Τι έχει Υπογράψει η Κυβέρνηση

Η πιο σημαντική ενέργειά της κυβέρνησης Σύριζα και Ανεξαρτήτων Ελλήνων στους δύο μήνες ζωής της είναι η υπογραφή της συμφωνίας στο Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου. Η συμφωνία, αν και δεν έχει μέχρι τώρα οδηγήσει στην αποδέσμευση νέας βοήθειας, απέτρεψε απλά και με την ύπαρξή της την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Αυτή θα συνέβαινε αν έληγε το πρόγραμμα διάσωσης και μαζί του και η στήριξή των ελληνικών τραπεζών από την ΕΚΤ στις 28 Φεβρουαρίου, όποτε έληγε η πρώτη – δίμηνη – παράταση της δανειακής συμφωνίας της κυβέρνησης Σαμαρά.

Και όμως την συμφωνία αυτή την συνοδεύουν μυστήριο, αδιαφάνεια και αντικρουόμενες ερμηνείες. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι έβαλε τέλος στα «μνημόνια» και έδιωξε την «τρόικα». Η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι τα μνημόνια παρατάθηκαν και ότι η τρόικα ξαναζεί ακριβώς κάτω από το όνομα «οι θεσμοί», χωρίς να έχει αλλάξει τίποτε ουσιαστικό. Ποιά είναι η πραγματικότητα; Δυστυχώς η κυβέρνηση δεν έχει φέρει το θέμα στη βουλή ώστε να μεταφραστούν τα κείμενα στα ελληνικά, να διαβαστούν προσεκτικά και να γίνει διεξοδική συζήτηση και να ακουστούν με διαφάνεια οι απόψεις των κομμάτων. Η έλλειψη συζήτησης στη βουλή είναι ανεξήγητη, δεδομένου ότι από την συμφωνία αυτή και μόνο αποφεύχθηκε η άτακτη χρεοκοπία της χώρας μας και από την εφαρμογή της εξαρτάται η επιβίωση της οικονομίας μας.

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Ας δούμε όμως τις θέσεις της κυβέρνησης. Στο διάγγελμά του για την συμφωνία ο Πρωθυπουργός κ. Τσίπρας δήλωσε στις 21/2:

«Το χθεσινό κοινό ανακοινωθέν του Eurogroup αποτελεί μια κατ’ αρχήν συμφωνία-πλαίσιο, η οποία γεφυρώνει το χρόνο ανάμεσα στο Μνημόνιο και στο δικό μας σχέδιο για την ανάπτυξη. Είναι μια συμφωνία που ακυρώνει στην πράξη τις δεσμεύσεις της προηγούμενης κυβέρνησης για περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, για απολύσεις εργαζομένων στο δημόσιο, για αυξήσεις στο ΦΠΑ στα τρόφιμα, στα φάρμακα και στις τουριστικές υποδομές. Ακυρώνει στην πράξη τη λιτότητα και τους μηχανισμούς που την επιβάλλουν, όπως είναι τα εξωπραγματικά και υφεσιακά πρωτογενή πλεονάσματα».

Στην ομιλία του προς το Υπουργικό Συμβούλιο στις 27/2 ο κ. Τσίπρας δήλωσε τα εξής:

«Οι εταίροι μας ενέκριναν επέκταση της δανειακής σύμβασης με την Ελλάδα,  στην  βάση του αιτήματος που είχαμε καταθέσει με την επιστολή μας. Δηλαδή την επέκταση της δανειακής σύμβασης χωρίς την επέκταση των μνημονιακών δεσμεύσεων, του προγράμματος της λιτότητας δηλαδή, που μέχρι χθες τη συνόδευε αποκλειστικά».

Στην ομιλία του στην Κ.Ε. του κόμματός του ο πρωθυπουργός δήλωσε στις 28/2:

«Είναι επίσης σαφές: Τα μνημόνια είναι παρελθόν. Και τυπικά, αφού διαχωρίστηκαν από τη δανειακή σύμβαση, δεν τη συνοδεύουν πια. Αλλά και ουσιαστικά, με την έννοια ότι τα παράλογα μέτρα της λιτότητας δε συνοδεύουν πια τη νέα συμφωνία μας».

