Απασχόληση στην ΕΕ: Το αισιόδοξο και το απαισιόδοξο σενάριο

Μεταξύ 2017 και 2018 εκτιμάται ότι θα μπορούσε να επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα η απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-μελών, σύμφωνα με το βασικό σενάριο για τις εξελίξεις στην αγορά εργασίας της ενωμένης Ευρώπης, που εξέτασε το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (cedefop), με έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Το σενάριο αυτό στηρίζεται στην παραδοχή ότι η συγκρατημένη οικονομική ανάκαμψη στην ΕΕ οδηγεί σε σταδιακή βελτίωση της εμπιστοσύνης και ευκολότερη πρόσβαση στον δανεισμό, που με τη σειρά τους φέρνουν περισσότερες επενδύσεις και αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης.

Προβλέπει δε, ότι οι θέσεις εργασίας στην ΕΕ-27 θα μπορούσαν να φτάσουν το 2025 στα 243 εκατ., είτε αυτές είναι καθαρά νέες (δηλαδή δημιουργήθηκαν λόγω επέκτασης δραστηριοτήτων) είτε προέρχονται από συνταξιοδότηση ή εγκατάλειψη της αγοράς εργασίας (ζήτηση λόγω ανάγκης αντικατάστασης).

Το αισιόδοξο και το απαισιόδοξο σενάριο

Βάσει του αισιόδοξου σεναρίου, που προβλέπει ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη, σημαντική βελτίωση της εμπιστοσύνης και επέκταση του δανεισμού, η επιστροφή της απασχόλησης στα προ κρίσης επίπεδα θα μπορούσε να γίνει νωρίτερα, ακόμη και μεταξύ 2015 και 2016, με προοπτική το 2025 να υπάρχουν πλέον 245,5 εκατ. θέσεις εργασίας στους “27”.

Αντίθετα, το αρνητικό σενάριο προβλέπει ότι αυτό δεν θα έχει επιτευχθεί ούτε το 2025. Το απαισιόδοξο αυτό σενάριο βασίζεται στην παραδοχή ότι η οικονομική ύφεση θα παραταθεί, φέρνοντας μαζί της επιδείνωση εμπιστοσύνης, περιορισμένη πρόσβαση σε δανεισμό και εργασιακή ανασφάλεια. Σε απόλυτους αριθμούς, η απασχόληση εκτιμάται ότι θα μειωθεί σημαντικά, σε 235 εκατ. θέσεις εργασίας.

Εργατικό δυναμικό πιο ηλικιωμένο και πιο εξειδικευμένο

Όπως επισημαίνει το cedefop στο ενημερωτικό του σημείωμα, που έχει στη διάθεσή του το ΑΠΕ-ΜΠΕ, το εργατικό δυναμικό στην Ευρώπη θα έχει το 2025 μεγαλύτερο μέσο όρο ηλικίας, αλλά και περισσότερα προσόντα.

Το 2025, το 44,1% των απασχολουμένων θα εργάζεται σε θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, έναντι 41,9% το 2020 και 36,5% το 2000. Η απασχόληση στα επαγγέλματα που δεν απαιτούν εξειδίκευση θα συνεχίσει πάντως και αυτή να αυξάνεται σταδιακά, από 9,8% το 2000 σε 11,2% το 2025.

Πώς επηρεάζει την αγορά εργασίας η προοπτική αεροσκαφών… χωρίς πιλότο

Ωστόσο, αναμένεται να αυξηθεί η πολυπλοκότητα ακόμη και των θέσεων εργασίας για τις οποίες παραδοσιακά απαιτούνται χαμηλά ή καθόλου προσόντα.

“Κι αυτό διότι, κατά την αξιολόγηση των τάσεων αναφορικά με τις ανάγκες σε δεξιότητες δεν είναι αρκετό να εξετάζει κανείς το επίπεδο των προσόντων, που απαιτούνται για μια θέση εργασίας, αλλά και πόσο πολύπλοκη ή μηχανική γίνεται αυτή η θέση.

Για παράδειγμα, η γραμμή παραγωγής στον τομέα της μεταποίησης συνήθως είναι εργασία ρουτίνας, αλλά και πολλές διοικητικές θέσεις υποκαθιστούνται πλέον από το Διαδίκτυο, καθώς αιτήσεις και αγορές γίνονται πια και διαδικτυακώς.

Η τεχνολογία επηρεάζει και τις θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Πολλές χρηματοοικονομικές συναλλαγές ρουτίνας διεκπεραιώνονται με τεχνολογικά μέσα, ενώ ήδη γίνονται πειράματα με αεροσκάφη χωρίς πιλότο”, εξηγεί το cedefop.

