ΣΥΡΙΖΑ: Ένα κόμμα με παράδοση στο ‘αντάρτικο’

Είναι το κόμμα που επέλεξε ο ελληνικός να κυβερνήσει μετά από τρεις δεκαετίες δικομματισμού στη χώρα. Ο ΣΥΡΙΖΑ μετεξελίχθηκε σε ενιαίο κόμμα ενώνοντας τις 13 διαφορετικές πτέρυγες του που κινούνταν σε ολόκληρο το φάσμα της ανανεωτικής αριστεράς. Όντας φυσική συνέχεια του Συνασπισμού, είδε τα νούμερα του να αυξάνονται όταν αποφάσισε να καταθέσει στο εκλογικό σώμα, πλάνο διακυβέρνησης εντός του ισχύοντος συστήματος.

Ο Αλέξης Τσίπρας πήρε το χρίσμα, συγκρότησε κυβερνητικό σχήμα βασιζόμενος και στην Αριστερή Πτέρυγα, ή αλλιώς την Πλατφόρμα του Παναγιώτη Λαφαζάνη και ξαφνικά βρέθηκε να κολυμπά στα αφιλόξενα για εκείνον, καπιταλιστικά νερά.

Μετά το δημοψήφισμα του Όχι (62%) βρέθηκε μπροστά σε ένα τεράστιο δίλημμα. Οι δρόμοι είναι δύο. Εκείνος της βίαιης προσαρμογής στα συστημικά ευρωπαϊκά πλαίσια και η διακυβέρνηση βάσει μνημονίου, ή η παραίτηση και η αντικατάσταση του ΣΥΡΙΖΑ με μια οικουμενική κυβέρνηση τεχνοκρατών που ξέρουν τα “κόλπα” από μέσα.

Προς το παρόν φαίνεται πως ο Αλέξης Τσίπρας επιλέγει τον πρώτο δρόμο μέχρι νεωτέρας βασιζόμενος σε ανασχηματισμό. Στόχος του, η αποδοχή του μονομερούς συμβιβασμού, η εκεχειρία και η προσπάθεια για βελτίωση των μέτρων που καλείται να πάρει από αύριο.

Στις Βρυξέλλες βρέθηκε άλλωστε με το πιστόλι στον κρόταφο, κάτι που λίγο θα φανταζόταν ή περίμενε το 2012, όταν και έγινε ουσιαστικά η αξιωματική αντιπολίτευση που ασκούσε σοβαρό κοινοβουλευτικό έλεγχο στην Ελλάδα.

Πώς φτάσαμε όμως ως εδώ;

Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αποτέλεσμα μιας δύσκολης γέννας και πολλαπλών αποδοχών διαφορετικών αριστερών ιδεολογημάτων, με κεντροαριστερές και σοσιαλιστικές “ενέσεις” στην πορεία. “Ενέσεις” που ήταν λίγο – πολύ προαπαιτούμενες για να μπορέσει να ανέβει στην εξουσία του τόπου.

Ας θυμηθούμε την εξέλιξη του κυβερνώντος κόμματος από το 1991 και μετά.

ΣΥΝ-ολικά, η ανοδική πορεία του ΣΥΡΙΖΑ αποτυπώνεται βήμα-βήμα στις εκλογικές διαδικασίες των τελευταίων 11 ετών:

Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε λάβει 3,26% (6 έδρες) το 2004, 5,04% (14 έδρες) το 2007, 4,60% (13 έδρες) το 2009, 16,79% (52 έδρες) τον Μάιο του 2012 και 26,89% (71 έδρες) τον Ιούνιο του 2012.

Η αρχή του ΣΥΡΙΖΑ ως ενιαίο κόμμα εντοπίζεται τον Μάιο του 2012.

