Κράτος και ελληνικό δημόσιο. Οδήγηση δίχως όχημα

“Πολιτική” είναι οι δρόμοι που χαράσσει η κάθε κυβέρνηση στον οδικό χάρτη που λέγεται “Κράτος”. “Δημόσιος Τομέας” είναι το όχημα που, ακολουθώντας την χαραγμένη διαδρομή, μας μεταφέρει από την αφετηρία στον προορισμό. Ανεξάρτητα του αν πρόκειται για χωματόδρομο ή για εθνική οδό, στην περίπτωση που το όχημα προβεί ελαττωματικό και δεν περάσει από συνεργείο, θα μείνει στο δρόμο και δεν θα φτάσουμε ποτέ στον προορισμό μας. Εν όψει των επικείμενων εκλογών, αξίζει να παρατηρήσουμε το πλέον επίμαχο θέμα του ελληνικού πολιτικού βίου: τον ρόλο που διαδραματίζει ο Δημόσιος Τομέας στο ελληνικό Κράτος.

Στο άκουσμα  και μόνο του “Δημοσίου”, σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος αναστατώνεται, παρομοιάζοντας το ως αυτόνομο τέρας και διερύγνοντας τα ιμάτιά του μη έχοντας τη δυνατότητα να αντιδράσει. Οι κριτικές εστιάζονται στα κοινότυπα : μέγεθος, αντιπαραγωγικότητα  και δημιουργία πελατειακών σχέσεων.

H πλειοψηφία της Κεντρικής  και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αυτοπαρουσιάζεται τα τελευταία 40 χρόνια ως ηρωικά μαχόμενος Δαυίδ έναντι ενός  ανίκητου Γολιάθ. Στην προσπάθεια να δαμαστεί το τέρας, οι πολιτικοί επιτρατεύουν όλων των ειδών τα επικοινωνιακά επιχειρήματα, από τη αυτολύπηση μέχρι και τα Μνημόνια που ‘αναγκκάζονται’ να επιβάλουν στον λαό για να τιθασεύσουν το τέρας. Στο τέλος όμως, δηλαδή σε κάθε προεκλογική περίοδο, κελεύουν τον Γολιάθ των 900.000 και βάλε εργαζομένων μέχρι την επομένη των εκλογών όταν, συθέμελα όλοι μαζί, ξαναρχίζουν τις κατακραυγές και τους οδυρμούς κατά του Δημοσίου.

Υπάρχει όμως και μια άλλη οπτική γωνία, η πιο ‘μεγαλόψυχη’ που θεωρεί το Δημόσιο αυτονόητα κεκτημένο του λαού και  μοναδική διέξοδο για την επίλυση  των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων. Αυτή η εκδοχή φαίνεται να υπερισχύει στις εκλογές του 2015.

Η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση.

Ως συνήθως κανείς δεν ασχολείται με την ουσία, την σχέση μεταξύ  Κράτους και Δημόσιου Τομέα, δηλαδή τη συνάφεια μεταξύ των κυβερνούντων και του εργαλείου το οποίο διαθέτουν για να ασκούν διοίκηση. Το ερώτημα το οποίο αδιανόητα δεν τίθεται ποτέ είναι το κατά πόσο ο χειριστής τον οποίον έχουν επιλέξει οι  ψηφοφόροι να κρατά στιβαρά το τιμόνι είναι σε θέση να χειρίζεται το όχημα με επιδεξιότητα.

Σκοπός του Δημοσίου είναι να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Κράτους και των πολιτών. Εδώ έρχεται η πρώτη μεγάλη παρεξήγηση. Το ρήμα ‘εξυπηρετώ’ δεν σημαίνει ‘βολεύω’ (δηλαδή τοποθετώ σε θέσεις εργασίας υπαλλήλους με κομματικά κριτήρια, τους λιθοβολώ για τρια χρόνια και τους κανακεύω προεκλογικά- με οποιαδήποτε συνέπεια έχει μια τέτοια στάση του εργοδότη στην απόδοση τους). ‘Εξυπηρετώ’ σημαίνει ‘παρέχω υπηρεσίες’ στους πολίτες. Άρα συμφέρον όλων είναι, το Δημόσιο να λειτουργεί σωστά.

Όμως ο Δημόσιος Τομέας στην Ελλάδα έχει χαρακτηρισθεί δυσκίνητος και δυσλειτουργικός. Ένας εύκολος στόχος επίθεσης και αποπροσανατολισμού του κοινού παρά προσήλωσης σε αποτελέσματα. Τι πιο απλούστερο από τη στοιχειώδη προσέγγιση των εργαζομένων από τους εργοδότες για την καλύτερη ενορχήστρωση μιας συλλογικής προσπάθειας; Για να πετύχει κανένας αυτό, η λογική επιτάσσει να ελέγξει τους διάφορους τομείς και κατόπιν να βρεθεί με τους διευθυντές και τους εργαζομένους για την καλύτερη  ενορχήστρωση του ανθρώπινου δυναμικού.

