Από την πόλη στην πολική ανάπτυξη: Η αποκέντρωση είναι το μόνο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης για την Ελλάδα

Του Αναστάσιου Γαϊτάνη*

Στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες οι πόλεις έχουν τα πρωτεία της ανάπτυξης. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα, οι πόλεις ή οι ευρύτερες περιοχές τους αναπτύσσονται ταχύτατα και γίνονται κόμβοι εξέλιξης έχοντας διαφορετικό προσανατολισμό η κάθε μία. Το Λος Άντζελες επικεντρώνεται στον κινηματογράφο, η Σίλικον Βάλλεϋ στη ψηφιακή επιχειρηματικότητα, η Βοστώνη στα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα και τις start-ups. Η Ουάσιγκτον στη διακυβέρνηση και στις υπηρεσίες.

Αντίστοιχο μοντέλο όμως υπάρχει και στην Ευρώπη. Στη Γερμανία οι πόλεις αναπτύσσονται ξεχωριστά. Η Φρανκφούρτη είναι οικονομικό κέντρο, η περιοχή γύρω από την κοιλάδα του Ρουρ συγκεντρώνει τη βαριά βιομηχανία, το Ντίσελντορφ είναι κέντρο τηλεπικοινωνιών και υψηλής ραπτικής.

Αυτό που συνδέει το Αμερικάνικο και το Γερμανικό μοντέλο ανάπτυξης είναι η ιδέα της πόλης και της πολικής ανάπτυξης.

Και οι δύο φιλοσοφίες βασίζονται σε ένα αποκεντρωμένο σύστημα πόλεων-πόλων ανάπτυξης με εξειδίκευση, εσωτερικό ανταγωνισμό αλλά και συνεργασία όπου χρειάζεται.

Αυτή η φιλοσοφία δε γεννήθηκε τώρα. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι πυρήνες ανάπτυξης ήταν οι πόλεις. Μεταξύ των άλλων, θα μπορούσαμε να αναλογιστούμε τις περιπτώσεις της αρχαίας Αθήνας, της Αλεξάνδρειας, της Ρώμης και αργότερα της Φλωρεντίας και του Παρισιού. Σε όλες αυτές τις περιόδους, οι πόλεις ήταν σχεδόν ή εξ’ ολοκλήρου ανεξάρτητες. Πρωτοστατούσαν στο εμπόριο, στον πολιτισμό, στις επιστήμες και γενικά στις νέες ιδέες.

Σε μία χώρα όπως η Ελλάδα με εγγενείς οικονομικές εξειδικεύσεις (π.χ. στον τουρισμό και στον αγροδιατροφικό τομέα), η απάντηση στο πρόβλημα του νέου παραγωγικού μοντέλο μοιάζει αυτονόητη:

Η δυνατότητα της πόλης να αναπτυχθεί!

Αυτό που προτείνω με άλλα λόγια είναι ένα αποκεντρωμένο οικονομικό και διοικητικό μοντέλο, βασισμένο στην ιδέα της πολικής ανάπτυξης, όπου κάθε πόλη θα αναπτύξει τις δικές της εξειδικεύσεις. Θα είναι εξωστρεφής, θα ανταγωνίζεται τις άλλες, μα και θα αναπτύσσει τις απαιτούμενες συνεργασίες. Αν η Ελλάδα υιοθετήσει ένα τέτοιο μοντέλο, θα είχε παρά πολλές αναπτυξιακές ιστορίες να αφηγηθεί:

Η Αθήνα θα μπορούσε να γίνει ένα νέο παγκόσμιο κέντρο τουρισμού, κλασσικής παιδείας και πολιτισμού.

Η Θεσσαλονίκη εμπορικό κέντρο των Βαλκανίων,

Ο Πειραιάς θα μπορούσε να μετεξελιχθεί σε ένα διεθνές ναυτιλιακό κέντρο.

Είναι πολλά τα παραδείγματα που θα μπορούσαν να ειπωθούν για κάθε ελληνική πόλη. Είναι όμως ακριβώς αυτά τα παραδείγματα που δείχνουν το δρόμο ώστε η χώρα να βγει από την κρίση. Όχι μόνο σε οικονομικό, αλλά σε κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο.

Αυτό που χρειάζεται να αντιληφθούμε είναι ότι η ανάπτυξη δε διατάσσεται και ούτε ένα συγκεντρωτικό κράτος, όπως αυτό που προσπαθεί η Κυβέρνηση να δομήσει, μπορεί να την επιτύχει. Χρειάζεται να δώσουμε οξυγόνο και χώρο ανάπτυξης στις τοπικές οικονομίες και βέβαια στους πολίτες.

Προτείνω την υιοθέτηση μιας νέας αρχιτεκτονικής με στόχο την αποκέντρωση που θα συνοδεύεται από ουσιαστική απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου και με ενίσχυση της κουλτούρας των συνεργασιών. Είναι ανώφελο να επιζητούμε την ανάπτυξη όταν δεν είμαστε εξωστρεφείς, όταν Δήμοι και Περιφέρειες δε συνεργάζονται μεταξύ τους.

Αυτή είναι η αρχιτεκτονική που θα οδηγήσει στην πολική ανάπτυξη και θα ωθήσει συνολικά την ελληνική οικονομία προς την καινοτομία και την εξωστρέφεια αλλά και θα δώσει χώρο για μιας άλλης ποιότητας δημόσια διοίκηση.

Το έθνος μας σε όλη του την ιστορική διαδρομή έχει επιτύχει success stories, ακόμα και σε περιόδους που η δημιουργία στοιχειωδών δομών κράτους ήταν το ζητούμενο.  Είναι βέβαιο ότι παρά την αδυναμία των διοικούντων να αντιληφθούν το ρόλο της πόλης και την ανάγκη υιοθέτησης ενός αποκεντρωμένου συστήματος ανάπτυξης, αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε. Αυτό προστάζει η διεθνής πρακτική, αυτό είναι το παράδειγμα της ιστορίας.

*Γραμματέα Τοπικής Αυτοδιοίκησης της ΝΔ