Το 2012 λοιπόν ο ΣΥΡΙΖΑ υπέβαλε στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου ιδρυτική δήλωση ως ενιαίο κόμμα, με απώτερο στόχο να μη χάσει την πριμοδότηση των πενήντα εδρών, αν εκλεγόταν πρώτο κόμμα στις εκλογές του Ιουνίου του ίδιου χρόνου.

Η ουσιαστική ενοποίησή έγινε ένα χρόνο μετά, με το 1ο Συνέδριο που έλαβε χώρα στο Ολυμπιακό Κλειστό Γυμναστήριο Φαλήρου (Τάε Κβον Ντο) στις 10-14 Ιουλίου.

Πριν από τον ενιαίο ΣΥΡΙΖΑ, υπήρχε ο Συνασπισμός

Ο Συνασπισμός δημιουργήθηκε ως εκλογική συμμαχία πριν τις εθνικές εκλογές του 1989, έχοντας ως κύριους εταίρους τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της Αριστεράς: το ΚΚΕ και την Ελληνική Αριστερά (Ε.ΑΡ.), μετεξέλιξη του ευρωκομμουνιστικού ΚΚΕ Εσωτερικού.

Το 1991, οι αποκαλούμενοι “ανανεωτικοί”, οι οποίοι ζητούσαν αναθεώρηση βασικών αρχών της θεωρίας και λειτουργίας του κόμματος, αποχώρησαν από το κόμμα, ύστερα από την επικράτηση της μαρξιστικής-λενινιστικής πτέρυγας στο 13ο Συνέδριο. Είχε ήδη προηγηθεί η διάσπαση της ΚΝΕ και του ΚΚΕ το 1989 και η συγκρότηση του Νέου Αριστερού Ρεύματος (ΝΑΡ) και της ΚΝΕ-ΝΑΡ.

Οι αποχωρήσαντες ήταν πλειοψηφία σε πολλές κομματικές οργανώσεις βάσης (τοπικές οργανώσεις), και περίπου το 45% της Κεντρικής Επιτροπής, μεταξύ των οποίων και ο απελθών γραμματέας του κόμματος Γρηγόρης Φαράκος.

Μετά από αυτό, οι ανανεωτικοί του ΚΚΕ και τα υπόλοιπα κόμματα της συμμαχίας, αποφάσισαν να μετατρέψουν το Συνασπισμό σε ενιαίο πολιτικό κόμμα.

Το 1993 ο Συνασπισμός απέτυχε να μπει στη Βουλή (με ποσοστό 2,94%) και η πρόεδρος Μαρία Δαμανάκη παραιτήθηκε.

Το 1994 έχοντας πρόεδρο το Νίκο Κωνσταντόπουλο, ο Συνασπισμός πέτυχε το μεγαλύτερο ποσοστό της ιστορίας του ως κόμμα, λαμβάνοντας στις ευρωεκλογές ποσοστό 6,26%. Δύο χρόνια αργότερα (1996), πήρε το μεγαλύτερο ποσοστό της μέχρι τότε ιστορίας του σε εθνικές εκλογές (5,1%).

Στις εθνικές εκλογές του 2000 υποστηρίχθηκε και από το μικρό κόμμα Ανανεωτική Κομμουνιστική Οικολογική Αριστερά (ΑΚΟΑ) και έλαβε 3,20%.

Μετά τις εκλογές ένα μικρό κομμάτι, που από καιρό ζητούσε προσέγγιση με το ΠΑΣΟΚ, αποχώρησε από το Συνασπισμό, καταγγέλλοντας την ηγεσία του για “αριστερή στροφή”. Τα στελέχη αυτά ίδρυσαν τη βραχύβια Ανανεωτική και Εκσυγχρονιστική Κίνηση της Αριστεράς (ΑΕΚΑ).

Η ΑΕΚΑ απέτυχε να προσελκύσει περισσότερα από μερικές δεκάδες μέλη του Συνασπισμού και σε λίγους μήνες αρχικά διασπάστηκε και μετά διαλύθηκε, όταν ο επικεφαλής της Νίκος Μπίστης έγινε υφυπουργός στην τελευταία κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη (ΠΑΣΟΚ).

