Οι ασύμμετρες πυρκαγιές του 2007: Η πιο δύσκολη στιγμή του Καραμανλή

Ως «μια από τις τρεις πιο δύσκολες και χειρότερες στιγμές» της πενταετούς διακυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή περιγράφουν στενοί συνεργάτες του τότε πρωθυπουργού, τα όσα κλήθηκε να αντιμετωπίσει το καλοκαίρι του 2007 η κυβέρνηση της ΝΔ.

Γυρίζοντας το χρόνο 10 χρόνια πίσω μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα ότι η κυβέρνηση βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο να διαχειριστεί μια λαίλαπα που χαρακτηρίστηκε τότε από τον ίδιο τον κ. Καραμανλή «ανείπωτη εθνική τραγωδία» σε ένα διάγγελμα όπου παρέπεμπε σε πολεμικό ανακοινωθέν.

Για σχεδόν 3 μήνες η Ελλάδα απ’ άκρη σ’ άκρη ήταν έρμαιο των πύρινων μετώπων, η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια ήταν διάχυτη στην ψυχολογία των πολιτών, εν μέρει –ιδίως το πρώτο διάστημα- και της κρατικής μηχανής καθώς εκτυλισσόταν μια γιγάντιας διάστασης οικολογική καταστροφή, ενώ την ίδια στιγμή το ολοκαύτωμα συμπλήρωνε μια πρωτοφανής μακάβρια λίστα με δεκάδες ανθρώπινα θύματα (πολιτών και πυροσβεστών) αλλά και τεράστιες ζημιές σε υποδομές και κατοικίες τείνοντας στην πρόκληση αισθημάτων πανικού, που ενδεχομένως μόνο ένα πολεμικό σκηνικό μπορεί να προκαλέσει.

Ο «αόρατος εχθρός»

Το κλίμα εκείνης της εποχής αποτύπωσε κατά την παρέμβασή του σε πρόσφατη εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου «οι ασύμμετρες πυρκαγιές του 2007 στην Ελλάδα» ο τότε υπουργός επικρατείας και κυβερνητικός εκπρόσωπος Θόδωρος Ρουσόπουλος λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «οι πολίτες ένιωθαν ότι ένας αόρατος εχθρός επιτίθεται χωρίς να γνωρίζουν ποιος είναι και με ποιες σκοπιμότητες».

Άλλωστε το ίδιο το διάγγελμα του τότε πρωθυπουργού της 25ης Αυγούστου του 2007 για την κήρυξη ολόκληρης της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης με την συνοδεία της φράσης ότι «τόσες πολλές εστίες φωτιάς την ίδια ώρα σε τόσα μέρη της χώρας δεν μπορεί να είναι σύμπτωση» και με τη πολλαπλή χρήση του όρου «μάχη» καλώντας παράλληλα σε «συναγερμό», «συστράτευση» και «αυτοθυσία» για την προστασία της πατρίδας από την καταστροφή είναι η χαρακτηριστικότερη φωτογραφία του κλίματος εκείνης της εποχής.

Επιπρόσθετα από μόνη της η ενεργός εμπλοκή του υπουργείου Άμυνας στη διαχείριση της κρίσης, αλλά και η απόφαση του υπουργείου Δημόσιας Τάξης να επικηρύξει έναντι χρηματικής αμοιβής που ξεκινούσε από τις 100.000 ευρώ και έφτανε το 1.000.000 ευρώ για την παροχή πληροφοριών στις αρμόδιες αρχές που θα οδηγήσουν στην αποκάλυψη και σύλληψη «μελών εγκληματικής οργάνωσης» είναι δηλωτικά ενός πολεμικού πολιτικού κλίματος εκείνης της περιόδου.

Το κυριότερο όλων είναι ότι η θεωρία της «ασύμμετρης απειλής» που πρωτοχρησιμοποίησε εν μέσω των φονικών πυρκαγιών δημοσίως ο Βύρωνας Πολύδωρας και λοιδορήθηκε από τα ΜΜΕ και την τότε αντιπολίτευση ξέφευγε από τις μέχρι τότε προφανείς θεωρίες του οργανωμένου σχεδίου εμπρησμού από «οικοπεδοφάγους» και οδηγούσε σε θεωρίες «πυροτρομοκρατίας» που εξυπηρετούσαν συμφέροντα εγχώριων και κυρίως ξένων κέντρων εχθρικά διακείμενων προς τα εθνικά συμφέροντα της χώρας μας και συγκεκριμένες πολιτικές και γεωπολιτικές επιλογές της τότε κυβέρνησης.