Άρα η άποψη της κυβέρνησης μπορεί να συνοψιστεί στις εξής τέσσερις θέσεις:

α) Η συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου είναι μια νέα συμφωνία-πλαίσιο που αντικατέστησε τις παλιές και δημιούργησε μια νέα διευθεύτηση-γέφυρα στις σχέσεις μας με τους εταίρους.

β) Η Ελλάδα μπορεί να λάβει νέα δάνεια μέσα στους επόμενους 4 μήνες (εως τις 30 Ιουνίου), δεν έχει όμως την υποχρέωση να τηρήσει τις δεσμεύσεις των παλαιοτέρων κυβερνήσεων.

γ) Με αυτήν την έννοια, το «μνημόνιο» και η «δανειακή σύμβαση» έχουν πλέον χωριστεί. Η παράταση της δανειακής σύμβασης δεν είναι και παράταση των μνημονίων.

δ) Παράλληλα καταργείται και η υποχρέωση ‘αξιολόγησης’ των μέτρων της Ελλάδας από την Τρόικα. Οι αξιολογήσεις θα γίνονται με εντελώς νέο τρόπο.

Τί ισχύει από αυτά;

ΥΠΑΡΧΕΙ ΝΕΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ-ΠΛΑΙΣΙΟ;

Η αρχική συμφωνία στήριξης μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης και της Ελλάδας δεν ήταν διεθνής συνθήκη. Ήταν μια Συμφωνία Πλαίσιο (Framework Agreement) των κρατών της Ευρωζώνης με βάση το αγγλικό δίκαιο και δικαιοδοσία τα δικαστήρια του Λουξεμβούργου (EFSF Framework Agreement, εδώ, όλα τα νομικά κείμενα είναι στην ιστοσελίδα του EFSF εδώ).

Η Ελλάδα και το ΕFSF ενεργοποίησαν την Συμφωνία Πλαίσιο, συνάπτοντας μια «Κύρια Συμφωνία» (Master Agreement) για την λήψη συγκεκριμένης βοήθειας σε συγκεκριμένο χρόνο και τρόπο. Η συμφωνία αυτή περιείχε ως παράρτημά της (Schedule I), την συγκεκριμένη συμφωνία δανεισμού (Loan Agreement), που προέβλεπε τις λεπτομέρειες παροχής δανείων προς την Ελλάδα καθώς και ως καταληκτική προθεσμία το τέλος του 2014.

Έκτοτε το γενικό πλαίσιο αυτό έχει αντικασταθεί από τον μόνιμο μηχανισμό στήριξης, ESM, ο οποίος βασίζεται πράγματι σε διεθνή συνθήκη. Τα δάνεια της Ελλάδος συνεχίζουν όμως, μέχρι να λήξει η παρούσα συμφωνία, να διοχετεύονται μέσω του σχήματος του ΕFSF. Γι αυτό, τεχνικά, ούτε εκείνη η πρώτη συμφωνία ούτε και η αναθώρησή της από τις κυβερνήσεις Σαμαρά/Βενιζέλου και Τσίπρα/Καμμένου χρειαζόταν κύρωση από τη βουλή (για τον ίδιο λόγο αυτο ήταν εντελώς λάθος η άποψη ότι η συμφωνία «παραχωρούσε εθνική κυριαρχία»). Οι συμφωνίες αυτές είναι κατά βάση διακρατικές συμφωνίες ιδιωτικού δικαίου, με αντικείμενο την δανειοδότηση της Ελλάδας.

Στις 20/2 η ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε μια Τρίτη Τροποποιητική Συμφωνία (Third Amendment Agreement) η οποία υπογράφηκε μερικές ημέρες αργότερα. Αυτή είναι μια νομικά δεσμευτική συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας, του EFSF (που εκπροσωπεί τους δανειστές), του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, και της Τράπεζας της Ελλάδος. Η Τρίτη Τροποποιητική Συμφωνία φέρνει τρεις αλλαγές στα ήδη ισχύοντα. Φέρνει μια αλλαγή στην βασική συμφωνία (Master Agreement), και δύο αλλαγές στο Παράρτημα Ι (Schedule I). Συγκεκριμένα, η συμφωνία, πρώτον (clause 1) , αλλάζει την ημερομηνία λήξης της δανειακής συμφωνίας, μεταθέτοντάς την στις 30 Ιουνίου. Δεύτερον (clause 2) φέρνει αλλαγές στο θέμα της επιστροφή στον EFSF των ποσών που βρισκότουσαν μέχρι τότε στην διάθεση του ΤΧΣ για την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Και ,τρίτον, (clause 3), προβλέπει ότι το προοίμιο της Κύριας Συμφωνίας (Master Agreement), τροποιείται ώστε να συμπεριλαμβάνει και την Τρίτη τροποποίηση και τις προβλέψεις της.

