Η μπλόφα της Σένγκεν: Μπορεί η Ελλάδα να τεθεί εκτός και ποιοι οι πραγματικοί κίνδυνοι για τη χώρα μας;

Συνέντευξη: Μίκα Κοντορούση

Το δημοσίευμα της Le Monde περί κινδύνου έξωσης της Ελλάδας από τη ζώνη Σένγκεν προκάλεσε προβληματισμό, με τη γαλλική εφημερίδα να υποστηρίζει ότι σήμερα Τετάρτη το Κολέγιο των Επιτρόπων συζητά σχέδιο διετούς αναστολής για τη χώρα μας. Η εκπρόσωπος του Έλληνα επιτρόπου Δημήτρη Αβραμόπουλου έσπευσε να καθησυχάσει, υποστηρίζοντας ότι “δεν υφίστανται τέτοιοι κανόνες” που να προβλέπουν αποπομπή της χώρας μας ούτε κατάργηση της συνθήκης για δύο χρόνια. Διευκρίνισε ωστόσο ότι στο τραπέζι υπάρχει το ενδεχόμενο ενεργοποίησης των άρθρων 19 και 26, σύμφωνα με τα οποία είναι δυνατή η παράταση των εσωτερικών ελέγχων μέχρι και δύο χρόνια σε περίπτωση που δεν έχει βελτιωθεί η κατάσταση με τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων.

Τι σημαίνουν όλα αυτά και ποιοι είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι για τη χώρα μας; Το News247 απευθύνθηκε στον κύριο Θάνο Ντόκο, Γενικό Διευθυντή στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και του έθεσε τα κρίσιμα ερωτήματα που προκύπτουν.

 

*Η Ελλάδα κινδυνεύει πραγματικά να τεθεί εκτός Συνθήκης Σένγκεν;

Νομικά δεν προβλέπεται η οριστική αποβολή κράτους-μέλους. Αυτό που ενδεχομένως μπορεί να γίνει –αλλά ακόμη και αυτό είναι εντόνως αμφισβητήσιμο από νομικής πλευράς- είναι η προσωρινή αναστολή της ιδιότητας μέλους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα εφόσον το κράτος-μέλος δεν τηρεί τις υποχρεώσεις του στο πλαίσιο της Συνθήκης. 

*Υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί να τεθεί σε ενεργοποίηση το άρθρο 26; Πόσο καιρό μπορεί να έχει ισχύ και τελικά αφορά σε όλες τις χώρες ανεξαιρέτως;

Το Άρθρο 26 αφορά σε απειλές λόγω τρομοκρατίας ή οργανωμένου εγκλήματος. Αφορά τις χώρες που αισθάνονται ότι απειλούνται και πρέπει να έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια εφαρμογής. Ωστόσο, το Άρθρο 5 του REGULATION (EU) No 1051/2013 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL [22 October 2013 amending Regulation (EC) No 562/2006 in order to provide for common rules on the temporary reintroduction of border control at internal borders in exceptional circumstances] εξαιρεί με σαφή τρόπο τις μεταναστευτικές ροές.

*Τη δεδομένη στιγμή μπορεί κάτι ανάλογο να συμβεί ή πρόκειται απλά για μέσο πίεσης, προκειμένου η Ελλάδα να λάβει απαραίτητα και πιο δραστικά μέτρα για το προσφυγικό (ή και τη διαπραγμάτευση);

Στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή φαίνεται να πρόκειται για μέσο πίεσης. Λόγω των νομικών περιορισμών, αλλά και των πολιτικών συνεπειών, δύσκολα θα προχωρούσε η ΕΕ σε μια τέτοια κίνηση. Εξάλλου, δεν είναι καθόλου σαφές τι είδους δραστικά μέτρα θα μπορούσε να λάβει η Ελλάδα για την προστασία (βλέπε κλείσιμο) των θαλασσίων συνόρων της. Αυτό που φαίνεται να συζητείται είναι το κλείσιμο των συνόρων Ελλάδας-ΠΓΔΜ, με τη χρήση και δυνάμεων ασφαλείας από άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατόπιν διμερών συμφωνιών, για να περιοριστούν οι μεταναστευτικές ροές προς χώρες όπως η Γερμανία ή η Αυστρία. Αυτό θα σήμαινε στην πράξη ότι μεγάλοι αριθμοί μεταναστών –που σε βάθος χρόνου θα μπορούσαν να φθάσουν τις αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων- θα εγκλωβίζονταν σε ελληνικό έδαφος.

*Τι θα σήμαινε πολιτικά και θεσμικά η κατάργηση της Συνθήκης για την Ε.Ε;

Το άμεσο κόστος θα ήταν κυρίως οικονομικής φύσης. Η επαναφορά των συνοριακών ελέγχων [προφανώς μεταξύ χωρών με χερσαία σύνορα] στη διακίνηση αγαθών θα κόστιζε αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ. Σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο θα ήταν ένα μεγάλο βήμα προς τα πίσω, καθώς θα καταργούσε το ένα από τα δύο πλέον ορατά και απτά επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (δηλαδή το κοινό νόμισμα και την ελεύθερη διακίνηση).

*Εναλλακτικά συζητείται τελευταίως το σενάριο πολύ μικρότερης ζώνης ελεύθερης μετακίνησης, η οποία θα βοηθούσε στον περιορισμό της προσφυγικής κρίσης. Δεδομένου ότι και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ δηλώνει ότι “ο χρόνος τελειώνει”, αυτό το σενάριο φαντάζει περισσότερο εφικτό;

Αυτές οι ιδέες και προτάσεις θα μείωναν προσωρινά την πίεση σε συγκεκριμένες χώρες, αλλά θα προκαλούσαν μεσο- και μακροπρόθεσμα σοβαρή βλάβη στην ελεύθερη μετακίνηση μεταξύ κρατών-μελών της ΕΕ και θα ροκάνιζαν τα –για πολλούς ήδη σαθρά- θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Στην προσπάθεια διαχείρισης του προβλήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι εμφανής η έλλειψη αλληλεγγύης, ενώ κυριάρχησαν ο λαϊκισμός και η υποκρισία. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στην ανατολική Ευρώπη, δικαιώνοντας έτσι σε ένα βαθμό όσους θεώρησαν τη διεύρυνση του 2004 ως μάλλον πρόωρη. Καθώς λοιπόν έχει αρχίσει να επικρατεί στην Ευρώπη η λογική μετατόπισης της ευθύνης στους ώμους άλλων (και η Ελλάδα, με συσσωρευμένο έλλειμμα αξιοπιστίας, αποτελεί εύκολο στόχο) και γίνεται σαφής η δυσκολία (και απροθυμία σε κοινωνικό επίπεδο) υποδοχής και ένταξης των συνεχιζόμενων μεταναστευτικών ροών, η Ελλάδα κινδυνεύει διπλά: απειλείται με προσωρινή αποπομπή από τη Συνθήκη Σένγκεν και –το κυριότερο- αντιμετωπίζει το φάσμα του μακροχρόνιου εγκλωβισμού σημαντικού αριθμού οικονομικών μεταναστών σε ελληνικό έδαφος. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική και απαιτείται άμεση κινητοποίηση όλων των διπλωματικών και άλλων μέσων από ελληνικής πλευράς.