Το μυστικό Σχέδιο Ζ του 2012 για την Ελλάδα

«Ποτέ στη διάρκεια της κρίσης το ενιαίο νόμισμα της Ευρώπης δεν βρισκόταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο διάλυσης απ΄ό,τι τις εβδομάδες πριν και μετά τις ελληνικές βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου (2012)» αναφέρει, μεταξύ άλλων, σημερινό δημοσίευμα της εφημερίδας «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» (FT) με τίτλο «Πώς σώθηκε το Ευρώ».

Πρόκειται για το δεύτερο μέρος της έρευνας του επικεφαλής του γραφείου της εφημερίδας στις Βρυξέλες, Πίτερ Σπίγκελ, η οποία βασίζεται σε μαρτυρίες αξιωματούχων που πρωταγωνιστούσαν στα ευρωπαϊκά δρώμενα από τα τέλη του 2011 μέχρι το 2012. Όπως υπογραμμίζει ο Σπίγκελ, η περίοδος αυτή θα μείνει στην ιστορία ως «οι μήνες που άλλαξαν για πάντα το ευρωπαϊκό όραμα».

Σύμφωνα με την εφημερίδα, αξιωματούχοι κλήθηκαν την εποχή εκείνη να σχεδιάσουν μια «μυστική στρατηγική» με την ονομασία «Σχέδιο Ζ», στο πλαίσιο της οποίας από τη μια θα εξετάζονταν οι επιπτώσεις μιας πιθανής εξόδου της Ελλάδος από το ευρώ και από την άλλη θα προετοιμαζόταν ένα πρόγραμμα δράσης.

Το «Σχέδιο Ζ» καταρτίστηκε από 24 αξιωματούχους, οι οποίοι είχαν δημιουργήσει τρεις μικρές ομάδες εργασίας: μία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις Βρυξέλες, μία στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην Φρανκφούρτη και μία στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Ουάσιγκτον. Σύμφωνα με την εφημερίδα, τέσσερις ήταν οι πρωταγωνιστές του σχεδίου: ο Γεργκ Άσμουσεν, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο Τόμας Βίζερ, ο επικεφαλής της Ομάδας Εργασίας του ευρώ, ο Μάρκο Μπούτι, γενικός διευθυντής Οικονομικών της ΕΕ, και ο Πολ Τόμσεν, ο επικεφαλής του κλιμακίου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ελλάδα.

Στόχος του σχεδίου δεν ήταν να ερευνηθούν οι τρόποι που θα ανάγκαζαν την Ελλάδα να φύγει από το ευρώ, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Όσοι το επεξεργάστηκαν, ήθελαν να αποδείξουν στους υπέρμαχους της άποψης για «έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ» πως αυτή δεν θα ήταν μια απλή υπόθεση άλλα ένας «Ηράκλειος άθλος», τονίζεται στο ρεπορτάζ.

Αυτό θα συνέβαινε, διότι τόσο οι τεχνικές δυσκολίες εφαρμογής μιας τέτοιας επιλογής, όσο και οι δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνία θα δημιουργούσαν περισσότερα προβλήματα από όσα θα έλυναν. Είναι χαρακτηριστικό πως, αν η Ελλάδα έβγαινε από το ευρώ, θα έπρεπε, μεταξύ άλλων, να κλείσουν όλες οι αυτόματες μηχανές ανάληψης χρημάτων (ΑΤΜ) και να επιβληθούν έλεγχοι στα σύνορα για να αποφευχθεί η μαζική φυγή κεφαλαίων. Πολύ σοβαρά θα ήταν και τα νομικά προβλήματα που θα δημιουργούνταν μέσα στην ΕΕ, καθώς θα ήταν πολύ δύσκολο για την Ελλάδα να εξακολουθήσει να είναι πλήρες μέλος της εσωτερικής αγορά της ΕΕ. Στο πλαίσιο του «Σχεδίου Ζ» όμως είχε γίνει επίσης λεπτομερής επεξεργασία και του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα από το μηδέν.

