"Ίππος": Μια έκθεση-ωδή στα άλογα της αρχαίας Αθήνας

Η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών παρουσιάζει ένα πρωτότυπο, απολαυστικό αφιέρωμα στην ιππική κουλτούρα της πόλης των Αθηνών, φιλοξενώντας εκθέματα που πρώτη φορά βλέπει το ευρύ κοινό.

ΤΑΤΙΑΝΑ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ
24 Ιανουαρίου 2022 08:25

Μπαίνοντας στον ωραίο κήπο της Γεννάδειου Βιβλιοθήκης, ανάμεσα στις κοντοκουρεμμένες ελιές προβάλλει ένα εξαίσιο αφαιρετικό άλογο φτιαγμένο από πέντε-έξι κομμάτια ξύλου στηριγμένα σε μεταλλικό σκελετό. Έργο της εικαστικού Αλεξάνδρας Αθανασιάδη, το γλυπτό με τίτλο «Ίππος» συμπυκνώνει την ομορφιά, την δύναμη, ακόμη και την εγγενή νευρικότητα του αλόγου. Και σε προδιαθέτει ιδανικά για την έκθεση που μόλις εγκαινιάστηκε στην παρακείμενη Πτέρυγα Ιωάννης Μακρυγιάννης της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Τίτλος της, «Ίππος: Το άλογο στην αρχαία Αθήνα».

Άποψη της έκθεσης ΡΗ

Προφανώς, όλοι έχουμε δει παραστάσεις αλόγων σε αρχαία αγγεία και μαρμάρινα ανάγλυφα. Τα 50-τόσα, όμως, εκθέματα που παρουσιάζονται στην μικρή μα υποδειγματικά οργανωμένη έκθεση πάνε πολύ πέρα από τα ήδη γνωστά. Επίκεντρο της έκθεσης, αναμφίβολα, ο εντυπωσιακός άρτιος σκελετός αλόγου (στην πραγματικότητα, σύνθεση από τρεις ταφές), που μεταφέρθηκε σε μπλοκ (ήτοι, μαζί με το έδαφος που το περιβάλλει) από την συνεχιζόμενη ανασκαφή στο τεράστιο
αρχαϊκό νεκροταφείο του Φαλήρου
.

Όπως μας εξήγησε κατά την δημοσιογραφική ξενάγηση η αρχαιολόγος και διευθύντρια της Σχολής, Τζένιφερ Νάιλς, η οποία και επιμελήθηκε την έκθεση, ανάμεσα στους χιλιάδες ανθρώπινους τάφους (ακόμα και ομαδικούς) που έχουν ανασκαφεί στο φαληρικό νεκροταφείο, βρέθηκαν και 18 ταφές αλόγων. Κι αποτελεί προς το παρόν άλυτο αίνιγμα για τους ζωοαρχαιολόγους το πώς πέθαναν αυτά τα άλογα, αφού, όπως μαρτυρούν τα δόντια τους, δεν ήταν ούτε γέρικα, μα ούτε και τραυματισμένα ώστε να πρέπει να θανατωθούν. Μια επιστημονική εικασία λέει πως ίσως τα άτια αυτά θυσιάστηκαν στον Ποσειδώνα, που εκτός από θεός της θάλασσας αναφέρεται και ως «ίππιος», δηλαδή προστάτης των αλόγων.

Άλογα, άλογα παντού

Η μεγάλη γοητεία της αρχαιολογίας, ακόμη και για τον μέσο αμύητο επισκέπτη της, είναι το πώς καταφέρνει να σε τηλεμεταφέρει νοερά σε έναν άγνωστο, παμπάλαιο τρόπο ζωής. Και η γοητεία αυτή γιγαντώνεται αν έχεις δίπλα σου έναν έμπειρο αρχαιολόγο να σου υποδείξει, να σου εξηγήσει, να κάνει συνδέσεις με πράματα που ούτε είχες φανταστεί. Στην δημοσιογραφική μας ξενάγηση, η παρουσία της κας Νάιλς, αλλά και του Μάριο Ιότσο –του διευθυντή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας από το οποίο προέρχεται το επιβλητικό μπρούντζινο κεφάλι αλόγου σε φυσικό μέγεθος, που αποτελεί άλλη μια ατραξιόν της έκθεσης– μάς μύησε για τα καλά στην πρόδηλη «ιππομανία» που χαρακτήριζε την αρχαία Αθήνα.

Βάση του 4ου αιώνα π.Χ. από πεντελικό μάρμαρο με παράσταση αγώνα αποβατών. ΡΗ

Τα άλογα, ένδειξη ευζωίας του κατόχου τους όπως και σήμερα, πρωταγωνιστούσαν στις πιο σημαντικές εκφάνσεις του αρχαιοαθηναϊκού βίου. Στην μυθολογία βέβαια, όπως βεβαιώνει το αντίγραφο από τα γλυπτά του Παρθενώνα που περιλαμβάνεται στην έκθεση απεικονίζοντας ένα από τα τουλάχιστον 250 άλογα που κοσμούν την ζωφόρο του εμβληματικού ναού. Στους Ολυμπιακούς και άλλους αθλητικούς αγώνες, όπως μαρτυρά η εκτιθέμενη βάση από πεντελικό μάρμαρο που βρέθηκε στην Αρχαία Αγορά και φέρει ανάγλυφη παράσταση με αγώνα αποβατών –η απόβαση ήταν δημοφιλές άθλημα των Παναθήναιων, στο οποίο ο αγωνιζόμενος, κρατώντας ασπίδα και σε συνεργασία με τον ηνίοχο, έπρεπε να τρέξει και ν’ ανέβει ή να κατέβει από το τέθριππο (άρμα με τέσσερα άλογα) την ώρα που εκείνο έτρεχε φουλ…

Η εντυπωσιακή χάλκινη προτομή αλόγου "Medici-Riccardi", δάνειο από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Φλωρεντίας ΡΗ

Τα άλογα πρωταγωνιστούσαν φυσικά και στον πόλεμο, όπως μας θυμίζει ένα υπέροχα διατηρημένο χάλκινο χαλινάρι του ύστερου 5
^ου
αιώνα π.Χ., το οποίο περιλαμβάνεται στην έκθεση και είναι περσικής τεχνοτροπίας, άρα πιθανότατα λάφυρο από τους Περσικούς Πολέμους. Αλλά και στα κοινωνικο-θρησκευτικά ήθη πάλι παρόν ήταν το άλογο –ένας πανέμορφος λουτροφόρος από πεντελικό μάρμαρο, βάρους… 400 κιλών, διακοσμημένος με έφιππο και άλλους τρεις-τέσσερις άνδρες «μιλάει» για τα ταφικά έθιμα του 4
^ου
αιώνα, ενώ σπάνιο ασημένιο τετράδραχμο με παράσταση του Ίππιου Ποσειδώνα τοποθετεί τα άλογα και στις εμπορικές συναλλαγές.

Η βάρους 400 κιλών λουτροφόρος του Φίλωνος ΡΗ

Μόνο για… ανήλικους

Δίπλα στα εύληπτα επεξηγηματικά πάνελ που αφορούν τις έξι θεματικές ενότητες της έκθεσης, και τα εντυπωσιακά εκθέματα, πολλά από τα οποία τα βλέπει για πρώτη φορά το ευρύ κοινό, σε καίρια σημεία του χώρου υπάρχουν αποσπάσματα αρχαιοελληνικών κειμένων (σε σημερινά ελληνικά) που σχετίζονται με το άλογο: Όμηρος, Σοφοκλής, Ξενοφών, Σιμωνίδης…

ΡΗ

Προσωπικά, πάντως, η προθήκη της έκθεσης που με ταξίδεψε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, είναι εκείνη που στέκει στην πίσω πλευρά του ενταφιασμένου αλόγου και περιέχει κτερίσματα από παιδικούς τάφους. Αντικείμενα με ιππικές «προδιαγραφές», προορισμένα να συντροφεύουν μετά θάνατον παιδιά της αρχαίας Αθήνας. Ανάμεσά τους, μια κωμική παράσταση με καβαλάρη που σαβουριάζεται από το άτι του, κι ένα αρχαίο… Playmobil με ένα πήλινο αλογάκι και αναβάτη που μπαίνει και βγαίνει στην ράχη του.

