Τράπουλα: Παιγνιόχαρτα υψηλής καταγωγής

Η τράπουλα, αυτή η δέσμη των 54 παιγνιοχάρτων, που μπορεί να σου κρατήσει συντροφιά στην μοναξιά σου, να διασκεδάσει την παρέα σου, ή να σε κάνει να πηδήξεις από το μπαλκόνι έχοντας χάσει σε κάποιο από τα άπειρα παιχνίδια της ό,τι έχεις και δεν έχεις, έχει υψηλή καταγωγή.

Κατ’ αρχάς, το όνομά της τα λέει όλα, αλλά λίγοι το ξέρουν, κι ακόμα λιγότεροι δίνουν σημασία στη προειδοποίηση: η λέξη τράπουλα παράγεται από ιταλικό «trappola», που σημαίνει παγίδα..

Λοιπόν, για την προέλευσή της ερίζουν πολλοί και σημαντικοί πολιτισμοί: ο αιγυπτιακός, ο ινδικός και ο κινέζικος. Σίγουρα πάντως είναι πανάρχαια, ειδικά η αρχική μορφή της, ως ένα μαντικό μέσο που φανέρωνε τη θέληση των θεών – η τράπουλα Ταρό, κατά κάποιον τρόπο ο πρόγονος της σημερινής μορφής των παιγνιοχάρτων, είναι ακριβώς μια μαντική τράπουλα.

Στην Ευρώπη πάντως, ήρθε από την Ασία. Την έφεραν ή οι Σταυροφόροι, ή οι Άραβες της Ισπανίας, ή οι Σαρακηνοί, ή ακόμα και οι Αθίγγανοι ή οι Μαμελούκοι – δεν είναι σίγουρο. Όποια όμως κι αν είναι η προέλευσή της, το σίγουρο είναι πως οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, ηλικίας, οικονομικής κατάστασης, μορφωτικού επιπέδου η θρησκευτικής πίστης τη λάτρεψαν.

Τα χαρτιά, και το πάθος τους, μπήκαν για τα καλά στην Τέχνη, εμπνέοντας από σκηνοθέτες μέχρι συγγραφείς. Έτσι, τελείως πρόχειρα, θυμάμαι με ευχαρίστηση την Ρένα Βλαχοπούλου στην «Χαρτοπαίχτρα», και τον στρατό των τραπουλόχαρτων στην «Αλίκη στη χώρα των Θαυμάτων». Μετά όμως, θυμάμαι τον «Παίκτη» του Ντοστογιέφσκι…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.