Η ρήτρα 4 της Τροποποιητικής Συμφωνίας ορίζει όμως και το εξής (σε δική μου μετάφραση):

«4. ΑΛΛΕΣ ΡΗΤΡΕΣ ΧΩΡΙΣ ΑΛΛΑΓΗ

Εκτός από τις ρήτρες της Κύριας Συμφωνίας που τροποοιούνται από τις προβλέψεις των ρητρών 1, 2 και 3 αυτής της Τρίτης Τροποποιητικής Συμφωνίας, όλες οι άλλες ρήτρες της Κύριας Συμφωνίας παραμένουν χωρίς αλλαγή».

Αυτό σημαίνει ότι όλες οι δεσμεύεις της Ελλάδας με βάση την Συμφωνία Πλαίσιο και την Κύρια Συμφωνία παραμένουν σε ισχύ.

Μήπως αυτό το αλλάζει το κοινό Ανακοινωθέν στο Eurogroup; Αυτό δεν μπορεί να ισχύσει για νομικούς λόγους. Ένα ανακοινωθέν ενός άτυπου οργάνου, όπως είναι το Εurogroup, δεν μπορεί να τροποποιήσει τις νομικές δεσμεύσεις των μελών της Ευρωζώνης. Αλλά μια τέτοια πρόθεση δεν προκύπτει και από το ίδιο το κείμενο του ανακοινωθέντος.

Το κείμενο του ανακοινωθέντος ενισχύει ακριβώς αυτό που λέει η ρήτρα 4, ότι δηλαδή οι ισχύουσες νομικές δεσμεύσεις παραμένουν, σύμφωνα με το γενικό πλαίσιο δανειοδότησης της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα ανακοινωθέν μιλά για το αίτημα παράτασης της ελληνικής κυβέρνησης «στα πλαίσια του ισχύοντος πλαισίου (in the framework of the existing arrangement), καθώς και για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης με βάση το ισχύον πλαίσιο (The purpose of the extension is the successful completion of the review on the basis of the conditions in the current arrangement…).

Το Ανακοινωθέν τονίζει επίσης ότι οι προτάσεις της ελληνικής κυβέρνησης θα βασίζονται στα ήδη συμφωνηθέντα (The Greek authorities will present a first list of reform measures, based on the current arrangement), ενώ τονίζουν ότι κάποιες από τις προτάσεις ενισχύουν τους στόχους του ισχύοντος προγράμματος (In light of these commitments, we welcome that in a number of areas the Greek policy priorities can contribute to a strengthening and better implementation of the current arrangement). Στα πλάισια αυτά η ελληνική κυβέρνηση επανέλαβε την υποχρέωσή της να μην προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες αν αυτές έχουν δημοσιονομικό αντίκτυπο, κατά την κρίση των «θεσμών» (The Greek authorities commit to refrain from any rollback of measures and unilateral changes to the policies and structural reforms that would negatively impact fiscal targets, economic recovery or financial stability, as assessed by the institutions.).

Συνεπώς, ο ισχυρισμός της κυβέρνησης ότι υπάρχει ένα νέο πλαίσιο ή συμφωνία γέφυρα με τους εταίρους είναι νομικά αστήρικτος. Το πλαίσιο δανειοδότησης της Ελλάδας παραμένει το ίδιο. Στις 20 Φεβερουαρίου η κυβέρνηση Τσίπρα συμφώνησε στην παράταση του ισχύοντος πλαίσίου δηλαδή της Κύριας Συμφωνίας με το ΕFSF. H Τρίτη Τροποίηση παρέτεινε την διάρκεια, αλλά δεν έφερε αλλαγές στο κύριο περιεχόμενο. Συνεπώς, ο πρώτος ισχυρισμός της κυβέρνης είναι εσφαλμένος.

