Ζόραν Ζάεφ: Πολλά λόγια, λίγα έργα

Του Γιώργου Σκαφιδά

Ήρθε στην εξουσία, με μπόλικο έξωθεν «σπρώξιμο», αποτασσόμενος τον σλαβομακεδονικό αλυτρωτισμό των προκατόχων του. Επέστρεψε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την Ελλάδα. Τα «βρήκε» με τη Βουλγαρία συνάπτοντας σχετικό σύμφωνο φιλίας, και όντως έκανε κάποια βήματα προς την κατεύθυνση της αποκήρυξης του αλυτρωτισμού. Όχι όμως βήματα ουσίας, αλλά πιο πολύ βήματα συμβολικά, με κατά βάση επικοινωνιακή στόχευση, για να τα βλέπει… η διεθνής κοινότητα προκειμένου να ασκήσει πιέσεις στην Ελλάδα για συμβιβασμό στο θέμα της ονομασίας της ΠΓΔΜ.

Ο Σκοπιανός πρωθυπουργός, Ζόραν Ζάεφ, βρίσκεται ακριβώς εννέα μήνες στην εξουσία της γείτονος. Μέσα σε αυτό το διάστημα, έχει κάνει πολλά… κυρίως επικοινωνιακά.

Εάν εξαιρέσει κανείς τις προ ημερών υλοποιηθείσες μετονομασίες του αεροδρομίου των Σκοπίων και της εθνικής οδού που οδηγεί στα σύνορα με την Ελλάδα, όλες οι άλλες κινήσεις της σκοπιανής ηγεσίας είναι προς το παρόν… θεωρητικές.

Πολλά λόγια, λίγα έργα. Έτσι, θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς τη μέχρι τώρα πρωθυπουργική θητεία του Ζόραν Ζάεφ απέναντι στην Ελλάδα.

Όσο περνάει μάλιστα ο καιρός, τα λόγια δείχνουν να πληθαίνουν… και τα έργα να μένουν στα λόγια.

Ο 43χρονος Ζάεφ παραχώρησε μόνο την τελευταία εβδομάδα μπαράζ συνεντεύξεων σε ευρωπαϊκά ΜΜΕ: στο γερμανικό περιοδικό Spiegel, στο δίκτυο Euronews, στον ιστοχώρο Νeweasterneurope, στο πρακτορείο Reuters, καθώς και στους Financial Times. Έχει, επίσης, βρεθεί να συμμετέχει ως «τιμώμενο» πρόσωπο σε μια σειρά από συναντήσεις Κορυφής: με τη Βρετανική κυβέρνηση στο Λονδίνο, με την Άνγκελα Μέρκελ στο Βερολίνο, με τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στα Σκόπια…

Θα πρέπει να είναι εντυπωσιακό για έναν πολιτικό που ήταν μέχρι πρότινος δήμαρχος μιας μικρής πόλης (Στρώμνιτσα) στα ανατολικά μιας μικρής βαλκανικής γωνιάς, να βρίσκεται ξαφνικά στα… σαλόνια της διεθνούς διπλωματίας με όλα τα φώτα στραμμένα πάνω του. Το γεγονός ίσως να εξηγεί σε ένα βαθμό και τα επικοινωνιακά παιχνίδια που ο 43χρονος Σκοπιανός πρωθυπουργός επιλέγει εσχάτως να παίζει σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων μέσα από παλινωδίες, μισόλογα και κινήσεις εντυπωσιασμού.

Κρίνοντας από τις συνεντεύξεις που παραχώρησε τις τελευταίες ημέρες, ο κ. Ζάεφ είναι διατεθειμένος να καταλήξει σε συμφωνία με την Ελλάδα για μια σύνθετη ονομασία, η οποία ωστόσο δεν θα συνοδεύεται από αλλαγές στο σύνταγμα της γειτονικής χώρας.

Τα ονόματα που έχουν πέσει στο τραπέζι είναι εκείνα που έχει φέρει ο ειδικός διαπραγματευτής του ΟΗΕ, Μάθιου Νίμιτς. Πρόκειται για τα: Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, Δημοκρατία της Άνω Μακεδονίας, Δημοκρατία της Μακεδονίας του Βαρδάρη και Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκόπια). Η ελληνική πλευρά απορρίπτει το τελευταίο («Δημοκρατία της Μακεδονίας – Σκόπια») το οποίο ωστόσο είχε δεχτεί παλαιότερα ως «βάση διαπραγμάτευσης» κυβέρνηση της ΝΔ, ενώ η πρόταση που έχει επίσης ακουστεί περί «Νέας Μακεδονίας» απορρίπτεται από τη σκοπιανή πλευρά.

Ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ θέλει όμως μια ονομασία που θα μεταφράζεται. Υποστηρίζει μάλιστα, ψευδώς, ότι θα ήταν πρωτοφανές σε διεθνές επίπεδο να συμφωνηθεί μια ονομασία που θα παραμένει αμετάφραστη στα σλαβικά (όπως προτείνει η ελληνική πλευρά). Κάτι τέτοιο βέβαια, στην πραγματικότητα, δεν θα ήταν πρωτοφανές, καθώς ήδη υπάρχουν δεκάδες χώρες ανά τον κόσμο που «κυκλοφορούν» στη διεθνή σκηνή αμετάφραστες (η Σρι Λάνκα, η Μπουρκίνα Φάσο κ.α.).

