Omega minor: Σκοτεινή ύλη (Η άνοδος του ναζισμού)

Το τελευταίο διάστημα δεν είναι λίγοι αυτοί ( εντός αλλά και εκτός Ελλάδας) που εκτιμούν ότι η κοινωνική και οικονομική κρίση οδηγεί τη χώρα σε αποσταθεροποίηση με ορατούς πλέον κινδύνους και για το δημοκρατικό πολίτευμα.

Πιο συγκεκριμένα, γίνονται βάσιμες, ως ένα βαθμό, συγκρίσεις με τις συνθήκες που επικρατούσαν στη μεσοπολεμική Γερμανία της δημοκρατίας της Βαϊμάρης και που οδήγησαν στην άνοδο των Ναζί -μετά και από θεαματική τους εκλογική επιτυχία-. Στην πραγματικότητα οι αναλογίες και οι ομοιότητες είναι ανησυχητικά πολλές, υπάρχουν και σημαντικές διαφορές, αλλά νομίζω ότι το θέμα έχει αναλυθεί επαρκώς και δεν νομίζω ότι θα προσέφερα κάτι ιδιαίτερο σχολιάζοντας το περαιτέρω.

Yπάρχουν θέματα και περιπτώσεις, όπου ο λογοτεχνικός λόγος είναι πιο καίριος, εύστοχος και εύγλωττος από οιαδήποτε περισπούδαστη ανάλυση. Αποφάσισα λοιπόν σήμερα να παραθέσω ένα απόσπασμα από το εξαιρετικά φιλόδοξο και πολυεπίπεδο, βραβευμένο μυθιστόρημα Omega minor*(εκδόσεις Πόλις) του Βέλγου συγγραφέα (και καθηγητή της γνωστικής ψυχολογίας στο Georgia Institute of Technology) Paul Verhaegen.

Διαβάστε το, αξίζει τον κόπο.

…”Ένας άνδρας στην αίθουσα γρυλίζει λοιπόν “Βούλωστο!” Πώς μπορέσαμε -εννοώ εμείς οι διανοούμενοι που υποτίθεται πως είμαστε ενωμένοι με τους εργάτες- να μη δούμε αυτό που ερχόταν, πως μπορέσαμε να μην καταλάβουμε πόσο άσχημες ήταν οι συνθήκες στο Βερολίνο, ότι η άνθηση των τεχνών και η άνθηση των ταραχών ήταν στενά συνδεδεμένες; Συζητούσαμε και απεραντολογούσαμε και στο μεταξύ μας διέφυγε ότι στο Βερολίνο υπάρχει πραγματικά μεγάλη φτώχεια. Η εργατιά τρώει κρέας από γέρικα άλογα και ρουφάει σούπα από πνευμόνια, εξήντα πφένιχ το μισόκιλο. Κάντε μια βόλτα στην πόλη, την πραγματική πόλη. Σηκώστε τα μάτια στη φατρία των τσιμεντένιων αγγέλων στα παλιά αρχοντικά στη Νολεντόρφπλατς: το σάπιο τσιμέντο τους πέφτει σε νιφάδες στα μπαλκόνια, τα ίδια τα μπαλκόνια είναι μαύρα από την κάπνα, οι κουτσουλιές των περιστεριών στάζουν από τους τουρλωμένους γλουτούς των τσιμεντένιων αγγέλων. Τα τρένα σε ξεκουφαίνουν καθώς περνούν στις γραμμές τους ψηλά πάνω από τον δρόμο, εμποδίζοντας τους ανθρώπους να κοιμηθούν, κι αυτό τους θυμώνει και τους εξοργίζει. Κάτω από τις ανοιχτές ομπρέλες τους, οι πουτάνες με τις στρατιωτικές μπότες τους φτύνουν τους μπουρζουάδες. Οι Ναζί τα βλέπουν όλ’ αυτά, συνειδητοποιούν τη δυσαρέσκεια που σιγοβράζει, γιατί εκεί συχνάζουν κι ίδιοι, σ’ αυτούς τους δρόμους μένουν κι αυτοί. Στο μεταξύ, οι κομμουνιστές κάνουν ατελείωτες πορείες στις φαρδιές λεωφόρους της κυβερνητικής συνοικίας, τόσο χαμένοι στον κόσμο τους, που δεν βλέπουν την πραγματικότητα. Βίαιοι νεαροί εμφανίζονται ξαφνικά από το πουθενά, μαζεύονται στη Βίτενμπεργκπλατς και ουρλιάζουν: “Γερμανία, ξύπνα!” αλήθεια, υπάρχει έστω και ένας σ’ αυτή την πόλη που τολμάει να στα σταθεί στη μέση του δρόμου και να τραγουδήσει στη διαπασών ένα ρεφρέν του στιλ “Life’s a cabaret, old chum”;

Στις εφημερίδες μιλούσαν για επεισόδια, για απρόβλεπτες αυθαίρετες επιθέσεις, για αστραφτερά μαχαίρια που έβγαιναν ξαφνικά κι απειλούσαν τον κόσμο, για σφαίρες που έπεφταν χαλάζι κι άνοιγαν τρύπες στις διαφημιστικές πινακίδες των νυχτερινών κέντρων, για συμπλοκές στους δρόμους όπου πλακώνονταν με σιδηρογροθιές ή με σπασμένες πήλινες κούπες, μιλούσαν για συμμορίες από αγόρια που φορούσαν λευκά πουκάμισα με λαστιχένια πώματα από μπουκάλια μπίρας πιασμένα γύρω από τα κουμπιά του παλτού τους, διαβάζαμε για κανίς που πυροβολούνταν στους δρόμους (θηλυπρεπή γαλλικά σκυλιά). Δεκαπέντε δευτερόλεπτα ξέφρενης τρομοκρατίας, κι ύστερα πάει, τέλειωσε. Αλλά κανείς δεν είδε ποτέ το παραμικρό. Το έγκλημα είναι απλά ένα στατιστικό δεδομένο, η πόλη είναι τόσο μεγάλη, που κανένας δεν έχει ζήσει τη βία στο κορμί του.

Στο Βερολίνο, λένε τα βιβλία Ιστορίας, ο κόσμος κρυφογελούσε με τους νεαρούς Ναζί και τα κακόγουστα αστεία τους. Όσο για τους υπολοχαγούς του Χίτλερ: τον ένα τον θεωρούσαν στολισμένο γουρούνι, σκέτο καρνάβαλο, τον άλλο επικίνδυνο φαφλατά που σε ξεγελούσε με τη μειλίχια, πλην φαρμακερή, γοητεία του, ο τρίτος έμοιαζε με υπερώριμο μοβ δαμάσκηνο με μουστάκι και μονόκλ, έτοιμο να σκάσει μέσα στην πανοπλία από ψεύτικα παράσημα. Kι αυτοί οι καραγκιόζηδες θα κυβερνούσαν το έθνος; ¨Ενας μορφινομανής μπον βιβάν; Ένας αποτυχημένος κουτσός συγγραφέας; Ένας σαδιστής παιδεραστής; “Πώς είναι ο τέλειος άριος;”, ρωτάνε στα καπηλειά;”Ξανθός σαν τον Χίτλερ”, λένε. “Ψηλός σαν τον Γκαίμπελς”. “Λεπτός και μυώδης σαν τον Γκαίρινγκ”. Αν οι ηγέτες του κόμματος είχαν πραγματικά ενσαρκώσει το ιδεώδες, αν ήταν όλοι τους θεοί του βορρά, μπορεί να μην είχαν πάρει ποτέ την εξουσία. Κάτι δεν πήγαινε καλά μ’αυτούς. Υπήρχε αυτή η εσωτερική αντίθεση που μας απάλλασσε από το καθήκον να τους πάρουμε στα σοβαρά. “Το τσίρκο ήρθε στην πόλη!” είχε φωνάξει ο κόσμος μόλις λίγους μήνες πριν.”Οι κλόουν βγήκαν στους δρόμους!” Έτσι ξεκίνησε το ναζιστικό κόμμα: σαν μια ομαδούλα ηλιθίων που μπορούσες να κοροϊδέψεις κατά βούληση. Για να σκιτσάρεις μια καρικατούρα του καθενός από τα στελέχη, έλεγαν στα καφενεία, δεν είχες παρά να φτιάξεις το πορτρέτο του. Καλά, εντάξει, εκείνος ο Χίτλερ ήταν τελείως διαφορετικός. Αυτός ήταν άνδρας. Και τώρα λοιπόν οι κλόουν που τον συνόδευαν κρατούσαν μαστίγια, τώρα οι καρικατούρες είχαν γίνει θηριοδαμαστές και, πριν το καταλάβει κανείς, φορούσαν φράκο και ημίψηλο καπέλο (σταβλάρχες, και έτοιμοι μάλιστα να καθαρίσουν τον στάβλο). Μια απλή ερώτηση. Αν ολόκληρο το Βερολίνο κρυφογελούσε, από που προέρχονταν οι εκατοντάδες χιλιάδες που συμμετείχαν στις παρελάσεις;

Ο Ταλεϋράνδος έγραψε κάποτε: “Δυστυχισμένος εκείνος που δεν έχει ζήσει στα χρόνια αμέσως πριν από την επανάσταση”. Δυστυχισμένος , λέω εγώ, εκείνος που πρέπει να ζήσει την επανάσταση κάποιου άλλου. Για ένα διάστημα οι τέχνες και οι ταραχές ανθούσαν μαζί, και ύστερα οι τέχνες παρέδωσαν τα όπλα. Λίγες μόλις μέρες αφότου ανέλαβε το νέο καθεστώς, η Κουρφίστενταμ έγινε η παγκόσμια σκηνή της μαύρης προπαγάνδας. Στα παράθυρα των υφασματοπωλείων και των κοσμηματοπωλείων εμφανίστηκαν ταμπέλες: “Deutsche, verteidigt Euch gegen die judische Greuelpropaganda, kauft nur bei Deutschen!” Για να ενημερωθεί και η κοσμοπολίτικη κοινότητα, το μήνυμα επαναλαμβανόταν και στα αγγλικά: “Γερμανοί, προστατευτείτε από την ειδεχθή προπαγάνδα των Εβραίων και αγοράστε μόνο από γερμανικά μαγαζιά!” άνδρες της Sturmaabteilung φύλαγαν σκοπιά μπροστά σ’ αυτά τα μαγαζιά και δυσοίωνες τετράποδες αράχνες χοροπηδούσαν στα κατακόκκινα περιβραχιόνια τους. Την 1η Απριλίου 1933, τα τζάμια του Κεμπίνσκι γίνονται θρύψαλα και βγάζουν έξω τους πελάτες με ρόπαλα. Στα κουδούνια Εβραίων γιατρών στερεώνονται αυτοκόλλητα: “Προσοχή, Εβραίος!  Απαγορεύεται η επίσκεψη!” Φοιτητές λεηλατούν το Μουσείο Σεξουαλικών Επιστημών του Βερολίνου και εξαφανίζονται μαζί με τα λάφυρα με το φορτηγό της εταιρείας μετακομίσεων Πάγκελ-άγνωστο για που. Μια νέα καφετιά κηλίδα απλώνεται στην πόλη, στους δρόμους, μια πετρελαιοκηλίδα, παχύρρευστη, κολλώδης και εύφλεκτη. Καλά το κατάλαβαν οι Ναζί. Ο δρόμος έχει ζωτική σημασία για όποιον θέλει να κερδίσει την πολιτική μάχη. Τα σλόγκαν και οι καρικατούρες που τοιχοκολλούνται, τα ανέκδοτα που λέγονται (“Ξέρεις αυτό με τον Εβραίο που…”). Όποιος ελέγχει τον κόσμο των σημασιών, των ερμηνειών, των ψιθυριστών μυστικών, όλες τις μισές αλήθειες της κοινωνίας που βγαίνουν στην επιφάνεια μόνο τη νύχτα-αυτός κρατάει τη μάζα από τ’αρχίδια της (ήδη παίρνουμε μια γεύση τού τι μας περιμένει: φλόγες που τριζοβολάνε, γυαλιά που σπάνε).”…

…”Αυτή τη φωτιά θέλουν να σκοτώσουν οι Ναζί. Όχι έναν λαό, αλλά μια στάση ζωής. Όχι μια θρησκεία, αλλά την εισβολή της σύγχρονης εποχής και των αβεβαιοτήτων που αυτή συνεπάγεται. Όχι ένα έθνος, αλλά την επίγνωση ότι η απόλυτη αλήθεια έχει χαθεί και ότι ο καθένας πρέπει να ακολουθήσει τον δικό του δρόμο.”

*Οmega minor: Η παράμετρος Ωμέγα, γνωστή αλλιώς ως κοσμολογική σταθερά. Το Ωμέγα είναι η μεταβλητή που περιγράφει το μέλλον του σύμπαντος. Αν το Ωμέγα είναι μικρότερο της μονάδας, τότε το σύμπαν είναι ανοιχτό, θα διαστέλλεται αενάως. Αν είναι μεγαλύτερο της μονάδας, τότε το σύμπαν είναι πεπερασμένο, θα αρχίσει να συστέλλεται πάλι εξαιτίας της βαρύτητας. Το Ωμέγα (όλα δείχνουν) ότι βρίσκεται κάπου πολύ κοντά στην μονάδα. Επίσης είναι συνδεδεμένο με τη συνολική ποσότητα της μάζας στο σύμπαν και φαίνεται πως επιβεβαιώνει, ότι πράγματι λείπει ένα μεγάλο κομμάτι μάζας:  η περίφημη σκοτεινή ύλη.

Υ.Γ. Η εικόνα είναι από το έργο Blue Poles: Number 11 (1952) του Jackson Pollock

* Ο Σταμάτης Κυρζόπουλος είναι ιατρός καρδιολόγος, στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο και συγγραφέας του βιβλίου “Μονόδρομοι και αδιέξοδα: Πολιτών υπέρβαση”. Εκτός από το News247 αναλύει και εκφράζει τις σκέψεις του μέσα από το προσωπικό του blog sxoliopoliti.blogspot.gr