ΜΠΟΡΕΙ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΝΑ ΛΑΒΕΙ ΔΑΝΕΙΑ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΤΗΡΗΣΕΙ ΠΑΛΙΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ;

Μπαίνουμε τώρα στην ουσία του όλου ζητήματος. Δεσμεύεται η ελληνική κυβέρνηση από τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης Σαμαρά, ή μπορεί να πάρει χρήματα δίχως να τηρήσει τις παλιές δεσμεύσεις.

Το Ανακοινωθέν αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο της ευελιξίας. Αναφέρεται στην ήδη υπάρχουνσα ευελιξία (making best use of the given flexibility which will be considered jointly with the Greek authorities and the institutions) και προσθέτει ότι τα πλεονάσματα θα πρέπει να είναι «κατάλληλα» αφού ληφθούν υπ’ όψη οι κακές δημοσιονομικές περιστάσεις. Πρόκειται όμως για αλλαγή ή για εφαρμογή ισχυουσών προβλέψεων. Ποιά είναι όμως η ήδη υπάρχουσα ευελιξία;

Κατ’ αρχήν οι υποχρεώσεις δημοσιονομικής υπευθυνότητας της κυβέρνησης πηγάζουν από τις Συνθήκες. Η ευθεία παραβίαση των υποχρεώσεων αυτών από την κυβέρνηση Καραμανλή δημιούργησε τα προβλήματα με το ελληνικό έλλειμμα και χρέος το 2009. Η ΕΕ απάντησε με εφαρμογή της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος σύμφωνα με το άρθρο 126(9) της ΣΛΕΕ, αλλά ταυτόχρονα εξέδωσε και δύο Αποφάσεις για την Ελλάδα που περιγράφουν τις δημοσιονομικές υποχρεώσεις της. Η πιο πρόσφατη ήταν η Απόφαση 2011/734/ΕΕ της 12ης Ιουλίου 2011, η οποία απευθύνεται προς την Ελλάδα με σκοπό την ενίσχυση και εμβάθυνση της δημοσιονομικής εποπτείας, και διά της οποίας ειδοποιείται η Ελλάδα να λάβει τα μέτρα μείωσης του ελλείμματος που κρίνονται αναγκαία για την αντιμετώπιση της κατάστασης υπερβολικού ελλείμματος. Από την Απόφαση αυτή πηγάζουν πολλές από τις πιο βασικές λεγόμενες «μνημονιακές» δεσμεύσεις μεταρρυθμίσεις της οικονομίας μας, όπως π.χ. «μέτρα για την απλούστευση του φορολογικού συστήματος, τη διεύρυνση των φορολογικών βάσεων και τη μείωση των φορολογικών συντελεστών με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο, όσον αφορά τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, τον φόρο εισοδήματος εταιρειών και τον ΦΠΑ» (άρθρο 2(7))(ζ) της Απόφασης).

Παράλληλα με τις υποχρεώσεις αυτές οι δανειακές συμβάσεις προβλέπουν και την χορήγηση βοήθειας υπό τον όρο της λήψης μέτρων για την μεταρρύθμιση της οικονομίας με βάση ένα διαρκώς ανανεούμενο Μνημόνιο Κατανόησης, δηλαδή με μια δυναμική και ανανεούμενη λίστα ανάλογα με τις περιστάσεις.

Έτσι η Κύρια Συμφωνία λειτουργεί ως εξής. Οι χώρες της Ευρωζώνης συμφώνησαν να δανείσουν μέσω του ειδικού οργανισμού EFSF τα απαραίτητα δάνεια (μέχρι τώρα έχουν δώσει 141.8 δισεκατομύρια ευρώ), ώστε να μην χρεοκοπήσει η Ελλάδα. Η Ελλάδα υποσχέθηκε να προχωρήσει σε μέτρα που θα άνοιγαν την οικονομία της και θα την έκαναν πιο ανταγωνιστική, ώστε να μπορεί αν επιβιώσει στις ανταγωνιστικές συνθήκες της Ευρωζώνης. Να θυμήσουμε εδώ ότι αν δεν πάρει τέτοια μέτρα, τότε θα πρέπει αν βγεί από την Ευρωζώνη, διότι δεν νοείται να μοιράζεται ένα κοινό νόμισμα με οικονομίες τόσο διαφορετικές από εκείνης. Για την τήρηση των όρων του «μνημονίου» προβλέφθηκε και η περιοδική αξιολόγηση από την «τρόικα».