Με το ίδιο επιχείρημα της “αριστερής στροφής” αποχώρησε το 2003 και η βουλευτής Μαρία Δαμανάκη, όμως ούτε αυτή κατάφερε να προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς στην κομματική βάση, πόσω μάλλον αφού κατέβηκε στις εκλογές του 2004 ως υποψήφια Βουλευτής Επικρατείας με το ΠΑΣΟΚ.

Στις βουλευτικές εκλογές του Απριλίου 2004, ο Συνασπισμός μαζί με μικρότερα αριστερά κόμματα και οργανώσεις συγκρότησε τη συμμαχία “Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς”.

Οι ζυμώσεις του 2001

Οι διαδικασίες που οδήγησαν στη συγκρότησή του ΣΥΡΙΖΑ εντοπίζονται στη δημιουργία του Χώρου Διαλόγου για την Ενότητα και Κοινή Δράση της Αριστεράς εκείνη τη χρονιά.

Σε αυτόν τον Χώρο συμμετείχαν διάφοροι αριστεροί πολιτικοί φορείς, ενίοτε διαφορετικών ιστορικών ή ιδεολογικών καταβολών, με κοινή όμως δράση στα κομβικά ζητήματα που είχαν απασχολήσει την ελληνική κοινωνία κατά τα τέλη της δεκαετίας του ’90 όπως η Νατοϊκή εισβολή στο Κοσσυφοπέδιο, οι ιδιωτικοποιήσεις, τα κοινωνικά δικαιώματα κ.ά.

Η συμφωνία με Γλέζο

Αν και ο Χώρος Διαλόγου δεν ήταν πολιτική οργάνωση, αλλά μία προσπάθεια μόνιμης όσμωσης των κομμάτων και οργανώσεων που τον συναπάρτιζαν, από τους κόλπους του προέκυψαν κάποιες υποψηφιότητες για τις εκλογές του 2002 με πιο επιτυχημένη αυτήν του Μανώλη Γλέζου στην Υπερνομαρχία Αθηνών – Πειραιώς.

Στην πορεία προς τις εθνικές εκλογές του 2004 οι περισσότεροι από τους πολιτικούς φορείς του Χώρου Διαλόγου (ΣΥΝ, ΑΚΟΑ, η ΚΕΔΑ, ΔΕΑ, ΚΟΕ, Ενεργοί Πολίτες και ανένταχτες προσωπικότητες) αναζήτησαν τις δυνατότητες συμμετοχής σε κοινό ψηφοδέλτιο, μία κίνηση που ονομάστηκε Πρωτοβουλία για τη Συσπείρωση.

Αποτέλεσμα ήταν η συγκρότηση του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς τον Ιανουάριο του 2004, στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι παραπάνω εκτός της ΚΟΕ (η οποία όμως δήλωσε ότι τον υποστηρίζει). Στις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε 3,3% και εξέλεξε έξι βουλευτές, όλους προερχόμενους από το ΣΥΝ.

Τρεις μήνες αργότερα ο ΣΥΝ συμμετείχε αυτόνομα στις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2004, ενώ πολλοί από τους συμμάχους του εξέφρασαν την υποστήριξή τους στον ιδεολογικά συγγενή συνδυασμό “Γυναίκες για μια άλλη Ευρώπη”.

Στον τελευταίο μάλιστα συμμετείχαν και πολλές υποψήφιες που στις εθνικές εκλογές είχαν συμμετάσχει στον ΣΥΡΙΖΑ.

Με “καπετάνιο” τον Αλαβάνο

Τον Δεκέμβριο του 2004 διεξήχθη το 4ο συνέδριο του ΣΥΝ, όπου υπερίσχυσε με μεγάλη πλειοψηφία η πολιτική πλατφόρμα που, μεταξύ άλλων, ζητούσε αναζωογόνηση και αναβάθμιση του ΣΥΡΙΖΑ.