Εκλογές και «ενδείξεις»

Βεβαίως όλα αυτά επισήμως έμειναν «ενδείξεις» σύμφωνα με το επίσημο πόρισμα των αρχών ασφαλείας, παρά την εμπλοκή στις έρευνες τόσο της ΕΥΠ όσο και της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας. Όπως σημειώνει στο News247 σημαίνον τότε κυβερνητικό στέλεχος που είχε καθοριστικό και πρωταγωνιστικό ρόλο στον πολιτικό σχεδιασμό του Μαξίμου και τη διαχείριση εκείνης της κρίσης «πολιτικά μπορεί να σκεφτεί κανείς τα πάντα. Αλλά δύσκολα μπορεί να τα αποδείξει ενώπιον ενός δικαστηρίου».

Οι πυρκαγιές εκείνου του καλοκαιριού συνέπεσαν και με μια σύντομη προεκλογική περίοδο καθώς την επόμενη του 15Αύγουστου προκηρύχτηκαν πρόωρες εκλογές. Κυβερνητικοί παράγοντες εκείνης της περιόδου, ωστόσο, υποστηρίζουν μιλώντας στο News247, ότι οι πυρκαγιές με όλη την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και τα πολιτικά συμφραζόμενα του «ακήρυχτου πολέμου» και της «ασύμμετρης απειλής» δεν ήταν ο λόγος προκήρυξης των πρόωρων εθνικών καλπών.

Άνθρωπος του περιβάλλοντος του Κώστα Καραμανλή αναφέρει ότι έτσι κι αλλιώς το καλοκαίρι του 2007 η τότε κυβέρνηση συμπλήρωνε 3,5 χρόνια στην εξουσία και στη σκέψη του τότε πρωθυπουργού ήταν αργά ή γρήγορα η προκήρυξη των εκλογών. Άλλη πηγή που τότε αποτελούσε στενότατο συνεργάτη του κ. Καραμανλή, υποστηρίζοντας ότι δεν συνδέονται τα δύο γεγονότα σε ότι αφορά τις προθέσεις της τότε κυβέρνησης, αναφέρει ότι το δεύτερο μεγάλο ακόμα πιο καταστροφικό και φονικότερο κύμα της φωτιάς ξέσπασε το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, δηλαδή αμέσως μετά την προκήρυξη των εκλογών. Αναμφίβολα πάντως τα πύρινα μέτωπα εκείνου του καλοκαιριού, έπαιξαν το δικό τους ξεχωριστό ρόλο στην δεύτερη σερί εκλογική νίκη του Κώστα Καραμανλή στις 16 Σεπτεμβρίου του 2007.

Τα διδακτορικά της φωτιάς

Σύμφωνα με τότε κυβερνητικές πηγές επρόκειτο για μια «επιτυχημένη διαχείριση». Όπως εξηγούν, για να δείξουν το μέγεθος των δυσκολιών στις οποίες θα έπρεπε να διαμορφωθεί το κυβερνητικό σχέδιο «φανταστείτε τον εαυτό σας να βρίσκεται σε μια κυβέρνηση και να σας πληροφορούν κάθε ένα λεπτό για 6 νέες φωτιές». Επιπλέον θα πρέπει να προσθέσει κανείς το ότι στατιστικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αντιστοιχούσε ένας νεκρός μέρα παρά μέρα, ενώ την ίδια στιγμή υπήρχε σωρεία τηλεφωνημάτων στην Πυροσβεστική όπου άγνωστοι έδιναν ψευδείς πληροφορίες για ξέσπασμα νέων πύρινων εστιών, προφανώς για να προκαλέσουν αποδιοργάνωση και αποπροσανατολισμό στην κρατική μηχανή.

Σε κάθε περίπτωση, γεγονός παραμένει ότι για τα δεδομένα της Ελλάδας ήταν τέτοια και τόσο ασυνήθιστη η πολιτική διάσταση (έφτασαν δε στελέχη της ΝΔ όπως οι Μαργαρίτης Τζήμας και Γεράσιμος Γιακουμάτος να κατηγορούν ευθέως το ΠΑΣΟΚ ότι αυτό οργάνωνε τους δασικούς εμπρησμούς!) και το μέγεθος της κρίσης από τις πυρκαγιές εκείνου του καλοκαιριού, που η κυβερνητική της διαχείριση το καλοκαίρι του 2007, έγινε στα χρόνια που ακολούθησαν αντικείμενο ενδελεχούς επιστημονικής έρευνας και μελέτης από τρία τουλάχιστον διδακτορικά σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια.

