Μαύρη Παρασκευή: Η αγαπημένη “παράνοια” των Αμερικανών

Ακολουθώντας την παράδοση, το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης ολοκληρώνει τη συνεδρίαση του, στις 20.00 ώρα Ελλάδος λόγω της ημιαργίας της “Μαύρης Παρασκευής”.

Για τους Αμερικανούς η “Μαύρη Παρασκευή” νοείται η επόμενη ημέρα της Ημέρας των Ευχαριστιών, αποτελώντας και την έναρξη της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων και είθισται να είναι η πλέον επικερδής στον χρόνο για τα καταστήματα.

Πριν από έναν αιώνα η επέτειος της “Μαύρης Παρασκευής” αναφερόταν στο κραχ της 24ης Σεπτεμβρίου του 1869, το οποίο προκλήθηκε από την αποτυχημένη απόπειρα δύο κερδοσκόπων “να μονοπωλήσουν την αγορά χρυσού”.

Μέχρι σήμερα, η επέτειος γιορταζόταν σαν η πλέον εμπορική ημέρα στις Η.Π.Α. με κόσμο να συνωστίζεται έξω από τα καταστήματα εγκαινιάζοντας την έναρξη της εορταστικής περιόδου.

Πολλοί θεωρούν πως η μέρα αυτή είναι μια παρανοϊκή συνήθεια για τους Αμερικανούς. Οι ίδιοι πάντως τη χαρακτηρίζουν οικογενειακή παράδοση ή αγαπημένη συνήθεια.

Η ημέρα με τον μεγαλύτερο τζίρο για τα εμπορικά καταστήματα στις ΗΠΑ θα είναι φέτος αρκετά διαφορετική. Με τους Αμερικανούς να βομβαρδίζονται καθημερινά για τον κίνδυνο “δημοσιονομικού γκρεμού” και δεδομένου ότι οι ανησυχητικές εξελίξεις στην Ευρωζώνη συζητήθηκαν αρκετά κατά τη διάρκεια της πρόσφατης προεκλογικής περιόδου, τα εμπορικά καταστήματα προετοιμάστηκαν για μία πιο δύσκολη χρονιά.

Η βασική αλλαγή είναι πως μερικά εξ αυτών δεν άνοιξαν το πρωί της Παρασκευής, αλλά το βράδυ της Πέμπτης. Στην απόφαση αυτή κατέληξαν μεταξύ άλλων, η Wal Mart και η Toys R US.

Και όχι μόνο. “Όταν το Macy’s στην Herald Square της Νέας Υόρκης άνοιξε τις πόρτες του τα μεσάνυχτα περίπου 11.000 καταναλωτές ήταν ήδη εκεί και περίμεναν” γράφει το Fox News.

Η επινόηση του όρου

Ο αναλυτής του Bloomberg Businessweek στη Νέα Υόρκη,  John Tozzi, επεξηγεί:

Στην πραγματικότητα, οι εργοστασιάρχες της δεκαετίας του 1950 ήταν αυτοί που πρώτοι επινόησαν τον όρο “Μαύρη Παρασκευή”, εκφράζοντας έτσι τη δυσαρέσκειά τους για τον υψηλό αριθμό εργαζομένων που επέλεγαν να μην εργαστούν την επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών,  όπως επισήμανε πέρυσι ο γλωσσολόγος Ben Zimmer.

Η σύνδεση μεταξύ της “Μαύρης Παρασκευής”», του όχλου και του αγοραστικού “πυρετού” έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ’60 από κάποιους αστυνομικούς της Φιλαδέλφεια, σύμφωνα με τον Zimmer.

Χρησιμοποίησαν τη φράση για να περιγράψουν το αδιαχώρητο που επικρατούσε στο κέντρο της πόλης την ημέρα που οι πολίτες που ψώνιζαν για τις διακοπές των Χριστουγέννων συνέπεσαν με τους φιλάθλους ποδοσφαίρου που βρίσκονταν εκεί για να παρακολουθήσουν τον αγώνα της ομάδας του Στρατού με την Ομάδα του Ναυτικού που παραδοσιακά έπαιζαν στη Φιλαδέλφεια το πρώτο Σάββατο μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών.

Το όνομα “Μαύρη Παρασκευή”, που γρήγορα υιοθετήθηκε από τον Τύπο, παρουσίασε εξαρχής πρόβλημα branding.

Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην Public Relation News το 1961 αναφέρεται πως το όνομα αυτό κάθε άλλο παρά θα δώσει το ερέθισμα για ενίσχυση της εμπορικής δραστηριότητας, ενώ επισημαίνεται η προσπάθεια του εκπροσώπου της πόλης Abe Rosen να το αντικαταστήσει με το ανώδυνο “Μεγάλη Παρασκευή”.

Οι εφημερίδες της Φιλαδέλφεια δεν του έκαναν το χατήρι και το όνομα παρέμεινε.

Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς, στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι λιανέμποροι άρχισαν να χρησιμοποιούν αυτό το brand name για τη συγκεκριμένη ημέρα.

Από όταν συνέβη όμως αυτό, γεννήθηκε και ο καθησυχαστικός μύθος πως η Μαύρη Παρασκευή είναι η μέρα που τα νούμερα των κερδών από “κόκκινα” γίνονται “μαύρα” (μια γρήγορη ματιά στα τριμηνιαία κέρδη των λιανεμπόρων τον διαψεύδει).

Ο κλάδος λιανικής έσβησε και το τελευταίο ίχνος δυσαρέσκειας γύρω από το όνομα της “Μαύρης Παρασκευής” τα τελευταία χρόνια, καθώς η πολιτική των εκπτωτικών προσφορών που άρχισαν να εφαρμόζουν οι μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων και τα εμπορικά κέντρα ειδικά για αυτή την ημέρα, δημιούργησε ουρές πελατών έξω από τις πόρτες τους πριν καν τις ανοίξουν.

Αν και “Μαύρη Παρασκευή” φέρει εδώ και πολύ καιρό τον τίτλο της πιο εμπορικής ημέρας όλου του έτους στις ΗΠΑ, αυτό στην πραγματικότητα ίσχυσε μόνο κατά την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας αναλύσεων του κλάδου λιανικής ShopperTrak.

Πριν το 2004, οι αγορές κορυφώνονταν συνήθως το τελευταίο Σάββατο πριν από τα Χριστούγεννα.

Αλλά με τους λιανοπωλητές, τους δημοσιογράφους και τους καταναλωτές να διαδίδουν για πολλά χρόνια πως η “Μαύρη Παρασκευή” είναι η ημέρα με τη μεγαλύτερη κίνηση, ο μύθος κατάφερε να γίνει πραγματικότητα.

Τα τελευταία χρόνια “βαφτίστηκαν” και άλλες ημέρες της εβδομάδας που ακολουθεί την Ημέρα των Ευχαριστιών.

Η Κυβερνο-Δευτέρα επινοήθηκε από την ψηφιακή μονάδα της Εθνικής Ομοσπονδίας Λιανικής σε μια προσπάθεια να δώσει ώθηση στις διαδικτυακές πωλήσεις όταν ο κόσμος θα έχει επιστρέψει στο γραφείο του μετά την αργία.

Το 2010 η American Express επινόησε το Σάββατο των Μικρών Επιχειρήσεων, ημέρα που έκανε προώθηση και εκπτώσεις με στόχο να πείσει όσους έψαχναν να κάνουν κάποιο δώρο να χρησιμοποιήσουν την American Express τους σε κάποιο τοπικό κατάστημα.

Σημείωση προς τους λιανοπωλητές: Τρεις ημέρες της εβδομάδας των Ευχαριστιών μένουν αβάπτιστες! Ή και τέσσερις αν πούμε ότι η ίδια η Ημέρα των Ευχαριστιών δεν εξαιρείται. Μα φυσικά και δεν εξαιρείται.

Η “Μαύρη Παρασκευή” ξεκίνησε νωρίτερα φέτος.

Η Wal-Mart Stores αποφάσισε να ανοίξει δύο ώρες νωρίτερα τις πόρτες της την ημέρα των Ευχαριστιών, στις 8 το πρωί, μια κίνηση που ώθησε τους εργαζόμενους της σε απεργία.

Ίσως ήταν μια προσπάθεια της εταιρείας να αποφύγει το ενίοτε ανεξέλεγκτο πλήθος που συγκεντρώνεται από νωρίς έξω από τα καταστήματα της προκειμένου να προλάβει να επωφεληθεί από τις προσφορές.

Πέρυσι, ένας πελάτης της Wal-Mart στην Καλιφόρνια φέρεται να έριξε σπρέι πιπεριού σε άλλους πελάτες προκειμένου να φτάσει πρώτος στα πολυπόθητα προϊόντα.

Αλλά αυτό δεν είναι το πιο “μαύρο” περιστατικό στην ιστορία της “Μαύρης Παρασκευής”: Το 2008, ο Jdimytai Damour, ένας 34χρονος άντρας από το Κουίνς που εργαζόταν ως εποχιακός υπάλληλος στην Wal-Mart έχασε τη ζωή του ξημερώματα “Μαύρης Παρασκευής”, όταν ο μαζεμένος όχλος έσπασε την τζαμένια πόρτα του καταστήματος που τον καταπλάκωσε.

Πολύ καιρό πριν το θανατηφόρο συμβάν, ορισμένοι ακτιβιστές με αφορμή το συμβολισμό της “Μαύρης Παρασκευής” είχαν καλέσει τους Αμερικανούς να επαναξιολογήσουν την καταναλωτική κουλτούρα.

Από τη δεκαετία του ’90 η επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών απέκτησε και μια δεύτερη ταμπέλα ως η “Ημέρα της Καμίας Αγοράς”.

Την ιδέα αυτή υπερασπίστηκε το περιοδικό Adbusters και τελευταία το κίνημα Occupy. Η σκέψη όμως να πείσεις χιλιάδες καταναλωτές να μείνουν στο σπίτι την ημέρα που θεωρείται η πιο εμπορική του έτους ακούγεται σαν άπιαστο όνειρο.

Αλλά η “Μαύρη Παρασκευή” διατηρεί την τρέχουσα θέση στον πολιτισμό μέσα από τα θαύματα του μάρκετινγκ. Όσοι γιορτάζουν την “Ημέρα της Καμίας Αγοράς” τουλάχιστον δεν χρειάζεται να εξηγήσουν το όνομα.

Πηγή: Bloomberg Businessweek, e-fsw