Νέος πρόεδρος του κόμματος εκλέχθηκε ο Αλέκος Αλαβάνος, υποστηρικτής αυτής της αντίληψης.

Το συγκεκριμένο αποτέλεσμα αποτέλεσε κομβικό σημείο για την ύπαρξη του ΣΥΡΙΖΑ, αφού διαμόρφωσε τους όρους υπέρβασης της εσωτερικής κρίσης και αναθέρμανσης του εγχειρήματος.

Η επόμενη εκλογική δοκιμασία για τις δυνάμεις της συνεργασίας ήρθε στις εκλογές του 2006, όπου σε πολλές περιοχές στηρίχθηκαν κοινοί υποψήφιοι με αξιοσημείωτα αποτελέσματα.

Στις ευρωεκλογές της 7ης Ιουνίου 2009, ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε την πέμπτη θέση με 4,70% και εξέλεξε έναν ευρωβουλευτή, τον Νίκο Χουντή ο οποίος σήμερα ετοιμάζει τις βαλίτσες του για Βρυξέλλες, διαφωνώντας με το νέο μνημόνιο.

Το αποτέλεσμα αυτό θεωρήθηκε τότε ως αποτυχία, ιδιαίτερα σε σύγκριση με τα διψήφια δημοσκοπικά ποσοστά της άνοιξης του 2008. Συνέπεια του αποτελέσματος ήταν μια νέα εσωκομματική κρίση στον ΣΥΝ και η οξεία κριτική από την μειοψηφική, ανανεωτική του πτέρυγα.

Στην συνεδρίαση της γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ την Τετάρτη 17 Ιουνίου 2009, ο Αλέκος Αλαβάνος ανακοίνωσε την πρόθεσή του να παραιτηθεί από το βουλευτικό αξίωμα και κατά συνέπεια και από την θέση του επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας. Στην επίσημη ενημέρωση μετά το πέρας της συνεδρίασης, ο συντονιστής της γραμματείας, Γιάννης Θεωνάς, δήλωσε:

“Στη συνεδρίαση της Γραμματείας ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ Αλέκος Αλαβάνος παρουσίασε την εκτίμησή του για το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών και ταυτόχρονα εξέφρασε την πρόθεσή του να παραιτηθεί από το βουλευτικό αξίωμα. Η Γραμματεία με ομόφωνη απόφαση των παρόντων δεν αποδέχτηκε την παραίτηση. Παρέπεμψε το θέμα να συζητηθεί στην επόμενη συνεδρίαση της Γραμματείας την προσεχή Δευτέρα”.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ συνεδρίασε παρά τη δηλωμένη αδυναμία του ΣΥΝ, κύριας συνιστώσας του ΣΥΡΙΖΑ, να μετάσχει στην συγκεκριμένη συνεδρίαση. Την επόμενη εβδομάδα ο Αλέκος Αλαβάνος ανακάλεσε την παραίτησή του.

Τα χρόνια του Αλέξη Τσίπρα

Στις 18-19/7/2009 συνεδρίασε το Πανελλαδικό σώμα του ΣΥΡΙΖΑ για την αποτίμηση του αποτελέσματος των ευρωεκλογών.

Mε την έναρξη της προεκλογικής περιόδου των βουλευτικών εκλογών της 4 Οκτώβρη, ο Αλέκος Αλαβάνος δήλωσε την πρόθεσή του να μην είναι υποψήφιος βουλευτής.