Ένα από τα χαρακτηριστικά του εν λόγω σχεδίου ήταν πως κατά την διάρκεια της σύνταξής του τηρήθηκε απόλυτη μυστικότητα, ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε «διαρροή» που, όπως υπογραμμίζει η FT, θα δημιουργούσε πανικό στις αγορές. Σύμφωνα με την μαρτυρία ενός αξιωματούχου, ουδέποτε συντάχθηκε κάποιο έγγραφο του «Σχεδίου Ζ», ενώ όσοι το επεξεργάστηκαν δεν αντάλλαξαν ποτέ τους ούτε ένα email. «Ήταν απολύτως προστατευμένο ακόμη και μέσα στους θεσμούς» δήλωσε ο αξιωματούχος.

Το δημοσίευμα αναφέρεται, επίσης, στις διαφορετικές απόψεις που υπήρχαν στην Ευρώπη για το πρόβλημα της Ελλάδας, υπογραμμίζοντας πως ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ήταν υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από το Ευρώ, καθώς εκτιμούσε ότι «έτσι θα μπορούσε να σωθεί η υπόλοιπη Ευρώπη».

Ουσιαστικά η συζήτηση για την έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ, υποχώρησε μετά την «υψηλού συμβολισμού επίσκεψη» της Γερμανίδας Καγκελάριου στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2012. Η Άγγελα Μέρκελ φαίνεται πως πήρε την απόφασή της, αφού επέστρεψε από τις καλοκαιρινές της διακοπές και αφού κανένας από τους συμβούλους της δεν μπορούσε να της εγγυηθεί τι θα συνέβαινε έπειτα από μια ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας. Όπως υποστηρίζει στην εφημερίδα ένας αξιωματούχος, η Μέρκελ άρχισε να αισθάνεται το «βάρος της ιστορίας που έπεφτε στους ώμους της» και σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να της καταλογιστεί ότι ήταν αυτή, που διέλυσε πολιτικά την Ευρώπη.

Έναν μήνα αργότερα, τον Νοέμβριο του 2012, η συμφωνία για την αποδέσμευση των 34,3 δισεκ. ευρώ της δόσης στην Σύνοδο Κορυφής, φαίνεται να έκλεισε οριστικά την κουβέντα για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ.

Καθοριστικός ο ρόλος του Γ. Προβόπουλου για την παραμονή της Ελλάδας στο Ευρώ

Τον κομβικό ρόλο που διαδραμάτισε η Τράπεζα της Ελλάδος και προσωπικά ο Διοικητής της Γιώργος Προβόπουλος στην παραμονή της χώρας μας στο ευρώ και κυρίως στο να διατηρηθεί η ομαλότητα και να μη χάσουν ούτε ένα ευρώ οι καταθέτες καθ όλη τη διάρκεια της κρίσης, αναδεικνύει το άρθρο των Financial Times.

Το δημοσίευμα αποκαλύπτει τη μάχη χαρακωμάτων που έδωσε κάτω από πλήρη μυστικότητα η Τράπεζα της Ελλάδος, με ειδική ομάδα έκτακτης ανάγκης τόσο για την επιθεώρηση (σε real time) της κατάστασης των ελληνικών τραπεζών όσο και για την διασφάλιση του εφοδιασμού με ρευστό όλων των τραπεζών και των ΑΤΜ μέχρι και στο πιο απομακρυσμένο σημείο της χώρας, ώστε να μην υπάρχει το παραμικρό πρόβλημα.

Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι Financial Times :

«Κάθε εργάσιμη ημέρα από τότε που ξέσπασε η κρίση το 2009, ο Γιώργος Προβόπουλος, συγκαλούσε στις 6 μ.μ. στο γραφείο του μια μικρή ομάδα έκτακτης ανάγκης για την επιθεώρηση της κατάστασης των ελληνικών τραπεζών. Αυτό που άκουσε στις 15 Ιουνίου 2012 ήταν αρκετό για να τον κάνει να χλομιάσει. Ήταν την Παρασκευή πριν από τις βουλευτικές εκλογές -τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα– και η χώρα φαινόταν να βυθίζεται στον πανικό. Εκείνη την ημέρα, οι Έλληνες απέσυραν πάνω από 3 δισ. ευρώ από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς ή περίπου 1,5% του ΑΕΠ. Η Τράπεζα της Ελλάδος παρακολουθούσε τους πολίτες να μεταφέρουν χρήματα από τις τράπεζες στα στρώματά τους τα τελευταία τρία χρόνια, αλλά ποτέ σε τέτοια κλίμακα. «Μέσα σε λίγες ημέρες, θα μπορούσε να είχε ξεσπάσει μια κανονική τραπεζική κρίση», ανέφερε σε συνέντευξή του ο κ. Προβόπουλος. Με τον ρυθμό αυτό η Ελλάδα θα είχε ξεμείνει από χαρτονομίσματα μέσα σε μία ή δύο μέρες.

Το δημοσίευμα αναδεικνύει το πώς οι ελληνικές τράπεζες θα κατέρρεαν καθώς δεν θα ήταν μόνο η κυβέρνηση που θα έμενε από ρευστό. Όπως είναι γνωστό εκείνη την περίοδο, οι ελληνικές τράπεζες εξαρτώνταν από τον έκτακτο δανεισμό της κεντρικής τράπεζας για να παραμένουν ζωντανές γιατί ο ιδιωτικός τομέας είχε σταματήσει να δανείζει.  Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά «Για να πάρουν αυτά τα δάνεια οι τράπεζες έπρεπε να παράσχουν κάποιο είδος εγγύησης, που για τα περισσότερα κράτη της ευρωζώνης σήμαινε κρατικά ομόλογα. Αυτά τα ομόλογα θα ήταν άχρηστα σε περίπτωση σκληρής χρεοκοπίας, οπότε τα δάνεια θα κόβονταν. Χωρίς έκτακτη ρευστότητα, οι ελληνικές τράπεζες θα κατέρρεαν. Χωρίς τράπεζες δεν υπάρχει οικονομία.»

Με μεγάλες χρηματαποστολές η ΤτΕ και έσωσε την παρτίδα

Ιδιαίτερη αναφορά κάνουν οι Financial Times στο δεύτερο μεγάλο σύμπτωμα που θα προκαλούσε κατάρρευση του συστήματος και δεν είναι άλλο από τις μαζικές τραπεζικές αναλήψεις. Σε αυτό το σημείο φάνηκε ο κομβικός ρόλος της Τράπεζας της Ελλάδος όπως αποκαλύπτει το δημοσίευμα:

«Από τις αρχές του 2009, οι ελληνικές αρχές είχαν καταφέρει να διαχειριστούν με επιτυχία ένα τραπεζικό τροχάδην σε αργή κίνηση, όπου οι καταθέσεις είχαν μειωθεί από 245 δισ. ευρώ σε λιγότερα από 174 δισ. τις παραμονές των εκλογών του 2012. Σύμφωνα με Έλληνες αξιωματούχους, το ένα τρίτο αυτών των κεφαλαίων εξήλθε από τη χώρα, ένα τρίτο δαπανήθηκε για τη συντήρηση του βιοτικού επιπέδου που κατέρρεε και ένα τρίτο είχε κρυφτεί σε στρώματα και μπαούλα, με τον φόβο ότι τα

Υπό τον κ. Προβόπουλο, η κεντρική τράπεζα έφτασε μέχρι να φέρνει αεροπορικώς επιπλέον ευρώ από άλλες χώρες της Ε.Ε. για να διασφαλίσει ότι θα μπορέσει να αντεπεξέλθει σε ακόμα μεγαλύτερες αναλήψεις. Επιβλήθηκε μια νέα… συνήθεια: Αν ερχόταν ένας Έλληνας καταθέτης και ζητούσε μεγάλη ανάληψη, του έλεγαν να επιστρέψει την επόμενη ημέρα. Για τους Έλληνες κεντρικούς τραπεζίτες, είχε μεγάλη σημασία να υπάρχει ρευστό την επόμενη που θα επέστρεφε. «Τι θα γινόταν αν έμπαινε ένας καταθέτης και ζητούσε τα χρήματά του και του απαντούσαν: Λυπάμαι, δεν έχουμε τόσο ρευστό;» δήλωσε ο κ. Προβόπουλος. Το εκπληκτικό ποσό των 28,5 δισ. ευρώ σε νέα χαρτονομίσματα διοχετεύτηκε στην Ελλάδα στο διάστημα πριν από τις εκλογές του 2012.»

πηγή: Financial Times