Ο κ. Ζάεφ επιδιώκει όμως και κάτι άλλο: επιδιώκει να συνεχίσουν η γλώσσα και η ταυτότητα των πολιτών της ΠΓΔΜ να ονομάζονται «μακεδονικές», ακόμη και μετά την όποια συμφωνία μιας νέας σύνθετης ονομασίας με την Ελλάδα. Για αυτό και απορρίπτει-υποβαθμίζει ως… ήσσονος σημασίας τις αναγκαίες αλλαγές στο σύνταγμα της γειτονικής χώρας.

«Το Σύνταγμα είναι ένα βιβλίο εσωτερικών κανόνων. Δεν έχει επιπτώσεις εκτός της χώρας. Αν αλλάξουμε το Σύνταγμα, κάποιος άλλος στο μέλλον μπορεί να το αλλάξει και πάλι», δήλωσε ο ίδιος τόσο στο Euronews όσο και στους Financial Times, σε μια προσπάθεια να υποβαθμίσει (στα μάτια της διεθνούς κοινότητας) ένα θέμα το οποίο όμως είναι κομβικό για την ελληνική πλευρά.

Η Αθήνα έχει καταστήσει σαφές ότι δεν είναι διατεθειμένη, στο βωμό της όποιας επίλυσης του ονοματολογικού, να επιτρέψει να απομείνουν πίσω σκιές αλυτρωτισμού. Η όποια λύση θα πρέπει να είναι συνολική, erga omnes (για όλες τις χρήσεις, διεθνώς αλλά και στο εσωτερικό), και να μην αφήνει περιθώρια για (παρ)ερμηνείες, μελλοντικές αναδιπλώσεις ή διπλές ονομασίες (κοινώς για ένα άλλο όνομα εντός και ένα άλλο εκτός των Σκοπίων). Η όποια λύση, με άλλα λόγια, δεν μπορεί παρά να περνάει μέσα από την τροποποίηση του συντάγματος της ΠΓΔΜ. Είναι, άλλωστε, μέσα στο εν λόγω σύνταγμα που η ΠΓΔΜ επισήμως «βαφτίζεται» ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Ο Ζάεφ θέλει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Θέλει να εξασφαλίσει τη σύμφωνη ελληνική γνώμη προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για την ένταξη της ΠΓΔΜ σε ΝΑΤΟ και ΕΕ όπως επιθυμούν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι, διατηρώντας όμως παράλληλα επί της ουσίας και το όνομα «Μακεδονία». Ενδεχομένως να έχει στο πίσω μέρος του μυαλού του ότι ακόμη και αν αλλάξει η ονομασία, όλοι οι «έξω» θα συνεχίσουν πρακτικά να χρησιμοποιούν τον όρο «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Ο «εγκάρδιος» τρόπος με τον οποίο έχει σπεύσει η Δύση να αγκαλιάσει τη νέα κυβέρνηση των Σκοπίων (στο πλαίσιο προώθησης της ευρωατλαντικής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων ενάντια στη ρωσική επιρροή), ενδεχομένως να δημιουργεί την εντύπωση σε κάποιους στην ΠΓΔΜ ότι μπορούν, ξαφνικά, να ασκήσουν μεγαλύτερες πιέσεις στην Ελλάδα για το όνομα. Η εν λόγω «εντύπωση» ίσως να εξηγεί και την πιο σκληρή ρητορική που χρησιμοποιεί ο Ζάεφ το τελευταίο διάστημα στις συνεντεύξεις του.

Για τον Σκοπιανό πρωθυπουργό, όμως, το θέμα δεν είναι μόνο εξωτερικό αλλά και εσωτερικό. Η συγκυβερνώσα σοσιαλδημοκρατική παράταξη SDSM, της οποίας εκείνος ηγείται, διαθέτει μόλις 49 έδρες στο κοινοβούλιο από τις συνολικά 120. Οι εθνικιστές, αντιθέτως, του σλαβομακεδονικού VMRO-DPMNE διαθέτουν 50.

Το SDSM καταφέρνει, εντούτοις, να κυβερνάει με την υποστήριξη αλβανικών κομμάτων (και τις ευλογίες του διεθνούς παράγοντα), αλλά ακόμη και με τους Αλβανούς, δεν συγκεντρώνει την πλειοψηφία των 2/3 που είναι απαραίτητη για να τροποποιήσει το σύνταγμα της χώρας. Το ζητούμενο, λοιπόν, για τον 43χρονο Ζάεφ είναι να καταφέρει να «πουλήσει» μια συμφωνία με την Ελλάδα στο εσωτερικό. Το ιδανικό δε για εκείνον, θα ήταν η Ελλάδα να συναινέσει σε έναν συμβιβασμό υπό την πίεση του διεθνούς παράγοντα. Πρακτικά μιλώντας, όλα πρόκειται να κριθούν από τις… συνταγματικές απολήξεις του όποιου συμβιβασμού. Χωρίς αυτές, μάλλον δεν πρόκειται να υπάρξει συμφωνία.

(AP Photo/Boris Grdanoski)