Ηλίας Τσαουσάκης: Μεταπολίτευση – Η περίοδος των μεγάλων αντιφάσεων

Τι είναι τελικά η Μεταπολίτευση; Είναι Δημοκρατία, κοινοβουλευτισμός, λύση του Πολιτειακού, ευρωπαϊκή πορεία, αύξηση του βιοτικού επιπέδου. Είναι όμως και πελατειακό κράτος, λαϊκισμός, συντηρητικές συντεχνίες, μεγάλα και μικρά συμφέροντα, πτώχευση και μνημόνια. Μια ιστορία μεγάλων επιτευγμάτων και εξίσου μεγάλων αντιφάσεων.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 47 χρόνων από την Μεταπολίτευση, η About People έθεσε μια σειρά από ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ερωτήματα για την αποτίμηση και την αξιολόγηση αυτής της σημαντικής περιόδου, της πιο ομαλής κοινοβουλευτικά στην ιστορία του νεότερου ελληνικού κράτους. Μια περίοδος που αποτιμάται θετικά από το 77,6% των ερωτηθέντων, παρόλη τη συστηματική, με διαφορετικές αφετηρίες και επιδιώξεις, προσπάθεια συνολικής απαξίωσης της ίδιας της Μεταπολίτευσης και των μεγάλων κατακτήσεων της που εντάθηκε και κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.

Έτσι το 1974 έχουμε μια μείζονα πολιτική αλλαγή με την κατάρρευση της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, την κατάργηση της Μοναρχίας και την αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, την οποία η κοινή γνώμη θεωρεί ως «το καλύτερο πολίτευμα» σε ποσοστό 85,6%. Η Χούντα λοιπόν τελείωσε οριστικά, όχι το ’73, όπως ήθελε το ανιστόρητο  σύνθημα της δεκαετίας του ’10, αλλά το 1974.

Η Μεταπολίτευση σύμφωνα με την έρευνα έχει δύο κυρίαρχους πρωταγωνιστές. Δυο πρόσωπα που τη σημαδεύουν από τα πρώτα της χρόνια, όταν μπαίνουν οι βάσεις και οι κατευθύνσεις για την πορεία της χώρας. Στην αξιολόγηση των Πρωθυπουργών της Μεταπολίτευσης ο Ανδρέας Παπανδρέου θεωρείται «ο καλύτερος» (32,3%) και ακολουθεί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (18,8%). Αντίστοιχα χρονικά, η δεκαετία του ’80 (41,2%) και του ’70 (18,5%) θεωρούνται ως οι περίοδοι που έγιναν οι σημαντικότερες αλλαγές στη χώρα και προσέφεραν καλύτερο βιοτικό επίπεδο (42,1%), σύστημα υγείας και πρόνοιας (31,8%), ισχυρή διεθνή θέση (29,8%) και καλύτερη λειτουργία της Δημοκρατίας (29,8%). Τα βασικά μεταπολιτευτικά επίδικα δηλαδή της Μεταπολίτευσης ορίζονται και ικανοποιούνται από τους δυο πρώτους εκλεγμένους Πρωθυπουργούς της.  Στον αντίποδα οι δεκαετίες της «λάθος κατεύθυνσης» είναι αυτές του ’00 (33,7%) και του 10’(31%) που σημαίνουν τον εκτροχιασμό της οικονομίας, την κρίση χρέους, την πτώχευση και την μετάβαση στη δύσκολη μνημονιακή δεκαετία.

Ο ιστορικός χρόνος των πέντε δεκαετιών Μεταπολίτευσης, έτσι όπως προκύπτει από τη μελέτη των στοιχείων της έρευνας, διαχωρίζεται με σαφήνεια σε τρείς, συν μια, αυτή που τώρα διανύουμε, διακριτές περιόδους.

Η πρώτη έχει στον πυρήνα της την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας, την Ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και φυσικά το κοινωνικό κράτος και τη μείωση των ανισοτήτων μέσω των πολιτικών που εφαρμόστηκαν κυρίως στη δεκαετία του ’80. Η δημιουργία του Εθνικού Συστήματος υγείας το 1983 έχει την καθολική αποδοχή των ερωτηθέντων (91,5%) και η ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ το 1980 κρίνεται θετικά από το 73,7%.

Η δεύτερη περίοδος αφορά τη διαδικασία μετάβασης της χώρας σε ένα νέο ευρωπαϊκό και παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, «τη περίοδο ένταξης της Ελλάδας στην ιστορική διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης» (βλ. Γ. Βούλγαρης, Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης στην παγκοσμιοποίηση, Πόλις, 2008) που περιλαμβάνει από τη μια σημαντικές εκσυγχρονιστικές πρωτοβουλίες -όπως η δημιουργία του ΑΣΕΠ το 1994- που κρίνονται θετικά καθολικά (85%) και από την άλλη την ένταξη της χώρας στο Ευρώ το 2001 (53,4% θετικά και 42,7% αρνητικά), γεγονός κεφαλαιώδες που ορίζει πολλά από τα μελλούμενα, δημιουργώντας συσπειρώσεις και αντισυσπειρώσεις, αλλά και τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004 που διχάζουν την κοινή γνώμη (48,4% θετικά και 49,1% αρνητικά), αποτελώντας τη συμβολική κορύφωση μια μακράς περιόδου υψηλών ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης, μεγάλων έργων αλλά και διαφθοράς, διαπλοκής, σπατάλης και ισχυροποίησης των πελατειακών σχέσεων.

Η τρίτη περίοδος, είναι αυτή της πτώχευσης και της οικονομικής κρίσης. Περίοδος που συμβολικά και ουσιαστικά ορίζεται γύρω από τα Μνημόνια με την υπογραφή του πρώτου το 2010 να κρίνεται αρνητικά από το 84,9% των ερωτηθέντων. Κύριο χαρακτηριστικό της μνημονιακής δεκαετίας, πέρα από την οικονομική και κοινωνική κρίση, είναι η κρίση του κομματικού συστήματος με αποκορύφωμα τον πολιτικό σεισμό του 2012 που κλυδωνίζει το δικομματισμό γκρεμίζοντας τον ένα πόλο του, η απαξίωση της πολιτικής και των πολιτικών και  η δημιουργία ενός μεγάλου αντι – συστημικού ρεύματος που συγκροτείται γύρω από το αντιμνημόνιο με πολλαπλές αφετηρίες και καταλήξεις. Το κίνημα των αγανακτισμένων του 2011 δέκα χρόνια μετά, κρίνεται θετικά από το 45,3% και αρνητικά από το 43,4%. Αντίθετα το Δημοψήφισμα του 2015, κεφαλαιώδες πολιτικό γεγονός της δεκαετίας που σε μεγάλο βαθμό ορίζει και τις μεταγενέστερες πολιτικές εξελίξεις, κρίνεται θετικά από το 36,2% και αρνητικά από το 56,9%. Δυο ακόμα γεγονότα, ένα στην αρχή και ένα στο τέλος της δεκαετίας του ’10 αξιολογούνται από τους ερωτώμενους στην παρούσα έρευνα. Η προσπάθεια να ικανοποιηθεί το αίτημα και η ανάγκη για διαφάνεια μέσω της δημιουργίας της Διαύγειας το 2010 κρίνεται θετικά από το 74,7% των ερωτηθέντων, ενώ η Συμφωνία των Πρεσπών, το 2019, εμβληματική πολιτική απόφαση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, κρίνεται θετικά από το 36,7% και αρνητικά από το 56,7%.

Με την εκλογική αναμέτρηση του 2019 και την άνοδο της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία, έχουμε την αρχή ενός νέου πολιτικού κύκλου και το τέλος μιας μακράς περιόδου, της δεκαετίας του ’10, οικονομικής κρίσης και μνημονίων στην χώρα, μέρος της οποίας ήταν και η διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2015-2019. Μέσα σε αυτή την πυκνή δεκαετία, το πολιτικό σύστημα αποσυντονίστηκε πλήρως, οι κομματικές ταυτίσεις μειώθηκαν, τα πολιτικά κόμματα μπήκαν σε βαθιά κρίση και στρατηγικά αδιέξοδα, με μια μακρόσυρτη διαδικασία επαναπροσδιορισμού της ταυτότητας τους. Κυρίως όμως εμπεδώθηκε και σε πολύ μεγάλο βαθμό διογκώθηκε η κρίση εμπιστοσύνης προς τα κόμματα, την πολιτική και τους πολιτικούς. 

Στην παρούσα φάση, με έναν ασύμμετρο δικομματισμό να εγκαθίσταται αυτή τη στιγμή στο κομματικό σύστημα, ο βασικός παράγοντας που προσδιορίζει το παρόν αλλά και το μέλλον της χώρας είναι η εξέλιξη της πανδημίας και τα παράπλευρα αποτελέσματα της στην οικονομία και την κοινωνία. Κάτι που σε μεγάλο βαθμό θα επηρεάσει και πάλι την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη σε θεσμούς κόμματα και κυβερνήσεις. Γι’ αυτό και το σημαντικό εύρημα της έρευνας που αφορά τον χαμηλό βαθμό ικανοποίησης από τον τρόπο λειτουργίας της Δημοκρατίας στην Ελλάδα (μόλις το 26,5% δηλώνει ικανοποιημένο), είναι μια ηχηρή προειδοποίηση προς κάθε κατεύθυνση. Και σε αυτή τη νέα περίοδο που διανύουμε, η προάσπιση της λειτουργίας της Δημοκρατίας, δηλαδή της μεγάλης κληρονομιάς της Μεταπολίτευσης, θα είναι το κρίσιμο επίδικο για όλες τις πολιτικές δυνάμεις, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

*Ηλίας Τσαουσάκης, Cloud7, Πολιτικός Επιστήμονας, Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις