22 Φεβρουαρίου: Σαν σήμερα βάζει τέλος στη ζωή του ο Στέφαν Τσβάιχ

Αντίθετα με πολλούς μεγάλους συγγραφείς, ο Στέφαν Τσβάιχ δεν γνώρισε ποτέ το “σκοτάδι” στις πωλήσεις. Η φήμη του είναι αιώνια. Σύμφωνα με την εταιρεία  GfK που βασίζεται αποκλειστικά στις πραγματικές πωλήσεις στα βιβλιοπωλεία, ο συγγραφέας του «Αμόκ» πούλησε τα τελευταία 10 χρόνια πάνω από 3,2 εκατ. αντίτυπα. Αυτό σημαίνει ότι ο Τσβάιχ πουλάει κάθε χρόνο, κατά μέσο όρο, 310.000 βιβλία. 72 χρόνια μετά την αυτοκτονία του.

Ο Τσβάιχ γεννήθηκε στη Βιέννη στις 28 Νοεμβρίου του 1881 και αυτοκτόνησε μαζί με τη γυναίκα του στις 22 Φεβρουαρίου του 1942 στη Βραζιλία. Έπασχε από μανία καταδίωξης και πίστευε ότι αποτελεί προσωπικό στόχο του Χίτλερ. Υπήρξε ένας από τους πιο συνεπείς αντιφασίστες και περιπλανήθηκε σε διάφορες χώρες του κόσμου, όταν πήρε την εξουσία ο Χίτλερ στη Γερμανία. Από την εποχή του μεσοπολέμου πίστευε στην ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, υπό κεντρική διακυβέρνηση.

Στην ιστορία της λογοτεχνίας κατέχει μία σημαντική θέση, κυρίως για τις βιογραφίες ιστορικών προσωπικοτήτων, που συνέγραψε επηρεασμένος από τις ψυχαναλυτικές θεωρίες του φίλου του Ζίγκμουντ Φρόυντ. Τα πορτραίτα των Αμέριγκο Βεσπούτσι, Μαγγελάνου, Μαρίας Αντουανέτας, Μαρίας Στιούαρτ, Ονορέ Ντε Μπαλζάκ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και Φρειδερίκου Νίτσε, διαβάστηκαν πολύ και στη χώρα μας.

Ξεχωριστή θέση στο έργο του Στέφαν Τσβάιχ κατέχει τo εξομολογητικό έργο του «Η σκακιστική νουβέλα» που χρησιμοποιεί το σκάκι για να εικονογραφήσει την ψυχολογία του Ναζισμού.

Οι τελευταίες ημέρες

Τον Αύγουστο του 1941 ο μακροχρονίως αυτοεξόριστος – λόγω της φονικής επέλασης του ναζισμού – Τσβάιχ εγκατέλειψε το ενοικιασμένο σπίτι του στη Νέα Υόρκη, όπου ολοκλήρωσε τη διάσημη πλέον αυτοβιογραφία του «Ο κόσμος του χθες», και ταξίδεψε για τελευταία φορά στη Βραζιλία.

Υστερα από λίγες εβδομάδες στο Ρίο ντε Τζανέιρο, εγκαθίσταται «σε ένα μικρό σπιτάκι με τρία κουκλίστικα δωμάτια», σε έναν τόπο όπου «το τοπίο είναι αυστριακό, μεταφρασμένο στη γλώσσα των Τροπικών», σε ένα μικρό χωριουδάκι ονόματι Πετρόπολις. «Δεν είμαι καλά. Στην Αμερική, ουσιαστικά χωρίς συγκεκριμένο λόγο, μάλλον εξαιτίας μιας πληθώρας λόγων, κατέρρευσα ψυχικά» έγραφε τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς σε μια εξομολογητική επιστολή του προς τον Φραντς και τη πρώην γυναίκα του, Άλμα Βέρφελ.

«Εγώ και ο εαυτός μου γίναμε δύο διαφορετικά πράγματα μέσα σε όλους τους παραλογισμούς που μας φορτώνει η εποχή μας» και «αποκομμένος από όλα όσα ήταν για μένα πατρίδα (από την Ευρώπη και ιδιαίτερα τη Γαλλία, την Ιταλία, τον λατινικό κόσμο), ταξιδιώτης κατ’ ανάγκην, με τις βαλίτσες του, χωρίς τα βιβλία του, με τα χαρτιά του σκόρπια να κουβαλιούνται πότε εδώ και πότε εκεί. Και με ένα μίσος απερίγραπτο, όχι μόνο για τον ίδιο τον πόλεμο αυτόν καθεαυτόν, αλλά και για την τρέλα τόσων χρόνων που οδήγησε στον πόλεμο. Όλα αυτά με πίεσαν, με συνέθλιψαν».

Στις 22 Φεβρουαρίου του 1942, έχοντας παραδώσει στον εκδότη του το ύστατο έργο του, τη «Σκακιστική νουβέλα» όπου αποτυπώνονται η βαρβαρότητα και το έρεβος του ολοκληρωτισμού, αυτοκτονεί μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του Λότε Αλτμαν.

«Χαιρετώ όλους μου τους φίλους. Εύχομαι να δουν και πάλι τις αυγές που θα ξημερώσουν μετά τη μακριά νύχτα! Εγώ, που ήμουν πάντα μου ανυπόμονος, προπορεύομαι» έγραφε το σημείωμα που άφησε πίσω του ο συγγραφέας και εντόπισαν ύστερα οι βραζιλιανικές Αρχές στο ταπεινό του μπανγκαλόου.

Η αυτοκτονία του προκάλεσε αίσθηση παγκόσμια, αφού ο Τσβάιχ ήταν ο πλέον πολυμεταφρασμένος και πολυδιαβασμένος συγγραφέας του Μεσοπολέμου. Αυτή η  πράξη που συγκλόνισε καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους, θεωρήθηκε από πολλούς ακατανόητη. Ο Τόμας Μαν μάλιστα εκφράστηκε αποδοκιμαστικά για την αυτοκτονία του, την οποία θεώρησε έναν ιδιάζοντα εγωισμό μάλλον, μια εύκολη φυγομαχία.