Χάρης Τσιόκας: Η νέα Μεταπολίτευση χτυπά την πόρτα. Ποιος θα την ανοίξει;

Διανύουμε μια περίοδο πυκνών, σύνθετων και παράλληλων πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών. Οι διεργασίες αυτές αποτυπώνονται όχι μόνο στα δημοσκοπικά ευρήματα, αλλά και στο πολιτικό στίγμα που επιχειρούν να εκπέμψουν σήμερα κόμματα, κινήσεις και στελέχη, προσπαθώντας να υπογραμμίσουν τη δική τους παρουσία, ταυτότητα και διακριτό ρόλο στο νέο σκηνικό.

Η κοινωνική αντιπολίτευση, όχι μόνο υπάρχει, αλλά και διευρύνεται συνεχώς. Τα ποσοστά της αναποφάσιστης ψήφου, που φτάνουν ή και ξεπερνούν το 62%-65%, φανερώνουν ένα ολοένα αυξανόμενο κενό αντιστοίχισης ανάμεσα στις κοινωνικές ανάγκες και την πολιτική τους εκπροσώπηση. Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι απλώς να καταγραφεί αυτή η δυναμική, αλλά να αποκτήσει τη δική της ουσιαστική πολιτική έκφραση και προοπτική.

Δύο πολιτικά στίγματα

Πέρα από το προσωπικό ύφος των παρεμβαινόντων, διακρίνονται σήμερα δύο διαφορετικά πολιτικά στίγματα που επιχειρούν, με αντίθετες προσεγγίσεις, να μετασχηματίσουν την κοινωνική αντιπολίτευση σε πολιτική και εκλογική δύναμη.

Η πρώτη εκδοχή, πίσω από έναν έντονο «αντιμητσοτακισμό», προειδοποιεί για τον κίνδυνο ακυβερνησίας και προτείνει συνεργασίες μέσα από συγκολλήσεις κομμάτων και προσώπων. Στόχος της είναι μια «καλύτερη διαχείριση της κυβερνησιμότητας», ακόμη κι αν αυτό σημαίνει συνεργασία με τη Νέα Δημοκρατία, στο όνομα της «σταθερότητας». Πρόκειται όμως για μια προσέγγιση που, στην πράξη, αποδέχεται τη συνέχιση των ίδιων πολιτικών οι οποίες όξυναν την κοινωνική και παραγωγική κρίση, συντηρώντας τον άνευ όρων ρόλο της χώρας ως «δυτικού συμμάχου» χωρίς πραγματική αυτονομία.

Η δεύτερη εκδοχή, που φαίνεται να κερδίζει έδαφος το τελευταίο διάστημα, αναδεικνύει την ανάγκη ανασύνθεσης του ευρύτερου προοδευτικού χώρου, ώστε η κοινωνική αντιπολίτευση να αποκτήσει πειστική πολιτική φωνή. Μόνο έτσι μπορεί να διαμορφωθεί ένα προγραμματικό σχέδιο εναλλακτικής διακυβέρνησης, ικανό να απαντήσει στις νέες διαιρετικές τομές που γεννούν οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις, οι τεχνολογικές εξελίξεις και η απαίτηση για δίκαιη συμμετοχή της παραγωγικής βάσης στα εργαλεία ανάπτυξης και στα αγαθά της κοινωνικής συνοχής.

Το αίτημα για μια νέα Μεταπολίτευση

Το διακύβευμα σήμερα δεν αφορά την απλή επιβίωση των υπαρχόντων κομματικών σχηματισμών, αλλά την ενίσχυση διεργασιών για μια νέα Μεταπολίτευση. Μια Μεταπολίτευση που θα καταστήσει σαφές ποια κοινωνική συμμαχία μπορεί να στηρίξει μια πραγματική πολιτική αλλαγή, ικανή να περιλαμβάνει:

• Την επαναφορά της πολυδιάστατης εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής.
• Την αλλαγή του παραγωγικού και κοινωνικού μοντέλου, με δίκαιη πρόσβαση στα χρηματοδοτικά εργαλεία, άρση των περιφερειακών και κοινωνικών ανισοτήτων και ουσιαστική συμμετοχή όλων στα κοινά αγαθά.
• Τη δημοκρατική ολοκλήρωση του ρόλου του κράτους, με αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση που διαθέτει σταθερούς πόρους και αρμοδιότητες, τουλάχιστον σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Οι νέες κοινωνικές πραγματικότητες

• Η περίοδος της νέας Μεταπολίτευσης έχει ήδη διαμορφώσει διαφορετικές κοινωνικές και εργασιακές διαστρωματώσεις.
• Η επισφαλής εργασία (precariato),
• η παραγωγική βάση που μένει εκτός τεχνολογικών εξελίξεων και χρηματοδοτικών εργαλείων ,
• η νέα γενιά που αναγκάζεται να μεταναστεύσει, αλλά και
• ο πρωτογενής τομέας που χάνει τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα, συνθέτουν το νέο κοινωνικό τοπίο. Παράλληλα, η χώρα χάνει σταδιακά το πλεονέκτημά της να εξελιχθεί σε σύγχρονο διαμετακομιστικό κόμβο συνδυασμένων μεταφορών.

Μια νέα Διακήρυξη

Η νέα Μεταπολίτευση χρειάζεται μια σύγχρονη διακήρυξη, ανάλογη με εκείνη της 3ης του Σεπτέμβρη. Μια διακήρυξη που δεν θα αφορά τις «συνιστώσες» κομμάτων, αλλά όλα τα ρεύματα του προοδευτικού χώρου – χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς προϋποθέσεις ρόλων. Μια πρωτοβουλία που θα στοχεύει σε προγραμματικές επεξεργασίες διακυβέρνησης, ικανές να εμπνεύσουν, να ενώσουν και να κινητοποιήσουν.

Η μεταπολίτευση του 1974 δεν μπορεί να αντιγραφεί· διδάσκει όμως την αξία της συμπόρευσης των πολιτικών ρευμάτων και της αυτοοργάνωσης από τη βάση, ώστε η κοινωνία να ανακτήσει το εργαλείο της πολιτικής για τις πραγματικές της ανάγκες.

Διά ταύτα

Οι διεργασίες στο κοινωνικοπολιτικό σκηνικό εντείνονται. Είναι επιτακτική η ανάγκη ο προοδευτικός χώρος –η άλλη αριστερά, οι σοσιαλιστικές και οικολογικές δυνάμεις– να συνευρεθούν σε σύγχρονους χώρους έκφρασης και συμμετοχής. Μόνο έτσι μπορούν να συμβάλουν στα δεδομένα της νέας εποχής, με βάση τις αξίες και τις αρχές τους, μέσα από σύγχρονες προγραμματικές επεξεργασίες.

Πριν η πολιτική ενταφιαστεί οριστικά στις ορέξεις των οικονομικών κερδοσκόπων, η κοινωνία πρέπει να ξαναβρεί τη φωνή και το εργαλείο της: την πολιτική.

*Ο Χάρης Τσιόκας είναι πρώην βουλευτής – υπουργός