Ασημένιο τετράδραχμο με παράσταση του Ίππιου Ποσειδώνα ΡΗ

Συγχρόνως, η ίδια η δομή της έκθεσης προσκαλεί ανοιχτά τα παιδιά –που παγίως και διαχρονικά τα λατρεύουν τα άλογα– μέσα από ειδικές στρογγυλές σημάνσεις πάνω στις προθήκες που απευθύνονται σε φιλικό ενικό στους μικρούς επισκέπτες, πριζώνοντάς τους να εντοπίσουν κάτι πάνω στο έκθεμα, ή να καταμετρήσουν κάτι άλλο, ουσιαστικά παρακινώντας τα παιδιά να ασχοληθούν με την έκθεση, να εμπλακούν και να την διασκεδάσουν.

Ομιλίες και συλλογές

Παράλληλα με την έκθεση «Ίππος», η Αμερικανική Σχολή προγραμματίζει μια σειρά από δημόσιες διαλέξεις (στα αγλλικά) με ομιλητές διακεκριμένους ακαδημαϊκούς που έχουν αφιερώσει την έρευνά τους στην μελέτη της αρχαίας ιππικής τέχνης. Τα θέματα των διαλέξεων ποικίλλουν, από το αθηναϊκό ιππικό σώμα μέχρι την πραγματεία του Ξενοφώντα «Περί ιππικής». Οι ομιλίες ξεκίνησαν στις 20 Ιανουαρίου και θα πραγματοποιούνται κάθε Πέμπτη στις 19:00 στο αμφιθέατρο Cotsen Hall (Αναπήρων Πολέμου 9) με ελεύθερη είσοδο. Διαθέσιμες και διαδικτυακά εδώ.

Αττικός μελανόμορφος αμφορέας με έφιππο νέο και δύο άλογα, έργο του καλλιτέχνη Λυδού ΡΗ

Τα εκθέματα προέρχονται από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, του Μουσείου Ακρόπολης, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών (Αρχαία Αγορά, Κεραμεικός κ.α.), της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής (Αρχ. Μουσείο Βραυρώνας), της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Φλωρεντίας, του Κρατικού Μουσείου Βάδης (Καρλσρούη) και από την Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank.

ΡΗ

Συντελεστές

Οργάνωση: Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, Εργαστήριο Αρχαιολογικών Επιστημών Malcolm H. Wiener | Επιμελήτρια: Τζένιφερ Νιλς | Επιστημονικοί σύμβουλοι: Στέλλα Χρυσουλάκη, Φλιντ Ντιμπλ, Τζέιν Μπίκστρα | Υπεύθυνη τεκμηρίων, συντονισμός: Ιωάννα Δαμανάκη | Ψηφιακή υποστήριξη: Κωνσταντίνος Τζωρτζίνης | Εκπαιδευτικά προγράμματα: Ελένη Γκίζα | Σχεδιασμός έκθεσης: Μικρή Άρκτος, Ανδρέας Γεωργιάδης, Βιβή Γερολυμάτου

Πληροφορίες

Έκθεση «Ίππος: Το άλογο στην αρχαία Αθήνα» στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Σουηδίας 61, 213-0002400) έως τις 30 Απριλίου. Μέρες και ώρες επισκέψεων, Τετάρτη 12:00–18:00, Πέμπτη 16:00–22:00, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 12:00–18:00. Είσοδος ελεύθερη. Πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία (υπεύθυνη Ελένη Γκίζα).

Η γνώμη σου μετράει! Απάντησε εδώ στην έρευνα της aboutpeople και μπες στην κλήρωση για ένα ρολόι Xiaomi Mi Smart 5

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις