Μέτρα από το… μέλλον

Όσα συνέβησαν το περασμένο Σαββατοκύριακο στην Ουάσιγκτον, στην εαρινή σύνοδο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αποκαλύπτουν μία διάσταση της διαπραγμάτευσης, που απειλεί να φέρει τα πάνω – κάτω: το Ταμείο  θέτει υπό αμφισβήτηση τη συμφωνία που υπέγραψε η Ελλάδα με τους δανειστές το περασμένο καλοκαίρι και επιδιώκει την αναθεώρησή της ή τη συμπλήρωσή της από ένα τέταρτο μνημόνιο.

Η πίεση στην ελληνική κυβέρνηση να αποδεχθεί ένα δυνητικό πακέτο μέτρων, ύψους τριών δισεκατομμυρίων ευρώ , που θα εφαρμοστεί εάν δεν επιτευχθεί ο στόχος πλεονάσματος 3,5% το 2018, αποτελεί επίσημη πλέον ομολογία αυτής της πρόθεσης.  Με δεδομένο, μάλιστα, ότι για να εξαιρεθεί το Ταμείο από το ελληνικό  πρόγραμμα απαιτούνται αποφάσεις ευρωπαϊκών κοινοβουλίων, το ΔΝΤ ρυμουλκεί και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς στην κατεύθυνση αυτή, τροποποιώντας ουσιαστικά τη συμφωνία του περασμένου καλοκαιριού.

Υπό αυτή την έννοια, το Ταμείο δεν λειτουργεί, όπως πολλοί επιδιώκουν να το εμφανίσουν, ως τεχνοκρατικός θεσμός που επιστρατεύεται για να “δανείσει” know how, αλλά ως ισότιμος – αν όχι και υπέρτερος – πόλος, που διεκδικεί τη δυνατότητα να προσδιορίσει τις εξελίξεις.

Οι λόγοι της αδιάλλακτης στάσης του IMF έναντι της Ελλάδας δεν είναι μόνο ιδεολογικοί, όπως φαίνεται να πιστεύουν όσοι προτάσσουν το στοιχείο των «νεοφιλελεύθερων εμμονών» του. Οι πολιτικές λιτότητας είναι προφανώς χαραγμένες στο DNA του Ταμείου, η επιμονή του ωστόσο στη γνωστή σκληρή ατζέντα που ακολουθείται από το πρώτο μνημόνιο, σχετίζεται και με τις αντιρρήσεις που προβάλλουν χώρες – μέλη του (π.χ. Βραζιλία) στην περαιτέρω δανειοδότηση της Ελλάδας. Τα εσωτερικά προβλήματα αυτού του τύπου, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το Βερολίνο επιδιώκει την παραμονή του Ταμείου στην Ευρώπη, επειδή θεωρεί ότι η συμμετοχή του εμπεδώνει τις πολιτικές λιτότητας, οδηγεί σε έναν αναγκαστικό συμβιβασμό.

Έτσι, το IMF εγκαταλείπει την πάγια θέση του για κούρεμα του ελληνικού χρέους, για να την ανταλλάξει με την «εγγύηση» του δυνητικού πακέτου που του προσφέρουν οι Ευρωπαίοι. Με αυτή τη μέθοδο, και η Κριστίν Λαγκάρντ εμφανίζεται να τηρεί τη βασική αρχή του Ταμείου, σύμφωνα με την οποία η βιωσιμότητα του χρέους αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή του σε προγράμματα διάσωσης, αλλά και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πετυχαίνει την παραμονή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα, χωρίς κούρεμα του χρέους.

Προφανώς, σε όλες τις συμφωνίες, ακόμα και στις επαχθέστερες, κάποιο ρόλο διαδραματίζει και αυτός που καλείται να τις υλοποιήσει. Μπορεί το νέο «κουστούμι» να ράφτηκε «πριν από εμάς – για μας», ερώτημα παραμένει ωστόσο η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης.

Στο κλίμα που διαμορφώνεται και με προφανή τη δυσκολία διαχείρισης ενός τέτοιου πακέτου, κρίσιμο θα αποδειχθεί με ποιον τρόπο θα καταγραφεί στο πρόγραμμα η «εγγύηση» των τριών  δισεκατομμυρίων ευρώ. Αν οι δανειστές επιμείνουν στην απαίτηση της άμεσης νομοθέτησης μέτρων για το… μέλλον, το πιθανότερο είναι ότι θα εξωθήσουν τα πράγματα σε αδιέξοδο, καθώς η κυβέρνηση θα εμφανισθεί να φέρνει ένα επιπλέον μνημόνιο και, μάλιστα, από την πίσω πόρτα. Εξαιρετικά σημαντικό είναι, επίσης, πώς θα συναρτηθεί το ζήτημα των «εγγυήσεων» με την προοπτική αναδιάρθρωσης του χρέους – εξέλιξη που δεν μπορεί να μετατεθεί σε ένα απροσδιόριστο μέλλον, αφού αποτελεί ρητή πρόβλεψη της συμφωνίας του καλοκαιριού.

Οι δύο αυτές παράμετροι – η αναζήτηση, δηλαδή, συναινετικής φόρμουλας για την αποτύπωση του ενδεχομένου μελλοντικών παρεμβάσεων στο πρόγραμμα και ο οδικός χάρτης για την αναδιάρθρωση του χρέους – μπορεί να απεμπλέξουν την αξιολόγηση και να αποτρέψουν την πιθανότητα μιας νέας εμπλοκής. Λογικά, τουλάχιστον, κανείς δεν την χρειάζεται…

*Ο Χρήστος Μαχαίρας είναι δημοσιογράφος.