Τυφλωμένοι από την αλαζονεία της εξουσίας, Υπουργοί, Γενικοί Γραμματείς, Δήμαρχοι, Περιφερειάρχες και Πρόεδροι των Οργανισμών και Ιδρυμάτων δεν διανοούνται να έρθουν σε τέτοια άμεση επαφή με το προσωπικό το οποίο οικτίρουν. Αρνούνται επίσης να παραδεχτούν ότι στις δομές της δημόσιας διοίκησης υπάρχουν αξιόλογα στελέχη που κατέχουν μια χρόνια θέση με πείρα και γνώση που δεν έχει αποκτηθεί θεωρητικά αλλά στην πράξη, δηλαδή στην εφαρμογή του αντικειμένου. Σε οποιαδήποτε εταιρεία αυτά τα στελέχη αποτελούν τη ραχοκοκαλιά, στο Δημόσιο… κίνδυνο!! Η ανάπτυξη τους όχι μόνο θα επισκίαζε τις ομάδες που τοποθετούνται σε θέσεις κλειδιά από τους υψηλά ιστάμενους αλλά και θα δυσκόλευε διάφορες ανορθόδοξες δοσοληψίες.

Πρόκειται για ένα σύστημα όπου ο Κοινοτικός Σύμβουλος θεωρεί τη θέση του ως έλασμα  για να γίνει Δημοτικός, ο Δημοτικός Σύμβουλος – Βουλευτής, ο Βουλευτής και ο Δήμαρχος- Υπουργός, ο Υπουργός-Πρωθυπουργός, και ο Πρωθυπουργός… Θεός!!! Με μια τέτοια νοοτροπία είναι αδύνατον να βελτιωθεί η παραγωγικότητα σε έναν δημόσιο τομέα στον οποίον ο ίδιος ο αιρετός δεν θα παραμείνει αρκετά για να καρπωθεί τα μελλοντικά οφέλη. Ως εκ τούτου χρησιμοποιούνται επικοινωνιακά τρικ.

Κάθε δημόσιος οργανισμός λειτουργεί βάσει ενός εσωτερικού κανονισμού ο οποίος περιγράφει τον κύριο σκοπό και τις αρχές σύμφωνα με τις οποίες οφείλουν να συμπεριφέρονται οι εργαζόμενοι. Το στοίχημα κάθε υπεύθυνου είναι η αναγκαία παραγωγή. Στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης αυτο δεν ισχύει. Σε αντίθεση,και προς απόκρυψη της ανικανότητας κάθε υπευθύνου, οι πολιτικοί επικαλούνται τον μεγάλο σύμμαχο και μπαμπούλα: τον Νόμο. Ως εκ τούτου διέπουν τη θητεία τους αναπροσαρμόζοντας κανονισμούς. Δεν περιορίζονται στα συγκεκριμένα προβληματικά άρθρα αλλά ολόκληρο τον κανονισμό εκ του μηδενός…! Και μπροστά στον νομοθετικό ναρκισσισμό, ξεχνάνε ότι οι καινοτομίες δεν καταργούν τους υφιστάμενους νόμους με αποτέλεσμα τη δημιουργία πολυνομίας και δικομανίας.

Για να δοθεί βαρύτητα σε αυτή τη διαδικασία του παραλόγου καλούνται εξωτερικοί παράγοντες που χρεώνουν υψηλές αμοιβές. Δημιουργείται μια πανάκριβη ιδιωτική γραφειοκρατία για να πατάξει το τέρας της… δημόσιας γραφειοκρατίας. Ειδικοί σύμβουλοι, γραφεία, τεχνοκράτες προβαίνουν σε μελέτες και αξιολογήσεις κανονισμών, προσωπικού, ακινήτων, κτηριακών εγκαταστάσεων. Προερχόμενοι από τον Ιδιωτικό Τομέα αδιαφορούν για την ουσιαστική διαφορά Κράτους και Επιχείρησης. Διότι ενώ το business administration  εξυπηρετεί ορισμένο σκοπό για ορισμένο χρόνο, το Κράτος είναι ακατάλυτο και δεν σταματάει ποτέ. Το σύστημα όμως προμηθεύει το φορτηγό με ανταλλακτικά μοτοσυκλέτας..

Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα αυτής της προχειρότητας είναι ο πολυδιαφημισμένος τρόπος επιβολής οριζοντίων περικοπών στους Δημόσιους Οργανισμούς. Χωρίς να εξετασθεί η προβληματική κατανομή του οργανισμού αλλά ούτε και οι ανάγκες της κοινωνίας που εξυπηρετεί ο εν λόγω τομέας, οι περικοπές γίνονται για χάρη των περικοπών με κύριο σκοπό ο περικόπτων να λάβει τα πολυπόθητα ένσημα από την Τρόϊκα . Πώς αλλιώς να εξηγηθεί ότι σε έναν οργανισμό που δεν διέθετε ούτε τετραγωνικό μέτρο πράσινου, αλλά 27 κηπουρούς και 3 νοσηλεύτριες, η οριζόντια περικοπή προσωπικού άφησε 25 βολεμένους κηπουρούς και… μια αναγκαία νοσηλεύτρια. Στο όνομα του μάρκετιγκ και της διαφήμισης!!!

Οι εκλογές έρχονται και ουδείς καταπιάνεται με την ωρολογιακή αυτή βόμβα. “Τι κι αν σκάσει στα χέρια μου όταν θα ‘μαι Κυβέρνηση, θα ‘χω την εξουσία!!”. Όμως στην περίπτωση αυτή η εξουσία προϋποθέτει γνώσεις οδήγησης. Ειδεμή κινδυνεύει οποιοσδήποτε πολιτικός να μείνει με το τιμόνι στο χέρι…

* Ο Μιχάλης Μουσσού είναι πρόεδρος του εξωραϊστικού συλλόγου ‘Ο Λυκαβηττός’ και ιδρυτικό μέλος του σωματείου ‘Συμβίωση’  για την προώθηση αστικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έχει επιτελέσει δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Αθηναίων.