Η εκτέλεση της δανειακής συμφωνίας και του μνημονίου δεν βασιζόταν λοιπόν σε καταναγκαστικούς μηχανισμούς του δικαίου της ΕΕ, αλλά στην διαρκή παρακολούθηση και αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα. Όσο τηρούσε τους όρους του μνημονίου η Ελλάδα έπαιρνε τις δόσεις του δανείου. Όταν σταματούσε, σταματούσαν και τα χρήματα. Άρα η χορήγηση χρημάτων και τα μνημόνια που αφορούσαν τις μεταρρυθμίσεις ήταν κομμάτι της ίδιας συμφωνίας, ενώ οι ακριβείς μεταρρυθμίσεις είχαν μια ευελιξία, με βάση την διαρκή ανανέωση του Μνημονίου.

Σύμφωνα με την Κύρια Συμφωνία η σύναψη ενός τέτοιου Μνημονίου είναι όρος για την έναρξη της συμφωνίας (ρήτρα 3 της Κύριας Συμφωνίας). Παράλληλα η Ελλάδα στην ρήτρα 2(7) δίνει την διαβεβαίωση ότι θα διαχειρίζεται την οικονομική βοήθεια σύμφωνα με την Απόφαση του Συμβουλίου και τις προβλέψεις του Μνημονίου:

«(7) Το Ωφελούμενο Κράτος Μέλος θα χρησιμοποιήσει όλα τα ποσά θα το διατεθούν διαμέσου αυτής της συμφωνίας, και τις επιμέρους διευκολύνσεις, σε συμφωνία με τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το Μνημόνιο, την Απόφαση, αυτήν την Συμφωνία, και όπως άλλως ορίζεται στους ειδικούς όρους των διευκολύνσεων».

Τέλος σύμφωνα με την ρήτρα 4 το αίτημα για την χορήγηση πληρωμών εξαρτάται από την τήρηση του Μνημονίου:

4. ΑΙΤΗΜΑΤΑ, ΟΡΟΙ ΓΙΑ ΠΛΗΡΩΜΕΣ, ΔΑΝΕΙΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ

(1) Υπό τους όρους και συνθήκες αυτής της Συμφωνίας, τους σχετικούς όρους των Ειδικών Διευκολύνσεων, το Μνημόνιο Κατανόησης και την Απόφαση [του Συμβουλίου της ΕΕ], το ωφελούμενο Κράτος Μέλος δύναται, αφού συμβουλευθεί με το EFSF, να ζητήσει μια πληρωμή σύφωνα με την σχετική διευκόλυνση, αφού παραδώσει στο EFSF συμπληρωμένη μια αίτηση για Πόρους.

Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι ότι τα δάνεια του EFSF δεν είναι δυνατόν να δοθούν χωρίς να υπάρχει σεβασμός από την Ελλάδα των υποχρεώσεών της από τα Μνημόνια. Όπως είδαμε παραπάνω, οι υποχρεώσεις αυτές δεν τροποιήθηκαν από την νέα κυβέρνηση όταν υπέγραψε την παράταση της δανειακής σύμβασής.

Συνεπώς, και η δεύτερη θέση της κυβέρνησης ότι υποχρεούνται οι εταίροι να δώσουν τα δάνεια χωρίς να τηρηθούν οι υποχρεώσεις που ανέλαβε η προηγούμενη κυβέρνηση είναι εντελώς λανθασμένη. Αντίθετα, η Ελλάδα συμφώνησε ότι δεσμεύεται από τις υποχρεώσεις και τα μνημόνια που συνήψε η προηγούμενη κυβέρνηση. Χωρίς να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις αυτές δεν μπορούν να καταβληθούν νέες δόσεις.

ΧΩΡΙΣΤΗΚΑΝ ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΚΑΙ Η ΔΑΝΕΙΑΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ;

Από την ανάλυση που προγήθηκε είναι προφανές ότι η δανειακή σύμβαση και το μνημόνιο είναι μέρη της ίδιας ακριβώς συμφωνίας. Χωρίς μνημόνιο δεν υπάρχει δάνειο. Αυτό είναι προφανές από την απλή ανάγνωση των συμφωνηθέντων.

