Είναι η Τρόικα “Παράνομη;”

O κ. Βαρουφάκης μίλησε νωρίτερα σήμερα μπροστά στον πρόεδρο του Εurogroup για την τρόικα ως «σαθρά» δομημένη επιτροπή και ως μη «νόμιμη» την οποία η ελληνικη κυβέρνηση δεν «αναγνωρίζει».

Ο κ. Βαρουφάκης έχει κάθε δικαίωμα να διαφωνεί πολιτικά με την λογική της διάσωσης της Ελλάδας και με την συμμετοχή της τρόικας σε αυτή. Ο Σύριζα εξελέγη υποσχόμενος άμεσο τέλος στην λιτότητα και άρα ο κ. Βαρουφάκης οφείλει να αναζητήσει τις σχετικές λύσεις. Παρόλαυτά, εάν η τρόικα είναι νόμιμη ή όχι είναι νομικό θέμα για το οποίο υπάρχουν νομικά θεμελιωμένες απόψεις.

Ο κ. Βαρουφάκης αναφέρθηκε στην γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Προφανώς αναφέρεται στην έκθεση των Othmar Karas και Liem Hoang Ngoc για την Επιτροπή για την Οικονομική και Νομισματική Πολιτική σχετικά με τη διερευνητική έκθεση για τον ρόλο και τις εργασίες της Τρόικας (ΕΚΤ, Επιτροπή και ΔΝΤ) όσον αφορά τις χώρες της ζώνης του ευρώ που έχουν υπαχθεί σε πρόγραμμα προσαρμογής ( 2013/2277(INI)). Αυτή είναι η γνωστή έκθεση που περιέγραψε τις ευθύνες της Ελλάδας για τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό της και κατηγόρησε την Ελλάδα για την στατιστική «απάτη» (fraud) της κυβέρνησης Καραμανλή.

Μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν είναι βέβαια πηγή του δικαίου της ΕΕ. Η νομιμότητα της τρόικας πηγάζει από τις Συνθήκες και την νομοθεσία και θα κριθεί τελικά από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όχι από το Κοινοβούλιο.

Αλλα και η έκθεση αυτή λέει τα ακριβώς αντίθετα από όσα ισχυρίζεται ο κ. Βαρουφάκης. Η έκθεση αναφέρει τα προφανή νομικά δεδομένα της νομικής θεμελίωσης της τρόικας και της διάσωσης της Ελλάδας.

Η τρόικα, η οποία περιλαμβάνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), πηγάζει από την Απόφαση της 25ης Μαρτίου 2010 των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων των χωρών της ζώνης του ευρώ προκειμένου να καταρτιστεί ένα κοινό πρόγραμμα και να χορηγηθούν διμερή δάνεια υπό όρους στην Ελλάδα και τελικά την Αποφαση του Συμβουλίου της ΕΕ 2010/320/EU που έθεσε σε λειτουργία τον προσωρινό μηχανισμό περιοδικής εποπτείας της Ελλάδας στη βάση των άρθρων 136 και 126 της Συνθήκης για την Λειτουργία της ΕΕ. Τον ρόλο της τρόικας τον έχει αποδεχθεί η Ελλάδα, αποδεχόμενη τις δανειακές συμφωνίες με την ΕΕ, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ.

Οι πράξεις αυτές ήταν σύννομες σύμφωνα με το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Το ΔΕΕ επιβεβαίωσε, στην υπόθεση Pringle κατά Ιρλανδίας (υπόθεση C-370/12), ότι η Επιτροπή και η ΕΚΤ μπορούν να επιφορτιστούν με τα καθήκοντα που τους ανατίθενται στη Συνθήκη ΕΜΣ. Το δικαστήριο θύμισε επίσης ότι όρος της διάσωσης είναι η αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.

Η Τρόικα προβλέπεται επίσης και στον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2013 που ρυθμίζει τα της εξόδου από το υπάρχον πρόγραμμα. Η τρόικα προβλέπεται επίσης και στην Συνθήκη και για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ).

