σεπτέμβριο του ’18 και μετά;

Ποιος είναι ο στόχος του Ινστιτούτου;

Στόχος μας είναι να λειτουργήσουμε ως ένα αριστερό προοδευτικό think tank στον ελλαδικό και τον ευρωπαϊκό χώρο, φιλοδοξώντας να καλύψουμε το κενό τεκμηριωμένης επιστημονικής ανάλυσης που θεωρούμε ότι υπάρχει στην εκπροσώπηση του ευρύτερου χώρου της Αριστεράς.

Πώς λειτουργεί το Ινστιτούτο και ποιες είναι οι κύριες δραστηριότητές;

Το ΕΝΑ είναι ένα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα σωματείο. Αυτή την εποχή συγκροτείται το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, με τη συμμετοχή διακεκριμένων εκπροσώπων της κοινωνίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας, ενώ την επιμέλεια του ερευνητικού προγράμματος και το συντονισμό των ερευνητικών ομάδων που πλαισιώνουν το εγχείρημα υπό μορφή «δορυφόρου» έχει μια ομάδα βασικών συντελεστών του εγχειρήματος. Λειτουργούμε στη βάση συγκεκριμένων πρότζεκτ που προγραμματίζουμε και υλοποιούμε, έχοντας το δικό μας, σαφές και διακριτό, ιδεολογικό αποτύπωμα και στίγμα. Το Ινστιτούτο είναι άλλωστε ερευνητικά και οικονομικά ανεξάρτητο (αυτοχρηματοδοτούμενο), επιλογή που ήταν εξαρχής συνειδητή.

Στην ιστοσελίδα μας παρουσιάζονται οι εκδηλώσεις που οργανώνουμε (διαλέξεις, ημερίδες, workshop κλειστού αλλά και ανοιχτού τύπου), καθώς και οι μελέτες και τα δελτία που εκδίδουμε. Το Ινστιτούτο εκδίδει, για παράδειγμα το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων, στο οποίο επιχειρούμε να αναδείξουμε τις κοινωνικές διαστάσεις των οικονομικών δεικτών, που συχνά παραγνωρίζονται σε αντίστοιχα δελτία άλλων φορέων, όπως και να δώσουμε έμφαση σε κοινωνικούς δείκτες που εκτιμούμε ότι αντανακλούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε οικονομικής συγκυρίας. Εκδίδουμε, επίσης, το Δελτίο Ευρωπαϊκών Εξελίξεων, που επιχειρεί να απαντήσει στις ποικίλες προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπο το ευρωπαϊκό εγχείρημα αναζητώντας πειστικές απαντήσεις, σε προοδευτική κατεύθυνση, στο ερώτημα «ποια Ευρώπη θέλουμε;» και πώς αυτή μπορεί να οικοδομηθεί.

Παράλληλα, ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα για έρευνες που εντοπίζουν τάσεις και αποτυπώνουν στάσεις της κοινωνίας. Ήδη έχει δημοσιευθεί μία έρευνα αντιλήψεων σχετικά με την πολιτική και ήδη δρομολογείται μία νέα που θα αφορά κρίσιμα ερωτήματα για την «επόμενη ημέρα». Προς το παρόν δεν μπορούμε να πούμε περισσότερα, αλλά σε σύντομο διάστημα θα έχει κι αυτή ολοκληρωθεί.

Ποια είναι τα πρώτα συμπεράσματα – ευρήματά σας;

Κύριο εύρημα της πρώτης μας έρευνας, που παρουσιάστηκε τον Ιούλιο, ήταν η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στους «παραδοσιακούς» φορείς, πολιτικούς ή και κοινωνικούς, αλλά και μια τάση αναζήτησης προοδευτικών απαντήσεων στα σύγχρονα διλήμματα. Παράλληλα, αναδεικνύεται μια αίσθηση αμηχανίας. Η κοινωνική πλειοψηφία φαίνεται πως παρακολουθεί ολοένα και περισσότερο εναλλακτικούς σχηματισμούς πολιτικής σκέψης και ανάλυσης, έχει διάθεση να μετέχει περισσότερο στα κοινά, αλλά μοιάζει να μην ξέρει πώς. Πρόκειται όμως ακόμη για μια διαδικασία σε εξέλιξη. Αυτό το «πώς», λοιπόν, προσπαθούμε να διερευνήσουμε και να εκφράσουμε κι εμείς αναζητώντας τις δυνάμεις που θα εκφράσουν το πραγματικά καινούργιο.