Αυτό ακριβώς δήλωσε και το ΕFSF στις 3 Μαρτίου, διαψεύδοντας τον κ. Τσίπρα, ότι δηλαδή το Μνημόνιο είναι κομμάτι της συμφωνίας και όρος για την απόδοση της χρηματικής βοήθειας. Κατ’ αυτήν την έννοια δεν τερματίζεται, προτού τερματιστεί η Κύρια Συμφωνία.

Άρα η θέση της κυβέρνησης ότι το μνημόνιο και η δανειακή συμφωνία είναι δήθεν κάτι ξεχωριστό είναι εντελώς αβάσιμη. Η παράταση της δανειακής σύμβασης ήταν και παράταση του μνημονίου.

ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΕ Η ΤΡΟΙΚΑ;

Η Κύρια Συμφωνία δεν αναφέρει αν η Τρόικα θα έρχεται στην Αθήνα ή όχι. Από την Τροποποποίηση πουθενά δεν προκύπτει κατάργηση της Τρόικας. Αντίθετα το ανακοινωθέν αναφέρεται ρητά στην ανάγκη επιτυχίας της νέας αξιολόγησης από την τρόικα, η οποία απλά μετονομάζεται ‘θεσμοί’.

Το Ανακοινωθέν ορίζει ρητά ότι η δανειοδότηση εξαρτάται από την αξιολόγηση: ‘Μόνον έκγριση της κατάληξης της αξιολόγησης της υπάρχουσας ρύθμισης από τους θεσμούς θα επιτρέψουν την εκταμίευση του απομένοντος ποσού του προγράμματος του EFSF και την μεταφορά των κερδών του 2014 SMP. Και τα δύο εξαρτώντα ξανά από την έγκριση του Εurogroup ( Only approval of the conclusion of the review of the extended arrangement by the institutions in turn will allow for any disbursement of the outstanding tranche of the current EFSF programme and the transfer of the 2014 SMP profits. Both are again subject to approval by the Eurogroup). 

Συνεπώς καμμία αλλαγή δεν έχει επέλθει στο καθεστώς αξιολόγησης από την τρόικα. Και σε αυτό το θέμα οι νομικές σχέσεις Ελλάδας και Ευρωζώνης δεν έχουν αλλάξει από την συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου. Και σε αυτό οι ισχυρισμοί της κυβέρνησης είναι εντελώς αβάσιμοι.

Ο ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΟΣ ΣΥΡΙΖΑ

Το συμπέρασμά μου είναι ότι κανένας από τους ισχυρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης για το περιεχόμενο της συμφωνίας της 20ης Φεβρουαρίου δεν ευσταθεί. Από την απλή ανάγνωση των συμφωνηθέντων προκύπτει ότι η δανειακή σύμβαση και το μνημόνιο είναι μια ενιαία ρύθμιση, ότι η ελληνική κυβέρνηση παρέτεινε την δανειακή σύμβαση μέχρι το τέλος Ιουνίου χωρίς να αλλάξει τις παραμέτρους της δανειακής συμφωνίας, ότι η εκταμίευση της βοήθειας συνεχίζει να εξαρτάται από την αξιολόγηση της τρόικας και ότι η ευελιξία είναι αυτή που προϋπήρχε στην συμφωνία.

Σημειώνω τέλος ότι ακριβώς παρόμοια ανάλυση με εμένα υιοθετεί και ο κ. Γιάννης Μηλιός, μέχρι πρόσφατα υπεύθυνος τομέα οικονομικών του Σύριζα στο άρθρο του «Μόνη διέξδος η Φυγή προς τα Εμπρός» (με τους Σπύρο Λαπατσιώρα, και Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλο) στο οποίο τονίζει, με έκδηλη απογοήτευση, την αποδοχή από την κυβέρνηση του Σύριζα της ανάγκης αξιολόγησης από την τρόικα με βάση τα υπάρχοντα μνημόνια.

Την ίδια ερμηνεία υιοθέτησε και το – πολιτικά ουδέτερο – ΕFSF που δήλωσε ότι «η εκταμίευση της τελευταίας δόσης εξαρτάται από την επιτυχή ολοκλήρωση της τελικής αξιολόγησης υπό το υπάρχον πλαίσιο και μετά από ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του EFSF) (The disbursement of this last loan tranche is conditional on the successful conclusion of the final review under the current arrangement and a unanimous decision by the EFSF Board of Directors).