Η κυβέρνηση ουσιαστικά ανασυντάσσεται κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, όταν ο Θόδωρος Ρουσόπουλος κατ’ εντολή του Κώστα Καραμανλή αναλαμβάνει ουσιαστικά ενεργότερο ρόλο στον πολιτικό σχεδιασμό και την επικοινωνιακή διαχείριση, ενώ βεβαίως και ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός με τις πρώτες πληροφορίες που φτάνουν στην Αθήνα για τη πολύνεκρη πυρκαγιά στην Ηλεία θα βρεθεί σχεδόν ακαριαία, έστω και με περιπετειώδη τρόπο, λόγω αδυναμίας προσγείωσης του ελικοπτέρου στο προκαθορισμένο σημείο εξαιτίας των δυνατών ανέμων, στα πύρινα μέτωπα της Πελοποννήσου, με τη συνοδεία δύο ακόμα έμπειρων πολιτικών στελεχών του Βαγγέλη Μεϊμαράκη (υπουργός Άμυνας) και του Γιώργου Σουφλιά (υπουργός ΠΕΧΩΔΕ) και βεβαίως του κ. Ρουσόπουλου.

Λέγεται μάλιστα ότι το στιγμιαίο της απόφασης ανάγκασε ορισμένα από τα μέλη της αποστολής εκείνης να αναχωρήσουν χωρίς να προλάβουν να πάρουν μαζί τους δεύτερη αλλαξιά ρούχα και χωρίς να γνωρίζουν για πόσο καιρό θα βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του πυρός. Σύμφωνα με πληροφορίες για περίπου μια εβδομάδα με ένα δεκαήμερο από το ξέσπασμα του δεύτερου κύματος των πυρκαγιών ο πρωθυπουργός αλλά και ο «επιτελάρχης» του ουσιαστικά Θόδωρος Ρουσόπουλος κοιμόταν στο μέγαρο Μαξίμου.

Τα τριχίλιαρα, τα δεκαχίλιαρα, οι 15 συλλήψεις και οι 1500 επιστροφές

Στα άμεσα μέτρα που ανακοινώθηκαν προκαλώντας τότε έντονες συζητήσεις αλλά και αντιπαραθέσεις με την αντιπολίτευση που κατηγόρησε την κυβέρνηση για ψηφοθηρία πάνω στα αποκαΐδια ήταν δύο αποφάσεις για αποζημιώσεις. Η πρώτη αφορούσε το περίφημο «τριχίλιαρο» που θα δίνονταν άμεσα χωρίς προϋποθέσεις με μια απλή υπεύθυνη δήλωση του αιτούντος με βάση το ν.105. Η δεύτερη αφορούσε την παροχή –επίσης άμεσα- 10000 ευρώ αποζημίωσης όπου εκτός της αίτησης από τον ενδιαφερόμενο θα έπρεπε να δίνεται και μια ακόμη δήλωση από το οικείο αστυνομικό τμήμα ή την πυροσβεστική ή άλλη αρμόδια αρχή που θα πιστοποιούνταν το αληθές της υπεύθυνης δήλωσης του προς αποζημίωση ενδιαφερομένου. 

Πάντως αυτού του τύπου τα μέτρα δεν προχώρησαν χωρίς αντιδράσεις ακόμα και στο εσωτερικό της κυβέρνησης και της τότε κυβερνητικής επιτροπής. Οι πληροφορίες θέλουν μεταξύ άλλων τον τότε υπουργό Εσωτερικών και σημερινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο να εκφράζει αντιρρήσεις για νομικά κωλύματα που θα προέκυπταν από την ακολουθούμενη διαδικασία παροχής αποζημιώσεων.

Ωστόσο το κύριο πρόβλημα που αντιμετώπισε πολιτικά η κυβέρνηση ήταν οι πληροφορίες που έφτασαν κατά την τρίτη μέρα εφαρμογής του μέτρου, σύμφωνα με τις οποίες αθίγγανοι έσπευδαν με ψευδείς δηλώσεις να πάρουν τις αποζημιώσεις των 3 χιλιάδων ευρώ. Μάλιστα η ΕΛΑΣ προχώρησε σε 15 συλλήψεις ως το βράδυ της ίδιας μέρας. Την επομένη ο Θόδωρος Ρουσόπουλος προχώρησε και σε σχετικές ανακοινώσεις καλώντας όσους έκαναν χρήση του μέτρου χωρίς να το δικαιούνται να προχωρήσουν αυτοβούλως στην επιστροφή των χρημάτων σημειώνοντας ότι δεν θα υποστούν τις συνέπειες του νόμου (φυλάκιση) καθώς η Πολιτεία θα το θεωρήσει ανθρώπινο λάθος. Σε αυτό το πλαίσιο υπήρξαν μέσα στις επόμενες πέντε μέρες 1500 επιστροφές χρημάτων.

Επιπλέον με παρεμβάσεις αρμόδιων κυβερνητικών στελεχών και κατόπιν συνεννοήσεων με αγροτικούς και κτηνοτροφικούς συλλόγους της Βορείου Ελλάδος υπήρξε βοήθεια στην παροχή κυρίως ζωικού κεφαλαίου για τους αγροτοκτηνοτρόφους που είχαν πληγεί από τις φωτιές στην Πελοπόννησο.

