ΟΑΣΘ: Ένας μικρός θρίαμβος της ιδιωτικής οικονομίας

του Λευτέρη Αρβανίτη*

Μπορεί να χρειάστηκε να περάσουν 60 χρόνια για να μπει τέλος στο ιδιότυπο μονοπώλιο του ΟΑΣΘ στη Θεσσαλονίκη, το σίγουρο όμως είναι πως η ιστορία του θα μας ακολουθεί για πολύ περισσότερο, ως ένα πραγματικό success story της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Και πως δεν θα μπορούσε να είναι, όταν για δεκαετίες καταφέρνει να τσακίσει τον ανταγωνισμό, να πετυχαίνει deals εκατομμυρίων ευρώ με το ελληνικό δημόσιο και οι μέτοχοί του να απολαμβάνουν εγγυημένα κέρδη κάθε χρόνο, χωρίς να έχουν βάλει ποτέ το χέρι στην τσέπη για την επιχείρηση.

Ο ΟΑΣΘ ιδρύεται το 1957 και η πρώτη κίνηση της τότε κυβέρνησης Καραμανλή -πέρα από την υπογραφή της πρώτης σκανδαλώδους σύμβασης- είναι να σταματήσει η λειτουργία του τραμ. Διαμορφώνεται μια διπλά μονοπωλιακή κατάσταση όπου αφενός ο ΟΑΣΘ ελέγχει τα λεωφορεία της πόλης, αφετέρου η Θεσσαλονίκη δεν διαθέτει άλλο μέσο μεταφοράς. Από τότε έως και σήμερα όλες οι κυβερνήσεις ανανεώνουν εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος τις συμβάσεις με τον ΟΑΣΘ, επιδοτώντας τον Οργανισμό με εκατομμύρια και εξασφαλίζοντας υπέρογκα κέρδη στους μετόχους. Τα ποσά προκαλούν ίλιγγο, ιδιαίτερα αν συγκριθούν με τα αντίστοιχα του δημοσίου φορέα της Αττικής. Την περίοδο 2007-2013 οι αστικές συγκοινωνίες της Αττικής έλαβαν συνολική επιδότηση 980 εκατ. ευρώ για όλα τα συγκοινωνιακά μέσα, ενώ το άθροισμα των επιδοτήσεων του ΟΑΣΘ  άγγιξε τα 910 εκατ. ευρώ. Μάλιστα σύμφωνα με τη σύμβαση που έχει υπογραφεί με το ελληνικό δημόσιο οι μέτοχοι έχουν προκαθορισμένα κέρδη ανεξάρτητα από τα τρέχοντα οικονομικά μεγέθη, που συρρικνωμένα μέσα στη κρίση αγγίζουν τα 16,5 εκ το χρόνο και προφανώς η πληρωμή τους είναι ανεξάρτητη τόσο της κάλυψης της μισθοδοσίας των εργαζομένων όσο και των λειτουργικών αναγκών.

Για να μην πέφτουμε συνέχεια από τα σύννεφα η ιστορία του ΟΑΣΘ δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα αντίστοιχες ιστορίες επιτυχίας Ελλήνων επιχειρηματιών -εξοπλιστικά, εργολαβίες, media, τράπεζες -που επιβεβαιώνουν τον παρασιτικό χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού. Μια ιδιωτική επιχείρηση είναι ο ΟΑΣΘ, που απολάμβανε μέσω ενός εκτεταμένου συστήματος διαπλοκής παχυλά συμβόλαια με το ελληνικό κράτος και σε αντάλλαγμα πρόσφερε ένα διευρυμένο πελατειακό και οικονομικό δίκτυο που εξασφάλιζε και την απαραίτητη ομερτά. Οι άνθρωποι του ΟΑΣΘ στη Θεσσαλονίκη είχαν τη δύναμη να παρέμβουν από τις εκλογές του Εργατικού Κέντρου μέχρι τα επιμελητήρια και από τους τοπικούς βουλευτές μέχρι τα media, τα οποία τροφοδοτούσαν με διαφημιστικά ποσά για να ένα προϊόν που φανερά δεν χρειαζόταν διαφήμιση.

Και όταν η πίεση τα τελευταία δύο χρόνια γινόταν ασφυκτική, μπροστά έμπαιναν οι εργαζόμενοι που δεν κινούνταν επί της ουσίας απέναντι στην εργοδοσία τους για πιθανές καθυστερήσεις στη μισθοδοσία, αλλά απέναντι στο ελληνικό δημόσιο, εκβιάζοντας την πόλη που στερούνταν το βασικό μεταφορικό της μέσο.  Χαρακτηριστικά είναι όσα συνέβησαν το καλοκαίρι του 2016, όταν οι εργαζόμενοι -πολλοί είναι και μέτοχοι-  συνεπικουρούμενοι από τοπικούς παράγοντες απεργούσαν και κατήγγειλαν το υπουργείο για καθυστερήσεις στη μισθοδοσία τους και την ίδια στιγμή οι μέτοχοι λάμβαναν μέρισμα ύψους περίπου 6 εκ. ευρώ!

Ήταν τότε που ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, Παναγιώτης Τσαραμπουλίδης, δήλωνε πως «20 μήνες υπουργός ο Σπίρτζης και δεν έκανε τίποτα για τον ΟΑΣΘ. Έκανε λαμπόγυαλο τη διαπραγμάτευση. Τα τίναξε όλα στον αέρα. Μας απειλεί, δεν συνομιλεί. Εξουσιάζει. Στόχος του είναι να κάνει ειδική εκκαθάριση στον ΟΑΣΘ και μετά να τον δώσει σε έναν νέο κουμπάρο-Καλογρίτσα» σε μια προσπάθεια να πιέσει προκειμένου η κυβέρνηση να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της διοίκησης του Οργανισμού.

Στο ίδιο μήκος κύματος μερικούς μήνες μετά και ο βουλευτής της ΝΔ, Κώστας Γκιουλέκας, με αφορμή νέες κινητοποιήσεις του ΟΑΣΘ επιτίθονταν στην κυβέρνηση τονίζοντας πως  «δεν κατέβαλε έως σήμερα τα χρήματα προς τον ΟΑΣΘ από τα οποία θα πληρώνονταν οι εργαζόμενοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Θεσσαλονίκη να κινδυνεύει να μείνει χωρίς αστικά λεωφορεία την περίοδο των εορτών».

Εργαζόμενοι, εργοδότες, συνδικαλιστές και βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης απαιτούσαν από το κράτος να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις μιας ιδιωτικής εταιρείας -πέραν των όσων προβλέπονται στη σύμβαση- προκειμένου μια πόλη να μη μείνει χωρίς λεωφορεία. Το λες και κοινωνική ειρήνη, κυρίως όμως το λες την απόλυτη ερμηνεία για το πως φτάσαμε έως εδώ με τις συμβάσεις του Οργανισμού να ανανεώνονται συνεχώς με προφανή ζημιά για το ελληνικό δημόσιο.  Αν δίπλα σε αυτά βάλεις και τις κάκιστες υπηρεσίες που προσέφερε ο Οργανισμός, τότε μιλάμε για τον απόλυτο θρίαμβο της ιδιωτικής οικονομίας και μάλιστα στον κρίσιμο τομέα των μεταφορών. Μάλιστα σε έρευνα που έδωσε στη δημοσιότητα το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών το 2015 και στην οποία συμμετείχαν 8.784 Θεσσαλονικείς, το 89% αξιολογεί  τη σχέση ποιότητας-τιμής από κακή έως πολύ κακή. Κι όμως αυτή η ιδιωτική επιχείρηση επιβιώνει και μοιράζει κέρδη τα τελευταία 60 χρόνια.

Για κάθε έναν μεγάλο θαυμαστή λοιπόν του νεοφιλελευθερισμού που θα θελήσει να κάνει χιουμοράκι για την τελευταία Σοβιετία της Ευρώπης, την ανάγκη ιδιωτικοποιήσεων και τη διαφθορά του δημοσίου, θα υπάρχει πλέον μια φωτογραφία ενός λεωφορείου του ΟΑΣΘ να θυμίζει πως από την Goldman Sachs μέχρι τη Θεσσαλονίκη το «αόρατο χέρι της αγοράς» όχι απλά δεν ρυθμίζει αλλά  είναι μονίμως απλωμένο και ζητάει…

*Ο Λευτέρης Αρβανίτης είναι δημοσιογράφος και υπεύθυνος του γραφείου της 24 MEDIA  στη Θεσσαλονίκη

πηγή φωτογραφίας: sooc