Είναι η άποψη της κυβέρνησης αποτέλεσμα εσφαλμένων νομικών συμβουλών; Είναι αποτέλεσμα κυνικής απόπειρας εξαπάτησης των εταίρων ή του ελληνικού λαού; Δεν το γνωρίζω. Θα ήθελα όμως να υπενθυμίσω ότι αμέσως πριν την συμφωνία η κυβέρνηση είχε μια πιο σωστή εικόνα της δανειακής σύμβασης. Ο Πρωθυπουργός δεσμεύτηκε στις προγραμματικές δηλώσεις ότι δεν θα ζητήσει παράταση της δανειακής συμφωνίας. Ο κ. Τσίπρας τότε υιοθετούσε την άποψη ότι δανειακή σύμφωνία και μνημόνιο ήταν το ίδιο πράγμα.

Στις προγραμματικές δηλώσεις της 8/2 ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε ότι δεν θα παρατείνει το «μνημόνιο», όπως είχε κάνει ο προκάτοχός του. Δήλωσε χαρακτηριστικά:

«Ο ελληνικός λαός έδωσε ισχυρή και καθαρή εντολή για τον άμεσο τερματισμό της καταστροφικής λιτότητας και για αλλαγή πολιτικής. Συνεπώς, το περιβόητο μνημόνιο καταργήθηκε πρώτα απ’ όλα από την ίδια την αποτυχία του και από τα καταστροφικά του αποτελέσματα. Δεύτερον -και σημαντικότερο- από την ετυμηγορία του ελληνικού λαού.Για το λόγο αυτό η νέα Κυβέρνηση, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δεν δικαιούται να ζητήσει παράταση του μνημονίου, γιατί δεν δικαιούται να ζητήσει παράταση του λάθους και της καταστροφής».

Ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε ξανά στην δευτερολογία του στις 10/2 ότι δεν θα παρατείνει την δανειακή συμφωνία. Είπε χαρακτηριστικά :

«Το έχω ξεκαθαρίσει ήδη από την Κυριακή. Το επαναλαμβάνω και σήμερα. Δεν πρόκειται να ζητήσουμε παράταση του Μνημονίου».

Στις 17 Φεβρουαρίου μιλώντας στην Κ.Ο. το Σύριζα υποσχέθηκε ξανά ότι δεν θα παρατείνει την δανειακή συμφωνία με τα εξής λόγια:

«Συντρόφισσες και Σύντροφοι, Δεν είμαστε εντολοδόχοι του παρελθόντος. Δεν είμαστε διαχειριστές των Μνημονίων. Έχουμε καθαρή και μοναδική εντολή τη σωτηρία του λαού και του τόπου μας. Και η σωτηρία δεν έρχεται παρατείνοντας το λάθος, όπως μας ζητούν επίμονα αυτές τις ημέρες κάποιοι δανειστές να πράξουμε. Και, όπως, επίσης, δεν μας ζητούν μόνο κάποιοι δανειστές, αλλά και όσες πολιτικές δυνάμεις εντός της χώρας μας προτρέπουν να βιαστούμε και να συμβιβαστούμε με το Μνημόνιο. Τους απαντάμε με ειλικρίνεια και καθαρότητα: δεν βιαζόμαστε και δεν συμβιβαζόμαστε. Εργαζόμαστε όμως σκληρά για μια έντιμη και αμοιβαία επωφελή συμφωνία. Δηλαδή, για μια συμφωνία χωρίς τη λιτότητα, χωρίς το Μνημόνιο που κατέστρεψε την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, για μια συμφωνία χωρίς την τοξική παρουσία της τρόικα. Ό,τιδήποτε άλλο δεν είναι συμφωνία. Είναι παράδοση. Είναι ολοκλήρωση της ευθανασίας της πατρίδας μας».

Είναι προφανές ότι ο λόγος για τον οποίον η παράταση της δανειακής σύμβασης θα προκαλούσε την «παράδοση» της χώρας και την «ευθανασία» της, όπως γλαφυρά το έθεσε ο Πρωθυπουργός, ήταν ότι η δανειακή σύμβαση, μνημόνιο και λιτότητα πήγαιναν μαζί. Άρα μέχρι τότε ο Πρωθυπουργός έβλεπε ότι όλα αυτά ήταν αλληλένδετα και η παράταση του ενός ήταν παράταση και των τριών.