Όπως εξηγεί σήμερα στο News247 ο κ. Ρουσόπουλος, τόσο η παρέμβαση της αστυνομίας όσο και της κυβέρνησης κατά το ανωτέρω πνεύμα στόχευε στο «να δοθεί το μήνυμα ότι δεν μοιράζουμε χρήματα», ενώ σημειώνει ακόμα ότι παρά τις όποιες αδυναμίες αυτή η παράκαμψη της γραφειοκρατίας στην αντιμετώπιση κρίσεων είναι ένα μοντέλο που θα μπορούσε να λειτουργεί κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες για να ξεπεραστούν εμπόδια στην εύρυθμη λειτουργία ενός σύγχρονου κράτους.

Η τύχη του «ταμείου Μολυβιάτη»

Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο κυρίως για την τύχη που του επιφύλαξε η οικονομική κρίση, αποτελεί και το περιβόητο «ταμείο Μολυβιάτη». Το «Ειδικό Ταμείο Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών» (ΕΤΕΑ) συστάθηκε το καλοκαίρι του 2007 υπό την προεδρία του πρώην υπουργού Εξωτερικών Πέτρου Μολυβιάτη με σκοπό τη συγκέντρωση δωρεών και θα είχε ως σκοπό του τη αποκατάσταση των ζημιών των πυρόπληκτων της Ηλείας. Μάλιστα για τις ανάγκες της χρηματοδότησής του είχε πραγματοποιηθεί και σχετικός τηλεμαραθώνιος από την ΕΡΤ.

Η κυβέρνηση Παπανδρέου το 2010 έβαλε λουκέτο στο εν λόγω ταμείο στο πλαίσιο του κλεισίματος και της συγχώνευσης δημοσίων οργανισμών όπως ζητούσε η τρόικα, ενώ μετέφερε τα χρήματα (περίπου στα 132 εκ ευρώ) στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων το οποίο ωστόσο θέτονταν υπό περιορισμό εξαιτίας της δημοσιονομικής επιτήρησης από τους δανειστές.

Το αποτέλεσμα είναι να υπάρξουν διαμαρτυρίες από επιχειρηματίες που ζητούσαν πίσω δεκάδες εκατομμύρια ευρώ που είχαν κάνει δωρεά απειλώντας με μηνύσεις το ελληνικό δημόσιο, για «υπεξαίρεση» των χρημάτων του ταμείου. Ενώ ο βουλευτής Ηλείας της ΝΔ Κώστας Τζαβάρας έκανε λόγο για σκάνδαλο σε ότι αφορά το κλείσιμο του ταμείου.

Σύμφωνα με το πόρισμα της επιτροπής περιβάλλοντος της βουλής το 2013 διαπιστώθηκαν εκτός από τις «αστοχίες» της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 2010 και σοβαρά λάθη και αυθαιρεσίες στις εμπλεκόμενες περιφέρειες και δήμους  καθώς δεν τηρήθηκε ο όρος για έργα αποκλειστικά αποκατάστασης των πυρόπληκτων περιοχών ως κριτήριο αξιολόγησης και εκταμίευσης των κονδυλίων και όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν οι συντάκτες του πορίσματος «έξι χρόνια μετά τις πυρκαγιές του 2007, τις χειρότερες στην ιστορία της χώρας μας, η ανασυγκρότηση των περιοχών που επλήγησαν δεν έχει προχωρήσει με τους ρυθμούς που θα έπρεπε», ενώ γινόταν και η εκτίμηση ότι χρήματα κατευθύνθηκαν και σε μη πυρόπληκτες περιοχές.

Εκείνη τη χρονιά οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Έφη Γεωργοπούλου Σαλτάρη, Θανάσης Πετράκος, Μαρία Κανελλοπούλου και Βασίλης Χατζηλάμπρου φέρνουν το θέμα στη βουλή με ερώτησή τους στον τότε υπουργό Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα, ζητούν ενημέρωση για τη διάθεση των πόρων του ΕΤΕΑ υποστηρίζοντας ότι «έξι χρόνια μετά τις φονικές πυρκαγιές του 2007 στην Ηλεία, όπου 46 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, φαίνεται πως έχουν χαθεί στη διαδρομή 28 εκατ. ευρώ», ενώ αιτούνταν αναλυτική κίνηση του ΕΤΕΑ, πριν και μετά την κατάργησή του και αναλυτική κίνηση του Λογαριασμού Αρωγής Πυρόπληκτων όπως μετατράπηκε και μετονομάστηκε το ΕΤΕΑ στο πλαίσιο της ένταξής του στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων.