Η αγενής μας τύφλωσις

Το 2013 ήταν μία χρονιά που δεν τιμά κανέναν από εμάς που δηλώνουμε ενεργοί πολίτες και θεωρούμε ότι ο καθένας από εμάς φέρει τη δική του ευθύνη για το κοινωνικό γίγνεσθαι.

Περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά ζήσαμε κρούσματα βίας σε αλλοδαπούς, ζήσαμε την πόλωση εξαιτίας της ανόδου της Χρυσής Αυγής, ζήσαμε το υπαρκτό μίσος όπως αυτό εκφράστηκε από τις εν ψυχρώ δολοφονίες τριών ανθρώπων.

Θα είμαι λίγο ψυχρός με αυτά τα γεγονότα γιατί ως ρεαλιστής πολιτικά, ξέρω ότι αυτά είναι αναγκαία κακά μίας σύγχρονης κοινωνίας. Η έξαρση της βίας, οι δολοφονίες, ακόμα και η τρομοκρατία είναι μέρος ενός παιχνιδιού με κανόνες που ορίζονται ξανά και ξανά μέσα από την κοινωνία. Όλα αυτά είναι γεγονότα αναπόφευκτα σε μία κοινωνία που αδυνατεί να βρεις τις σταθερές της.

Αυτό όμως που με τρομάζει ακόμα περισσότερο και από την ίδια τη βία, είναι το δικό μας σάπιο προσωπείο απέναντι στον ρατσισμό και τους αλλοδαπούς. Και ακόμα περισσότερο η ανικανότητα να δούμε αυτό το προσωπείο, η αγενέστατη απέναντι στην κοινωνία τύφλωσή μας.

Ο Έλληνας έχει μάθει τα τελευταία χρόνια να δηλώνει αντιρατσιστής. Τον αποκαλούν ρατσιστή και ενίσταται. Τον κατηγορούν για τις ιδέες του και σπεύδει να ανακαλέσει. (Θα αφήσω έξω από την γενίκευση αυτή εκείνους που περήφανα δηλώνουν ρατσιστές γιατί θεωρώ ότι δεν έχουν καμία θέση σε μία κοινωνία του 21ου αιώνα). Ο Έλληνας λοιπόν προσπαθεί να αποδείξει, επειδή αυτό είναι το πολιτικά και κοινωνικά ορθό, ότι δεν είναι ρατσιστής.

Ποιος είπε όμως ότι η άρνηση του ρατσισμού είναι αρκετή ή ότι δηλώνει αυτόματα και εναγκαλισμό μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας;

Ο φαινομενικά αθώος ρατσισμός

Μεγαλώσαμε με ταινίες στις οποίες ήταν αστείο ο Κώστας Βουτσάς να είναι βαμμένος μαύρος και να έχει κόκκαλα στο κεφάλι. Μεγαλώσαμε με παροιμίες για τον “αράπη” που τον πλένεις και χαλάς το σαπούνι σου. Μεγαλώσαμε με ανέκδοτα στα οποία οι Πόντιοι ήταν χαζοί, οι Αλβανοί κλέφτες και πας κάτοικος Αφρικής ανθρωποφάγος.

Δεν μας έκαναν αυτά ρατσιστές και ούτε θα μπορούσαν αυτά να αποτελέσουν εμπόδιο σε μια υγιή κοινωνία. Όλα αυτά όμως είναι κατά κάποιο τρόπο στερεότυπα τα οποία ζυμώθηκαν μέσα στην ελληνική κοινωνία, σε ένα έθνος που βαλλόταν από εχθρούς και δεν έμαθε πολιτικά και κοινωνικά να έχει φίλους. Κατάλοιπο της σκλαβιάς; Εθνική υπερηφάνια; Δύσκολο να απαντηθεί το γιατί.

Κι αυτός ο αθώος ρατσισμός συνεχίζεται στις μέρες μας. Θεωρούμε πολύ σοβαρό λάθος να πούμε ένα ανέκδοτο για μαύρους μπροστά σε έναν Νιγηριανό μεγαλωμένο στην Ελλάδα αλλά το θεωρούμε απόλυτα φυσιολογικό και εξαιρετικά αστείο να το πούμε σε μία παρέα Ελλήνων.

Γεγονός που φανερώνει την ανάγκη μας να είμαστε φαινομενικά σωστοί, την στιγμή που μέσα μας είμαστε σάπιοι.

Ο ρατσισμός μέσα μας

Ο ρατσιστής κρύβεται μέσα μας. Και βγαίνει κάθε φορά που θα νιώσει οικείο περιβάλλον, κάθε φορά που θα βρεθεί σε ένα κοπάδι όπου δεν θα πειράξουν κανέναν οι μύχιες σκέψεις του, δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις και κάθε φορά που θα κληθεί να δράσει πολιτικά.