Μιλώντας τελευταία όλο και περισσότερο για «εναλλακτικές πολιτικές», πώς θα μπορούσαμε να τις προσδιορίσουμε;

Οι εναλλακτικές πολιτικές είναι προτάσεις εφαρμόσιμης πολιτικής που στοχεύουν σε κοινωνικούς, οικονομικούς, οικολογικούς και θεσμικούς μετασχηματισμούς. Απαντούν σε συγκεκριμένες κοινωνικές ανάγκες, έχοντας πάντα ως προϋπόθεση την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας. Με κεντρικό γνώμονα τη διεύρυνση της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, της καινοτομίας και της δίκαιης ανάπτυξη προς όφελος των πολιτών, είναι προτάσεις εναλλακτικές κυρίως απέναντι στη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία όσο όμως και απέναντι σε ιστορικά ξεπερασμένα μοντέλα προοδευτικής, στην εποχή της, πολιτικής.

Με αυτό εννοούμε πως χρειάζεται κάτι περισσότερο από την υπεράσπιση των κλασικών προοδευτικών προταγμάτων. Άλλωστε, και αριστερές πολιτικές του παρελθόντος έθεσαν ως σημείο αναφοράς τις ίδιες ταυτοτικές αξίες, με ξεπερασμένα ωστόσο σήμερα εργαλεία. Απαιτείται συνεπώς μια υπέρβαση, μια επανεξέταση αυτών των εννοιών στο φως των νέων αναδυόμενων κοινωνικών αναγκών. Ένας επαναπροσδιορισμός των ασκούμενων πολιτικών με βάση τα σύγχρονα δεδομένα σχετικά με τις ανάγκες και τα διαθέσιμα εργαλεία για την ικανοποίησή τους. Αυτές είναι οι πρωτοποριακές «εναλλακτικές» που θα προσπαθήσουμε εντοπίσουμε και να αναδείξουμε, διερευνώντας ταυτόχρονα πώς δύνανται να εφαρμοστούν. Δίνοντας έμφαση σε συλλογικά σημεία αναφοράς και έννοιες κομβικές για εμάς, όπως το δημόσιο συμφέρον και τα δημόσια αγαθά.

Οι στόχοι του Ινστιτούτου συνοπτικά:

-Η συμβολή στη συγκρότηση ενός νέου υποδείγματος κοινωνικής οργάνωσης στη βάση της δίκαιης και αλληλέγγυας οικονομίας, της διευρυμένης δημοκρατικής συμμετοχής και των αξιών της ριζοσπαστικής οικολογίας και του πρωτοποριακού πολιτισμού.

-Η συμβολή στον ξεκάθαρο και ουσιαστικό διαχωρισμό του όντως νέου από το πράγματι παλιό. Στόχος του δεν είναι μόνο η απλή περιγραφή ή και η κριτική της πραγματικότητας, αλλά η κατάθεση της νέας εναλλακτικής πρότασης.

-Η ενίσχυση των πολιτικών προϋποθέσεων της κοινωνικής δικαιοσύνης, της προάσπισης του γενικού συμφέροντος και της άρσης των ανισοτήτων.

-Η δημιουργία ενός πρωτότυπου πεδίου έρευνας, μελέτης, διαλόγου και δράσης για μια πολιτική υπέρ των κοινωνικών αναγκών και των συμφερόντων των υποτελών τάξεων, για την έξοδο από την πολυεπίπεδη κρίση, για μια νέα κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα ισότητας και δικαιοσύνης.

Όλες τις έρευνες και τις μελέτες του Ινστιτούτου ΕΝΑ μπορείτε να τις βρείτε εδώ >> http://www.enainstitute.org/

* Ο Νίκος Ερηνάκης είναι οικονομολόγος και Δρ. Φιλοσοφίας των Πανεπιστημίων του Λονδίνου και της Οξφόρδης.