Τρεις ημέρες αργότερα, ο Πρωθυπουργός ζήτησε από τους εταίρους μας αυτήν ακριβώς την παράταση. Τότε ξεκίνησαν και οι νέοι ισχυρισμοί για την αποσύνδεση δανειακής σύμβασης και μνημονίου και τέλους της «λιτότητας» παρά την συνέχιση του Μνημονίου.

Είναι εύλογο να υποθέσει κανείς ότι οι νέοι νομικοί ισχυρισμοί σκοπό είχαν μόνο να κρύψουν από την ελληνική κοινή γνώμη την την φιλομνημονιακή στροφή του Σύριζα αμέσως μόλις έγινε κυβέρνηση (στροφή που παρατήρησαν αμέσως οι κκ. Γιάννης Μηλιός, Μανώλης Γλέζος και Μίκης Θεοδωράκης). Όσο ήταν αντιπολίτευση ο κ. Τσίπρας ισχυριζόταν ότι τα «μνημόνια» ήταν θέμα «νεοφιλελευθερισμού» των κυβερνώντων. Τώρα διαπίστωσε ότι είναι θέμα επιβίωσης της ελληνικής οικονομίας. Σωστά έκανε λοιπόν μνημονιακή στροφή αν και έτσι δικαίωσε όσους τον κατηγορούσαν για ανερμάτιστο κυνισμό και καταστροφική δημαγωγία.

Αυτά όμως ας τα κρίνουν οι ιστορικοί του μέλλοντος. Προτεραιότητα έχει τώρα η παραμονή στην Ευρωζώνη. Ελπίζω ακόμα και τώρα η κυβέρνηση να πάψει να κρύβει από τον ελληνικό λαό την συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου. Ελπίζω να την φέρει για συζήτηση στην βουλή, όπου και θα την στηρίξει με το κυριότερο και σοβαρότερο επιχείρημα που έχει. Δηλαδή ότι χωρίς μια τέτοια συμφωνία θα είχαμε ήδη βγει από το Ευρώ με άτακτη χρεοκοποία και καταστροφική καθίζηση της ελληνικής οικονομίας. Αν συζητηθεί δημόσια το περιεχόμενό της θα φανεί ότι όλες οι παραπάνω δημόσιες θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης για την νομική διάσταση της συμφωνίας ήταν εσφαλμένες. Ήταν εσφαλμένες όχι ως εναλλακτικές «ερμηνείες» αλλά ως εξώφθαλμες παραποιήσεις των συμφωνηθέντων, που σκοπό είχαν μόνο να συσκοτίσουν την μνημονιακή στροφή της κυβέρνησης.

Τι θα γίνει όμως αν επιμείνει η κυβέρνηση στις ανυπόστατες αυτές κατασκευές για το τί συμφώνησε στις 20/2; Αν η κυβέρνηση κάνει πίσω σε ό,τι συμφώνησε στις 20/2 και επιχειρήσει να ξεφύγει από την συμφωνία με «ρήξη» όπως ανεφερε πρόσφατα ο κ. Βαρουφάκης, και διεκδικήσει π.χ. μια δόση χωρίς αξιολόγηση, είναι βέβαιο ότι θα βρεί όλους τους άλλους εταίρους αντίθετους. Εκείνοι εύλογα θα θεωρήσουν ότι η συμφωνία αθετήθηκε μονομερώς από την Αθήνα. Αν η κυβέρνηση βασιστεί στις ανυπόστατες νομικές κατασκευές που έχουμε δει τις τελευταίες ημέρες, δυστυχώς είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει την χώρα στην παραβίαση των συμφωνηθέντων, στην σύγκρουση με τους εταίρους και πολύ σύντομα στην έξοδο από την Ευρωζώνη.

* Ο  Παύλος Ελευθεριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής νομικής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και δικηγόρος στο Λονδίνο με ειδίκευση  στο δίκαιο της ΕΕ. Είναι Υπεύθυνος Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Ποτάμι –  www.pavloseleftheriadis.com