Η μέθοδος «Μερκιαβέλλι»

Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να μπορούσαμε να διαβάσουμε τα σχόλια του Ούλριχ Μπεκ για το ελληνογερμανικό «δράμα» των τελευταίων ημερών. Δυστυχώς δεν θα τα μάθουμε ποτέ, αφού ο 70χρονος κοινωνιολόγος, που εισήγαγε στην πολιτική συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης τον όρο «Μερκιαβέλλι» μας εγκατέλειψε οριστικά την Πρωτοχρονιά. Ισως να ήταν αυτός ο δικός του ιδιόρρυθμος τρόπος για να μας θυμίσει την ανάγκη να ξαναφέρουμε στο μυαλό μας, όσα είχε γράψει το 2012 για την καγκελάριο που αξιοποιεί την «αναποφασιστικότητα ως τακτική τιθάσευσης», για την «γερμανική Ευρώπη και τις στρατηγικές εξουσίας της κρίσης».

Ο Γερμανός επιστημόνας έλεγε από τότε ότι «σήμερα αποφασίζει η Γερμανία για το αν θα υπάρχει ή δεν θα υπάρχει Ευρώπη», αφού η κρίση έφερε την πατρίδα του στη θέση υπερδύναμης, που αποφασίζει για την Ευρώπη και ήταν απόλυτα κατηγορηματικός για την πρόβλεψή του: «Σε μια γερμανική Ευρώπη υπεύθυνη για την αποτυχία του ευρώ και της ΕΕ θα ήταν η Γερμανία».

Αξίζει λοιπόν τώρα, που οι «διαρροές» από την καγκελαρία γεμίζουν το γερμανικό Τύπο, είτε με την αναμετάδοσή τους, είτε με τη διάψευσή τους, είτε με το σχολιασμό τους να ξαναδιαβαστεί αυτό το βιβλίο (εκδόσεις Πατάκη) για να γίνει πιο κατανοητό, γιατί στο Βερολίνο αντιμετωπίζουν τόσο αμήχανα το ενδεχόμενο η «μικρή Ελλάδα» να αμφισβητήσει το δόγμα της «λιτότητας δίχως τέλος», που διατυμπανίζουν εδώ και πέντε χρόνια οι «δάσκαλοι και ηθικοί διαφωτιστές της Ευρώπης», όπως έβλεπε ο Μπεκ να βλέπουν τον εαυτό τους οι σημερινοί κυβερνώντες στο Βερολίνο.

Δεν είναι μόνο ότι αυτό, που τόσο αψήφιστα λένε κάποιοι φανατικοί της προτεσταντικής λογικής «ας φύγει η Ελλάδα, δεν θα μας κοστίσει τίποτα» αμφισβητείται σοβαρά από πολλούς εντός και εκτός Ευρωζώνης. Αυτό που ξέρουν στο Βερολίνο είναι ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν θα είναι παρά η ομολογία της αποτυχίας της «γραμμής», που επιβλήθηκε εδώ και πέντε χρόνια και την οποία στο μεταξύ η συντριπτική πλειοψηφία οικονομολόγων, αναλυτών, πολιτικών επιστημόνων, πολιτικών και δημοσιογράφων θεωρούν ως αποτυχημένη. Ασχετα αν δεν το ομολογούν όλοι δημόσια.

Στην αναβλητικότητα της Ανγκέλα Μέρκελ, στην τακτική της «κάθε πράγμα στον καιρό του», στην αποστροφή της για τις δεσμεύσεις , θα ταίριαζε μια εκλογική νίκη της κυβέρνησης Σαμαρά, την οποία ακόμα ονειρεύονται κάποιοι ανταποκριτές συντηρητικών γερμανικών φύλλων με έδρα την …Κωνσταντινούπολη (λιτότης γαρ), γιατί θα έδινε λίγο ακόμα χρόνο στο Βερολίνο, πριν χρειαστεί να αντιμετωπίσει την αλήθεια κατάματα. Και η αλήθεια είναι απλή. Ο εξανααγκασμός της Ελλάδας για έξοδο από την Ευρωζώνη, αν οι πολίτες της εμπιστεύονταν μια κυβέρνηση μη αρεστή στο Βερολίνο, θα σήμαινε πολύ πιθανά την αρχή του τέλους για αυτό το έτσι κι αλλιώς προβληματικό κατασκεύασμα. Και όχι απαραίτητα με όρους μόνο οικονομικούς, αφού το ευρώ από την γέννησή του στηρίχτηκε περισσότερο στην πολιτική επιθυμία, παρά στον οικονομικό ορθολογισμό.

