Τελικά, μπορεί η κόλαση να κρύβει όμορφα τοπία;

Υπάρχει άραγε τίποτα πιο φωτεινό από το χαμόγελο ενός παιδιού; Η απάντηση είναι περισσότερο πολύπλοκη από ένα ναι ή ένα όχι και, σίγουρα, πολύ πιο ενδιαφέρουσα έτσι όπως την παρουσιάζει η Αλκυόνη Παπαδάκη στο τελευταίο της βιβλίο Τα όμορφα τοπία της κόλασης (εκδ. Διόπτρα). Η ευρηματική συγγραφέας με τον χαρακτηριστικό λυρισμό επιστρέφει με ένα πόνημα γεμάτο δυνατές και αισιόδοξες ιστορίες που γεννιούνται στις πιο δύσκολες και κρίσιμες ανθρώπινες στιγμές. Άλλωστε, το φως φωλιάζει πολύ συχνά μέσα στο σκοτάδι.

Τα καρέ από εικόνες και συναισθήματα που καταγράφει και διηγείται η Παπαδάκη είναι αφηγήσεις καθημερινών ανθρώπων που όμως δεν το έβαλαν ποτέ κάτω. Ακόμα, και όταν η ζωή τα έφερνε όλα ανάποδα, ακόμα και όταν έδειχνε τα δόντια της σαν άγριο θηρίο. Μήπως άραγε σας θυμίζουν κάτι οι τελευταίες δύο φράσεις;

Δεν ήταν εύκολοι οι τελευταίοι μήνες για κανέναν, σε όποια θέση και αν βρέθηκε. Το τοπίο ήταν πρωτόγνωρο καθώς θύμιζε περισσότερο σκηνή από ταινία καταστροφής και λιγότερο καθημερινότητα: κλειστά μαγαζιά, άδειοι δρόμοι, μία εκκωφαντική σιωπή να απλώνεται στην πόλη μετά την απαγόρευση κυκλοφορίας. Πού ακριβώς να βρεις το κουράγιο και τη χαρά όταν η ειδησεογραφία δεν είχε ούτε μία καλή είδηση να μοιραστεί μαζί σου;

Ναι, στην επιφάνεια όλα έμοιαζαν με εφιάλτη, με μία κόλαση. Μήπως, όμως, τελικά, η κόλαση διαθέτει και όμορφα τοπία εκτός από σκοτεινές εικόνες; Κάπως δηλαδή σαν τις προσωπικές διηγήσεις επιβίωσης και τα αισιόδοξα αφηγήματα που παρουσιάζει η συγγραφέας με καταγωγή από τα Χανιά της Κρήτης.

Ιστορίες τις οποίες μπορούμε όλοι να μοιραστούμε με τους κοντινούς -και όχι τόσο κοντινούς- μας ανθρώπους, μιας και έχουν ένα πολύ δυνατό μήνυμα να δώσουν: ο άνθρωπος είναι ικανός να ξεπεράσει ακόμα και τις πιο ανυπέρβλητες δυσκολίες.

Υπάρχει φως στο σκοτάδι

Η πολυγραφότατη Αλκυόνη Παπαδάκη, που από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μέχρι σήμερα παραδίδει στο κοινό ένα έργο ανά περίπου δύο χρόνια, εστιάζει τον συγγραφικό της φακό στον άγνωστο αναγνώστη μέσα από καθημερινές ιστορίες –άλλες λίγων σελίδων και άλλες που απλώνονται σε μεγαλύτερο μήκος πάνω στο χαρτί- που εκείνη άκουσε από πρώτο χέρι. Οι ήρωές της έχουν όνομα, έχουν ηλικία, έχουν φύλο, δεν είναι απρόσωποι. Κι όμως, την ίδια στιγμή, θα μπορούσαν να είναι ο οποιοσδήποτε από εμάς· ένας φίλος· ένας γνωστός · ένας γείτονας.

«Μετά το ατύχημα έγινε θηρίο λυσσασμένο. Μου συμπεριφερόταν σαν να ήμουνα εχθρός του. Σαν να ‘φταιγα εγώ που έχασε τον πατέρα του» λέει η Μερόπη στη συγγραφέα, καθώς της διηγείται το ατύχημα που πήρε τον άντρα της από την αγκαλιά της. Για εκείνη ήταν εύκολο να χαθεί στα σκοτάδια της, όμως δεν το έκανε. Δεν έπρεπε να το κάνει. Είχε ένα παιδί να μεγαλώσει, τον Λάκη – που όσο και αν τη βασάνιζε καθημερινά ήταν πάντοτε η χαρά και το καμάρι της.

Η Παπαδάκη καταγράφει ιστορίες για ανθρώπους που κατάφεραν να συνεχίσουν τη ζωή του παρά τις δυσκολίες. Γυναίκες που με τη συμπαράσταση μίας καλής φίλης κατάφεραν να πάνε παρακάτω. Ακόμα και αν -όπως η Δώρα από την Άρτα- έκρυβαν ένα σκοτεινό μυστικό που τους πλήγωνε σε όλη τους τη ζωή. Μία ιστορία σεξουαλικής παρενόχλησης, δηλαδή, η οποία ήταν ένα αγκάθι που δεν τολμούσαν να αποκαλύψουν σε κάνεναν. Κι όμως, το έβγαλαν από πάνω τους, επούλωσαν τις πληγές, συγχώρεσαν και κοίταξαν με αισιοδοξία το αύριο.

Αλήθεια, αν πέντε πιτσιρίκια -η Φατιμέ, ο Σαχίν, ο Καμάλ, ο Αρμπίν, η Ντρίτα- βρίσκουν τη δύναμη να χαμογελούν, ζώντας σε ένα μουχλιασμένο υπόγειο μαζί με τους γονείς τους και μερικούς ακόμα συγγενείς, μήπως μπορούμε να κάνουμε και εμείς το ίδιο; Οι μικροί μετανάστες κρύβουν το πιο γλυκό χαμόγελο στις πιο σκοτεινές και υγρές γωνίες της Αθήνας. Η Αλκυόνη Παπαδάκη το έζησε, το κατέγραψε, και μας το παραδίδει ως ένα απλό μάθημα ζωής.

«Έμαθα πως και στα βάθη της κόλασης υπάρχουν πάντα όμορφα τοπία, που μπορείς, αν θέλεις, να τα ανακαλύψεις και ν’ αφήσεις την ψυχή σου ελεύθερη να ξαποστάσει» γράφει η συγγραφέας, θυμίζοντας ότι ακόμα και στις πιο δύσκολες, πιο άσχημες στιγμές μας υπάρχουν πράγματα που μας δίνουν δύναμη, ομορφιά, και, τελικά, κουράγιο για να συνεχίσουμε.

Το ζήτημα, βέβαια, είναι το πώς ακριβώς τα αναγνωρίζουμε αυτά. Η Αλκυόνη Παπαδάκη φαίνεται, μέσα από το πολύ προσωπικό και ιδιαίτερο ύφος με το οποίο επέλεξε να ντύσει και το τελευταίο της βιβλίο με τίτλο Τα όμορφα τοπία της κόλασης (εκδ. Διόπτρα), ότι έχει μία λύση να προτείνει: «Έμαθα πως και, στην άκρη του γκρεμού όταν βρεθείς, μπορείς να πιαστείς από ένα ανθισμένο κυκλάμινο και να σωθείς. Φτάνει να στρέψεις το βλέμμα σου και να το δεις».