Η έκθεση του Κοινοβούλιο έκανε βέβαια κριτική στην τρόικα στο θέμα της δημοκρατικής λογοδοσίας της και έγραψε ότι: «αποδοκιμάζει το γεγονός ότι η Τρόικα, εξαιτίας της δομής της, δεν διαθέτει μέσα δημοκρατικής νομιμοποίησης σε επίπεδο ΕΕ». Ή έλλειψη αυτή όμως, αν και συνταγματικά πολύ σοβαρή, δεν οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η τρόικα είναι ένα «σαθρό» οικοδόμημα ή ότι είναι «παράνομη». Πολλοί θεσμοί μπορεί να έχουν ελλιπή δημοκρατική λογοδοσία, χωρίς να είναι παράνομοι. Παράδειγμα, η ίδια η ΕΚΤ ή το Eurogroup. Γι αυτό πολλοί στην Ευρώπη ζητούν την μεταρρύθμισή τους. Άλλο θέμα όμως είναι η νομιμότητά τους.

Συνεπώς το επιχείρημα του κ. Βαρουφάκη ότι η τρόικα είναι κάτι «παράνομο» δεν έχει νομική θεμελίωση. Αν και δεν έχω παρακολουθήσει όλη την βιβλιογραφία για το θέμα, δεν έχω δει προς το παρόν νομικές απόψεις που να ισχυρίζονται το αντίθετο.

Μια παρανόηση μπορεί να έχει γεννήσει στον κ. Βαρουφάκη η γνώμη του δικαστηρίου για το πρόγραμμα ΟΜΤ. Πριν δύο εβδομάδες ο Γενικός Εισαγγελέας στην υπόθεση Gauweiler εξέφρασε την γνώμη ότι η συμμετοχή της ΕΚΤ στην τρόικα δεν είναι σωστή, στην περίπτωση που η ΕΚΤ αγοράζει κρατικά ομόλογα μιας χώρας σύμφωνα με το πρόγραμμα ΟΜΤ. Ο Γενικός Εισαγγελέας είπε ότι «ο «διττός ρόλος» της ΕΚΤ, ως δικαιούχου χρηματικής αξιώσεως που βασίζεται σε κρατικό ομόλογο ορισμένου κράτους, και ως εποπτικής και διαπραγματευτικής αρχής συγκεκριμένου προγράμματος χρηματοδοτικής βοήθειας που εφαρμόζεται στο ίδιο κράτος, περιλαμβανομένης της μακροοικονομικής αιρεσιμότητας» γεννά μια σύγκρουση συμφερόντων. Αλλά αυτό αφορά μόνο το πρόγραμμα ΟΜΤ που δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα και διατυπώνεται ούτως ή άλλως για το μέλλον. Σε κάθε περίπτωση η Γνώμη αυτή ξανά τόνιζε ότι η αυστηρή τήρηση δημοσιονομικής πειθαρχίας είναι αναγκαίος όρος της διάσωσης – και όρος συμμετοχής στην Ευρωζώνη.

Γενικά τα στελέχη του Σύριζα δεν φαίνεται να έχουν επαρκή νομική συνδρομή. Σε προηγούμενα άρθρα μου ( εδώ και εδώ) έχω εντοπίσει σημαντικά λάθη στην νομική επιχειρηματολογία τους. Τώρα όμως τα ίδια στελέχη είναι μέλη της κυβέρνησης και εκπροσωπούν την Ελλάδα. Έχουν καθήκον να ενημερωθούν, είτε από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους είτε από ειδικούς δικηγόρους, έλληνες ή ξένους, για το ακριβές νομικό πλαίσιο της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Μια διαπραγμάτευση με ελλιπή νομική προετοιμασία θα έχει οδυνηρά αποτελέσματα για τη χώρα.

* Ο  Παύλος Ελευθεριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής νομικής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και δικηγόρος στο Λονδίνο με ειδίκευση  στο δίκαιο της ΕΕ. Είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στο Ποτάμι –  www.pavloseleftheriadis.com