Παράλληλα όμως, στο μεσοδιάστημα μέχρι το 2025, σε όλα τα επίπεδα δεξιοτήτων θα αυξάνεται ολοένα το πλήθος των θέσεων εργασίας, που δεν υποκαθίστανται εύκολα από την τεχνολογία, τις οργανωτικές αλλαγές ή την ανάθεση σε υπεργολάβους. Θα είναι εκείνες οι θέσεις που προϋποθέτουν σκέψη, επικοινωνία, οργάνωση και λήψη αποφάσεων από τον εργαζόμενο.

Εργατικό δυναμικό πιο εξειδικευμένο και πιο ηλικιωμένο

Οι συνολικές δημογραφικές τάσεις της αγοράς εργασίας δεν μεταβάλλονται από τα διαφορετικά σενάρια. Το εργατικό δυναμικό της Ευρώπης γερνά και πολλοί εργαζόμενοι θα συνταξιοδοτηθούν.

Ως αποτέλεσμα, το εργατικό δυναμικό -τα άτομα που εργάζονται/αναζητούν εργασία – προβλέπεται να μειωθεί ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού από 57% το 2009 σε 55,5% το 2025. Ο αριθμός των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας θα αυξηθεί λόγω παράτασης του εργασιακού βίου.

Σύμφωνα με το cedefop, o αριθμός των ατόμων με προσόντα υψηλού επιπέδου θα εξακολουθήσει να αυξάνεται, καθώς οι νέοι έχουν συνήθως περισσότερα “ατού” από όσους συνταξιοδοτούνται.

Έως το 2025 το ποσοστό του εργατικού δυναμικού με προσόντα υψηλού επιπέδου αναμένεται να αυξηθεί σε 39% έναντι 30% το 2010 και 23% το 2000. Τα άτομα με προσόντα μεσαίου επιπέδου θα αντιπροσωπεύουν το 47% του εργατικού δυναμικού, όπως και το 2010 και έναντι σχεδόν 46% το 2000. Ωστόσο, το ποσοστό των ατόμων με χαμηλά ή καθόλου προσόντα θα μειωθεί κατακόρυφα, σε 14% του εργατικού δυναμικού το 2025, έναντι 24% το 2010 και 31% το 2000.

Λιγότεροι νέοι θα εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο

Και τα τρία σενάρια δείχνουν ότι η αύξηση των ατόμων με προσόντα υψηλού επιπέδου θα επιτρέψει στην ΕΕ να επιτύχει τον στόχο του 40% των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών με τριτοβάθμιο μορφωτικό επίπεδο έως το 2020.

Το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση/κατάρτιση αναμένεται και αυτό να είναι χαμηλότερο από τον στόχο του 10% που έχει θέσει η ΕΕ, καθώς οι νέοι αποφοιτούν από πιο υψηλόβαθμα επίπεδα και ενθαρρύνονται να συνεχίσουν τις σπουδές τους.

Τα τρία σενάρια της πρόγνωσης δείχνουν επίσης ότι μεσοπρόθεσμα θα υπάρξουν αναντιστοιχίες δεξιοτήτων (ελλείψεις δεξιοτήτων και υπερειδίκευση) στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας.

Παραμένουν οι ελλείψεις στις θετικές επιστήμες, την πληροφορική, τα μαθηματικά, τη μηχανική

Οι ελλείψεις σε δεξιότητες, που συχνά αφορούν εξειδικευμένες δεξιότητες (οι εργοδότες αναφέρουν επί του παρόντος ελλείψεις στους τομείς των θετικών επιστημών, της πληροφορικής, των μαθηματικών και της μηχανικής), μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου.

Κατά το cedefop, οι ελλείψεις αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη συνεχιζόμενη κατάρτιση και τον προσανατολισμό των νέων προς μαθησιακά αντικείμενα όπου οι ελλείψεις παραμένουν. Παρά την τάση προς πιο απαιτητικές θέσεις εργασίας, η υψηλή ανεργία και η αναιμική ζήτηση μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να διαθέτουν πιο υψηλή ειδίκευση από εκείνη που απαιτούν οι διαθέσιμες θέσεις εργασίας.

“Το βασικότερο ίσως μήνυμα από τα σενάρια για το 2025 είναι ότι, ακόμη κι αν υπάρξει ισχυρή οικονομική ανάκαμψη, δεν πρέπει να μπει σε δεύτερη μοίρα η αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη αναπτύσσει και χρησιμοποιεί τις δεξιότητες. Ανεξάρτητα από το πόσο καλά πηγαίνει η οικονομία, πρέπει ο καθένας να διαθέτει τις ‘σωστές’ δεξιότητες για να εισέλθει και να παραμείνει στην αγορά εργασίας”, υπογραμμίζει εν κατακλείδι το cedefop και προσθέτει ότι ο επαγγελματικός προσανατολισμός παίζει σημαντικό ρόλο στην καλύτερη αντιστοίχηση προσφοράς και ζήτησης δεξιοτήτων, ενώ η αύξηση της κινητικότητας μπορεί επίσης να συμβάλλει θετικά.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