Στις εκλογές του 2009 επικεφαλής του ψηφοδελτίου τέθηκε ο Αλέξης Τσίπρας, πρόεδρος του ΣΥΝ. Εξελέγη σε αυτό το αξίωμα από το 5ο Συνέδριο (7-10 Φεβρουαρίου 2008) με ποσοστό 70%, το μεγαλύτερο που έχει λάβει υποψήφιος πρόεδρος του κόμματος (δεν προσμετράται η επανεκλογή του Νίκου Κωνσταντόπουλου από το 2ο Συνέδριο το Μάρτιο του 1996, όταν δεν υπήρχε συνυποψήφιος).

Στην πρώτη του εκλογική μάχη συγκέντρωσε μόλις 4,6%.

Η μέχρι τότε πολιτική του κόμματος, απέδωσε στο ΣΥΡΙΖΑ στις βουλευτικές εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 το ποσοστό 16,78%, από 4,6% που είχε αποσπάσει στις εκλογές του 2009, επιτυγχάνοντας ένα ιστορικό ρεκόρ στα μεταπολιτευτικά εκλογικά χρονικά της Ελλάδας για κόμμα της Αριστεράς.

Λόγω αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης, προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για την Κυριακή 17 Ιουνίου. Στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2012 ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβασε τα ποσοστά του στο 26,89%.

Για πρώτη φορά ο ΣΥΡΙΖΑ κατέβηκε στις εκλογές ως ενιαίο κόμμα και όχι ως συνασπισμός κομμάτων και για πρώτη φορά στην ιστορία του διεκδίκησε την εξουσία και τελικά αναδείχθηκε σε αξιωματική αντιπολίτευση.

Στις ευρωεκλογές του 2014 ο ΣΥΡΙΖΑ αναδείχθηκε πρώτο κόμμα στην Ελλάδα με ποσοστό 26,60%, εκλέγοντας 6 ευρωβουλευτές.

Στο εργατικό κίνημα, ο ΣΥΡΙΖΑ με την παράταξη Μαχητική Εργατοϋπαλληλική Ταξική Ανατροπή (ΜΕΤΑ) συμμετέχει στην ΓΣΕΕ , ενώ μαζί με άλλες δυνάμεις της Αριστεράς (ΑΝΤΑΡΣΥΑ κ.ά.), όπως και με ανένταχτους εργαζόμενους συνδικαλιστές, στηρίζουν και τον Συντονισμό Πρωτοβάθμιων Σωματείων.

Πρώτο Συνέδριο του ΣΥ.ΡΙΖ.Α

Το πρώτο και ιδρυτικό συνέδριο του κόμματος, πραγματοποιήθηκε από τις 10 έως και τις 14 Ιουλίου 2013, στο Ολυμπιακό Κλειστό Γυμναστήριο Φαλήρου (Τάε Κβον Ντο). Στο συνέδριο συμμετείχαν περίπου 3.500 σύνεδροι. Μεταξύ των ομιλιών των συνέδρων, αξιοσημείωτη ήταν αυτή του Μανώλη Γλέζου, ο οποίος τάχθηκε κατά της αυτοδιάλυσης του συνασπισμού των κομμάτων.

Ακόμα ο επικεφαλής της Διεθνιστικής Εργατικής Αριστεράς Αντώνης Νταβανέλος επεσήμανε ότι η συνιστώσα αυτή δεν θα αυτοδιαλυθεί.

Εν μέσω αντιδράσεων βρέθηκε η συμβιβαστική λύση ανάμεσα στον Αλέξη Τσίπρα και στις συνιστώσες και υπερψηφίστηκε το Σάββατο 13 Ιουλίου η ιδεολογική – ιδρυτική Διακήρυξη και το κείμενο της Πολιτικής Απόφασης του ενιαίου ΣΥΡΙΖΑ. Στο κλείσιμο του Συνεδρίου, εξελέγη η νέα Κεντρική Επιτροπή του κόμματος, αποτελούμενη από 200 μέλη του κόμματος. Παράλληλα, εξελέγη ο πρόεδρος του ενιαίου πλέον κόμματος.

