Ζούμε την "Άνοιξη" της Βοσνίας;

Η Μαρία Καρχιλάκη γράφει για την κατάσταση στη Βοσνία και το βίαιο ξέσπασμα των τελευταίων ημερών. Το κράτος μετά τον εμφύλιο και οι ανοιχτές πληγές

NEWSROOM
10 Φεβρουαρίου 2014 08:27

Της Μαρίας Καρχιλάκη

Βλέπω και ξαναβλέπω την εικόνα του φλεγόμενου Προεδρικού Μεγάρου στο Σαράγεβο και προς στιγμήν νομίζω ότι είναι Φλεβάρης 1994 και πως είμαι εκεί. Τότε, τέτοιες μέρες, γράφτηκε μια απ’ τις πιο μαύρες σελίδες της πολιορκίας της πόλης που έμεινε στην Ιστορία ως “σφαγή στην αγορά του Σαράγεβο“.

Τότε, όπως και τώρα, έτρεχαν τους τραυματισμένους στο νοσοκομείο Κόσεβο, τότε, όπως και τώρα, ο κόσμος ήταν θηρίο ανήμερο, εξοργισμένος και θυμωμένος με όλους και με όλα. Σωστά θα μου πεις -μα τότε είχαν πόλεμο, τώρα όχι. Σωστά -θα σου πω κι εγώ. Θα σου υπενθυμίσω, όμως, ότι η ειρήνη που έφερε στη χώρα η τσαπατσούλικη συμφωνία του Ντέιτον δεν έλυσε τα προβλήματα του πολέμου. Ναι, στη Βοσνία δεν έχουν πια πόλεμο. Ούτε ειρήνη όμως έχουν.

Η Βοσνία μετά τον πόλεμο

Η Βοσνία που προέκυψε με τη συμφωνία του Ντέιτον είναι μια περίεργη χώρα με τρεις Προέδρους, δύο οντότητες, μια πόλη με ειδικό καθεστώς κι έναν Ύπατο Εκπρόσωπο.

Οι δύο οντότητες, δηλαδή τα δύο μικρότερα κράτη που τη συναπαρτίζουν, είναι η Σερβική Δημοκρατία ή Ρεπούμπλικα Σέρπσκα (κόκκινες περιοχές στο χάρτη) και η Ομοσπονδία ή Φεντεράτσια (πράσινες, κίτρινες, μπλε περιοχές στο χάρτη) που με τη σειρά της χωρίζεται σε 10 καντόνια εκ των οποίων 5 έχουν αμιγή μουσουλμανικό πληθυσμό (πράσινες περιοχές στο χάρτη) 3 αμιγή κροατικό πληθυσμό (μπλε περιοχές στο χάρτη) και 2 μικτό κροατο-μουσουλμανικό πληθυσμό (κίτρινες περιοχές στο χάρτη).

Κάθε καντόνι έχει τη δική του κυβέρνηση.

Από τον πόλεμο και μετά, το επίσημο όνομα των μουσουλμάνων της Βοσνίας είναι “Μπόσνιακ” σε μια προσπάθεια ούτε να τους χαρακτηρίζει το θρήσκευμα ούτε να προσδιορίζονται απ’ αυτό.

Η πόλη Μπρέτσκο (Brčko) στο βορά τελεί υπό ειδικό καθεστώς, διότι ανήκει και στη Ρεπούμπλικα Σέρπσκα και τη Φεντεράτσια: είναι αυτοδιοικούμενη και υπάγεται απευθείας στην Ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Σαράγεβο.

Επικεφαλής του κράτους είναι η συλλογική Προεδρία της Βοσνίας. Τη συγκροτούν οι τρεις Πρόεδροι. Ένας Σέρβος, ένας Κροάτης κι ένας Βόσνιος. Ο Σέρβος εκλέγεται απ’ τη Ρεπούμπλικα Σέρπσκα ενώ ο Κροάτης κι ο Βόσνιος απ’ τη Φεντεράτσια. Η θητεία τους είναι τετραετής.

Σ’ όλο αυτό πρόσθεσε και τον Ύπατο Εκπρόσωπο της διεθνούς κοινότητας, τον εκπρόσωπο, δηλαδή, των χωρών που συμμετείχαν στη Συμφωνία του Ντέιτον.

Κι εδώ ακριβώς μπαίνει η ερώτηση κρίσεως: λειτουργεί όλο αυτό; Εννοείται πως όχι. Η Βοσνία είναι ένα κράτος σε κώμα.

Εκείνα μάλιστα που δεν λειτουργούν καθόλου είναι τα καντόνια των νυν Βοσνίων, πρώην μουσουλμάνων, της Φεντεράτσια. Γι αυτό και η βία εκδηλώθηκε κι επικεντρώθηκε στις δικές τους μεγάλες πόλεις: στην Τούζλα, το Σαράγεβο, τη Ζένιτσα, το Μπίχατς.

Μπορεί στη Μπάνια Λούκα, διοικητικό κέντρο της Ρεπούμπλικα Σέρπσκα, να έκαναν πορεία καμιά τρακοσαριά σέρβοι, όμως η διαμαρτυρία τους ήταν απολύτως ειρηνική και δεν είχε καμία συνέχεια.

Η οργή και η εκδήλωση του θυμού είναι -για την ώρα τουλάχιστον- αυστηρά βοσνιακή υπόθεση.

Εξήγηση υπάρχει. Ο Βόσνιος ψηφοφόρος είναι ο μόνος δίχως ουσιαστική ψήφο άρα δίχως φωνή. Οι πολιτικοί του είναι πάντα οι ίδιοι. Ανήκουν σε μια κλειστή κάστα κι ανακυκλώνονται, μέσω διαφορετικών συνασπισμών, στην εξουσία. Μια διεφθαρμένη πολιτική ολιγαρχία που ζει καλά και το μόνο που την ενδιαφέρει είναι η διασφάλιση των προνομίων της σε μια από τις φτωχές χώρες της Ευρώπης όπου ο ένας στους τέσσερις είναι άνεργος κι ο μέσος μισθός είναι δεν είναι 400 ευρώ. Η διαφορά, όμως, του Βόσνιου από τον -επίσης σε άθλια οικονομική κατάσταση- Σέρβο είναι ότι εκείνος μπορεί (και τόχει κάνει στο παρελθόν) να δείξει με τη ψήφο του την πόρτα της εξόδου στους ηγέτες του.

Το όργιο της βίας ξεκίνησε από την Τούζλα -βιομηχανικό κέντρο κάποτε. Στους 10.000 αρχικούς διαδηλωτές -απολυμένοι και για μήνες απλήρωτοι κρατικών βιομηχανιών που ιδιωτικοποιήθηκαν κι έβαλαν λουκέτο- οι οποίοι ζητούσαν την παραίτηση της τοπικής κυβέρνησης, Βοσνία – Τούζλαγρήγορα προστέθηκαν κι άλλοι κι ακόμη πιο πολλοί κι ακόμη περισσότεροι. Το μπαμ δε θέλησε πολύ να γίνει, με την οργή και το θυμό να ξεσπούν στο σύμβολο της διαφθοράς, της απραξίας, της αδράνειας: το κτίριο της τοπικής κυβέρνησης. Με τον ίδιο τρόπο καταγράφηκε το τσουνάμι του θυμού και στις υπόλοιπες πόλεις, του Σαράγεβο συμπεριλαμβανομένου. Αναμενόμενο -οι πολιτικοί μίλησαν για χούλιγκαν. Η αλήθεια, όμως, είναι πως θορυβήθηκαν πολύ απ’ αυτή τη μίνι εξέγερση, το χειρότερο ξέσπασμα βίας από το τέλος του πολέμου και μετά. Ήδη οι τοπικές κυβερνήσεις της Τούζλα και της Ζένιτσα παραιτήθηκαν στο σύνολό τους.

Βοσνιακή Άνοιξη;

Θα δείξει. Το βοσνιακό κράτος είναι ένα τέρας και πρέπει ν’ αλλάξει. Η αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει απ’ τα καντόνια αλλά να μη σταματήσει εκεί. Πρέπει και ν’ απελευθερώσει τη διοίκηση από την ομηρία των εθνοτικών πολιτικών. Μπόσνιακ, Σέρβοι και Κροάτες ηγέτες δεν έχουν κοινό όραμα για τη χώρα. Είκοσι χρόνια μετά το τέλος του πολέμου λένε και προπαγανδίζουν όσα έλεγαν πριν απ’ αυτόν και τον προκάλεσαν: οι Μπόσνιακ τους θέλουν όλους Μπόσνιακ, οι Κροάτες θέλουν δική τους οντότητα κι ο Σέρβος ηγέτης Ντόντικ, όπου βρεθεί κι όπου σταθεί, λέει πως η Βοσνία δεν έχει μέλλον.

Ο κόσμος όμως λέει και θέλει άλλα.

Έχω φίλους κι απ’ τις τρεις βοσνιακές κοινότητες απ’ τα χρόνια που κάλυπτα τον εμφύλιο. Ακόμα κι οι πιο ακραίοι μου λένε τα ίδια:

“αρκετά με τους πολέμους και τ΄αυτονομιστικά -έτσι δεν χορταίνεις. Δουλειά, οικονομική και κοινωνική σταθερότητα. Αυτά θέλουμε, αυτά έχουμε ανάγκη”.

Για να δούμε λοιπόν τι και πόσα απ’ αυτά που συνέβησαν τις τελευταίες μέρες έχουν αντιληφθεί στο σύνολό τους οι ηγέτες της Βοσνίας. Για να δούμε, επίσης, πόσα και τι απ’ αυτά έχει καταλάβει κι ο διεθνής παράγων που καλά θα κάνει να μην ξεχνά πως η σπίθα εύκολα ανάβει αλλά δύσκολα σβήνει στα Βαλκάνια.

Φέτος η Βοσνία έχει εκλογές. Φέτος, επίσης, συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη δολοφονία, τον Ιούνιο του 1914, του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας στο Σαράγεβο που πυροδότησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το 2014 είναι, έτσι κι αλλιώς, λοιπόν, πολύ σημαντική χρονιά για τη Βοσνία.

Να δούμε αν θα αποδειχθεί και χρονιά – ορόσημο…