Ο Μπεκ θύμιζε το ερώτημα, που θέτει ο Μακιαβέλλι στον «Ηγεμόνα»: «Είναι καλύτερο να σε αγαπούν ή να σε φοβούνται;». Η απάντηση είναι ότι «καλό θα ήταν να επιδιώκουμε και τα δύο, αφού όμως είναι δύσκολο να τα συνδυάσεις και τα δύο, είναι μακράν πιο ασφαλές να σε φοβούνται από το να σε αγαπούν αν μόνο ένα από τα δύο είναι εφικτό».

Αυτό το χαρτί του φόβου είναι το τελευταίο καταφύγιο, που απέμεινε πλέον σε ένα επιτελείο, που προπαγάνδιζε τον άκαμπτο και ανυποχώρητο νεοφιλελευθερισμό προς τα έξω, κατορθώνοντας να ισορροπεί προς τα μέσα με μια συναίνεση με σοσιαλδημοκρατικές πινελιές.

Ο Ούλριχ Μπεκ ήταν πράγματι προφητικός όταν έγραφε: «Η μέθοδος Μερκιαβέλλι θα μπορούσε σιγά-σιγά να φτάσει στα όρια της. Σε τελική ανάλυση, η γερμανική πολιτική λιτότητας δεν έχει να επιδείξει κανενός είδους επιτυχίες μέχρι στιγμής – αντιθέτως η κρίση χρέους απειλεί τώρα και την Ισπανία, την Ιταλία, σύντομα ακόμα και τη Γαλλία. Οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι, η μεσαία τάξη απειλείται με υποβιβασμό και ακόμη δε φαίνεται φως στο τούνελ».

Ναι, η Μέρκελ εκμεταλλεύθηκε την «ευνοϊκή στιγμή», εγκατέστησε στο Βερολίνο το «τηλέφωνο», που έλειπε από την Ευρώπη για να καλούν σε ώρα ανάγκης οι ηγέτες του υπόλοιπου πλανήτη και είναι πολύ πιθανά σε θέση να αποφασίσει αυτή για το μέλλον της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Αλλά θα πρέπει να σηκώσει και το βάρος της ευθύνης για αυτή την απόφασή της, για τα φαινόμενα διάλυσης ολόκληρης της ΕΕ, που μπορεί να ακολουθήσουν. Και τέτοιες ιστορικές αποφάσεις δεν αρέσουν στην «κόρη του πάστορα». Η ίδια άλλωστε είχε προειδοποιήσει κάποτε ότι η καταστροφή του ευρώ θα ήταν καταστροφή για την Ευρώπη. Οπως έχει παραδεχτεί ότι δεν έχει καμιά όρεξη να γραφτεί στα βιβλία της ιστορίας ως η πολιτικός, που διέλυσε την Ευρώπη. Γι αυτό και μέχρι τις 25 Ιανουαρίου θα ψάχνει τρόπο να πετύχει μια «παράταση». Τα σενάρια τρόμου θα ενισχύονται και οι «ενάρετοι» κονδυλοφόροι θα προσπαθούν να ζωγραφίσουν στο χαρτί έναν εκ προοιμίου ένοχο, έναν αποδιοπομπαίο τράγο…

Αλλά η αλήθεια είναι μια και την γνωρίζουν όλοι: «Σε μια γερμανική Ευρώπη υπεύθυνη για την αποτυχία του ευρώ και της ΕΕ θα ήταν η Γερμανία».

*Ο Κώστας Αργυρός είναι δημοσιογράφος κι έχει βραβευτεί για το δημοσιογραφικό του έργο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ίδρυμα Μπότση και την Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ, αναδεικνύοντας κυρίως ευρωπαϊκά θέματα.