Βασικά στοιχεία του Καταστατικού είναι:

1. Ο ΣΥΡΙΖΑ λειτουργεί συλλογικά και δημοκρατικά, δρα σύμφωνα με τις αποφάσεις της πλειοψηφίας, σέβεται και κατοχυρώνει τη διαφορετική άποψη. (Άρθρο 2 παραγρ.2). Για το λόγο αυτό ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. είναι κόμμα με ΤΑΣΕΙΣ.

2. Η δημοκρατική λειτουργία κατοχυρώνεται επειδή σε όλες τις ψηφοφορίες είναι δυνατό να ισχύει ως εκλογικό σύστημα η ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ. 3.Ο κεντρικός στόχος που θέτει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η ανατροπή της κυριαρχίας των δυνάμεων του νεοφιλελευθερισμού και των μνημονίων, των δυνάμεων της κοινωνικής καταστροφής, είναι η ανάδειξη μιας κυβέρνησης της συμπαραταγμένης Αριστεράς, στηριγμένης σε μια πλατιά κοινωνική συμμαχία. (ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ)

Οι αρχικές συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ

Αρχικά μέλη, κόμματα και οργανώσεις, του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. το 2004 ήταν οι ΣΥΝ, ΑΚΟΑ, ΚΕΔΑ, ΔΕΑ, και Ενεργοί Πολίτες. Στη συνέχεια εντάχθηκε πλήρως και η ΚΟΕ. Αμέσως μετά, το ίδιο έτος, εντάχθηκε και η Οργάνωση Κόκκινο, η οποία διασπάστηκε από τη ΔΕΑ.

Πριν τις εθνικές εκλογές του 2007, εντάχθηκαν ως συνιστώσες του, το ΔΗΚΚΙ και η Οικολογική Παρέμβαση. Παράλληλα, συμμετείχε στα ψηφοδέλτια και εκπρόσωπος του ΛΕΥΚΟ, όχι όμως ως συνιστώσα, το οποίο δεν θεωρείται ότι υπήρξε ποτέ μέρος του ΣΥΡΙΖΑ.

Μέχρι το τέλος του 2007, διαλύθηκε η Οικολογική Παρέμβαση και ως εκ τούτου έπαψε να είναι μέρος του ΣΥΡΙΖΑ. Το 2008 εντάσσονται ως συνιστώσες, οι πολιτικές Οργανώσεις Ξεκίνημα, Ρόζα και Οικοσοσιαλιστές Ελλάδας.

Το 2011 αποχωρεί από το σχήμα το Ξεκίνημα και εντάσσονται οι ΑΠΟ, οργάνωση που διασπάστηκε από το Κόκκινο και οι Ριζοσπάστες, οργάνωση που διασπάστηκε από τους Ενεργούς Πολίτες.

Το 2012 έγινε επίσημα ενιαίο κόμμα χωρίς εσωτερικές ομάδες.

Το 2015, όντας κυβέρνηση, μένει να δούμε αν θα τηρηθεί η αρχή της πολυφωνίας ή αν θα ενεργοποιηθούν “διαγραφές” που θα αποκαλούνται “παραιτήσεις” μετά από προτροπή της Πολιτικής Γραμματείας. Πιθανό είναι να έχουμε παραιτήσεις λόγω ιδεολογικής αντίθεσης ως προς την εφαρμογή των νέων μέτρων.

Η Αριστερή Πλατφόρμα ανακοίνωσε άλλωστε πως δεν σκοπεύει να αποχωρήσει, αλλά θα καταψηφίζει. Στον δρόμο του “όχι”, παραμένει και η Ζωή Κωνσταντοπούλου. Το μόνο σίγουρο είναι πως συγκροτείται ομάδα αντιπολίτευσης της τάξης των 38 βουλευτών, μέσα στην ίδια την κυβέρνηση, κάτι που φάνηκε και μετά την ψηφοφορία του πολυνομοσχεδίου της 15ης Ιουλίου.