Ρατσιστής δεν είσαι μόνο όταν πράττεις κατά ενός αλλοδαπού. Ρατσιστής είσαι και όταν κατηγορείς τους Αλβανούς για τα δεινά του τόπου, περιφρονείς τους Γερμανούς ελέω κρίσης, αποκαλείς όλες τις Ρωσίδες πόρνες και όλους τους Τούρκους εχθρούς του έθνους. Ρατσιστής είσαι όταν η δική σου προκατάληψη βαφτίζει κάθε φορά ένοχο εκείνον που δεν μοιράζεται την ίδια υπηκοότητα ή θρησκεία μαζί σου.

Αν κάποιος θεωρεί ότι με εκδηλώσεις κατά του ρατσισμού, με την “κόκκινη κάρτα στον ρατσισμό” στα γήπεδα και με ένα αντιρατσιστικό τραγούδι στο προφίλ στο facebook κάνουμε κάτι, είμαστε φοβερά γελασμένοι. Όσο γελασμένοι είμαστε όταν υποστηρίζουμε ότι η παιδεία θα τα φτιάξει όλα.

Πώς η παιδεία θα φτιάξει την κατάσταση όταν οι ίδιοι οι φωστήρες του έθνους δεν βλέπουν το πρόβλημα; Όταν εμείς οι ίδιοι δεν βλέπουμε το πρόβλημα;

Η ανάγκη να ανοίξουμε τα μάτια μας

Όχι για να δούμε το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσουμε. Για να δούμε την κοινωνία στην οποία ζούμε καθημερινά, να οσφρηστούμε τον φόβο των ανθρώπων που μας βλέπουν σαν πολίτες και τους βλέπουμε σαν κατώτερους, να οσφρηστούμε ακόμα και τον φόβο τον δικό μας απέναντι σε κάθε ξένο.

Η κοινωνία μας είναι πολυπολιτισμική. Και αυτό δεν πρόκειται (ούτε θέλουμε) να αλλάξει. Ζούμε μαζί με ανθρώπους από άλλες χώρες, από άλλες παραστάσεις, από άλλες κουλτούρες. Άλλοι από πιο κοντά κι άλλοι από πιο μακριά. Αλλά μαζί. Σε μία κοινωνία που πήρε “χρώμα” και αντί να το αφήσει να απλωθεί και να χρωματίσει κάθε σκοτεινή γωνιά, ψάχνει τρόπους να το αποφύγει.

Προσπαθούμε οι αστείοι να αποφύγουμε μία κοινωνία η οποία είναι ήδη εδώ. Προσπαθούμε οι φαιδροί να κρατήσουμε τους καλούς Γάλλους, Άγγλους, Πορτογάλους και να εξοστρακίσουμε κάθε έθνος που δεν μας κάθεται καλά.

Ακόμα και στο υπέροχο και πολύ έξυπνο βίντεο για το δικαίωμα στην Ελληνική Ιθαγένεια, το πρώτο επιχείρημα μετά τον φανταστικό πιτσιρικά είναι το “Μεγαλώνουν στην Ελλάδα, πηγαίνουν σε ελληνικό σχολείο, μιλούν Ελληνικά”. Προσωπικά δεν έχω ανάγκη τα δύο από τα  τρία επιχειρήματα. Ας πηγαίνει στο σχολείο της επιλογής του, ας μιλήσει Ελληνικά σπαστά σαν τα Αγγλικά που μιλά το 50% των Ελλήνων που σπουδάζει στην Αγγλία.

Από την στιγμή που ζει στην Ελλάδα, εμένα είναι γείτονάς μου, συμπολίτης μου και δυνάμει φίλος μου.

Ένας παθολογικά τυφλός και να ανοίξει τα μάτια του δεν θα δει τίποτα. Ένας ψυχολογικά τύφλος, σε αυτή όπως και σε άλλες περιπτώσεις ανθρώπων που αδυνατούν να δουν την καλοσύνη, την ευτυχία ακόμα και τα συναισθήματα που βρίσκονται μπροστά τους, χρειάζεται τρία πράγματα. Διάγνωση της τύφλωσης, αποδοχή της και συνταγογράφηση για την ίασή της.

Spoiler alert, η συνταγή είναι αγάπη. Στην συγκεκριμένη περίπτωση του ρατσισμού, αγάπη για τους ανθρώπους που έχουμε γύρω μας, για τις δικές τους προσωπικές ιστορίες, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους.

* Ο τίτλος είναι μια απλή παράφραση του τίτλου του εξαιρετικού βιβλίου του Γιάννη Γιαννουλόπουλου “Η ευγενής μας τύφλωσις”.

** Ο Χρήστος Χατζηιωάννου σπούδασε Επικοινωνία και ΜΜΕ στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών πριν μεταβεί στο Λονδίνο για μεταπτυχιακές σπουδές στις Διεθνείς Σχέσεις και την Σύγχρονη Πολιτική Θεωρία. Εργάστηκε στον Όμιλο του Πηγάσου. Από τον Μάιο του 2011 βρίσκεται στην 24 Media και είναι αρχισυντάκτης στο Oneman.gr.