ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΦΥΛΑΝΕ ΤΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ
Μπήκαμε σε τέσσερα μουσεία της χώρας και δώσαμε τον λόγο στους εργαζόμενους που είναι εκεί για τα εκθέματα ακόμα κι όταν εμείς οι υπόλοιποι απουσιάζουμε.
Στους έξι μήνες που διανύουμε με τα μουσεία της χώρας μας κλειστά, η βιωματική μας επαφή με το αγαθό του πολιτισμού έχει περιοριστεί σε ψηφιακές δράσεις. Τα αντανακλαστικά των μουσείων υπήρξαν εντυπωσιακά σε σχέση με τα πλήρως αχαρτογράφητα νερά όπου χρειάστηκε να κολυμπήσουν, όμως όσο κι αν μπορεί να βοηθήσει πλέον η τεχνολογία, η φυσική μας παρουσία μπροστά σε ένα έργο τέχνης δε μπορεί να αντικατασταθεί.
Τα μουσεία μας ωστόσο δεν έχουν μείνει εντελώς άδεια. Είναι εκεί οι άνθρωποι που τα φροντίζουν όταν οι πόρτες τους είναι κλειστές. Κάποιοι από αυτούς μπορεί και να δουλεύουν ακόμα περισσότερο όπως θα δείτε παρακάτω.
Εμείς μπήκαμε σε τέσσερα από τα καλύτερα μουσεία της χώρας, δώσαμε τον λόγο στους ανθρώπους που είναι εκεί για τα εκθέματα ακόμα κι όταν όλοι εμείς οι υπόλοιποι απουσιάζουμε, τους φωτογραφίσαμε παρέα με το αγαπημένο τους έργο και μιλήσαμε μαζί τους για τον αντίκτυπο του lockdown και την επόμενη μέρα των μουσείων.
“Ολα τα εκθεματα ειναι παιδια μας”
Ο Λάμπης Θεοδωρόπουλος, ο διευθυντής του Καλλιτεχνικού Τμήματος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, είναι το παλαιότερο μέλος του μουσείου αυτή τη στιγμή. Μετράει 38 χρόνια.
“Εγώ ήρθα 22 ετών εδώ, ξεκίνησα σαν βοηθός και σιγά-σιγά τα έμαθα”, αφηγείται. “Τώρα είμαι στη δύση μου, γι’ αυτό προσπαθώ εδώ τα παιδιά μας τα καλά, τα αγαπημένα, να τα μυήσω σε διάφορα πράγματα στα οποία με μύησαν άλλοι. Το καλλιτεχνικό τμήμα είναι από την ίδρυση του μουσείου το 1964. Προσπαθώ όλη αυτή την τεχνογνωσία να τους τη μεταδώσω. Θέλει προσπάθεια και επιμονή αυτό το πράγμα, να μάθεις, να ξέρεις τα υλικά. Κι εμένα δε μου ήρθαν στο μυαλό ουρανοκατέβατα. Αναγκάστηκα γιατί ζορίστηκα και έπρεπε να μαθαίνω. Και ακόμα μαθαίνω! Πάνω στις τεχνικές της δουλειάς μου, στη γραφιστική. Σπούδασα μελέτη εσωτερικού χώρου και γραφιστική, αλλά η γραφιστική που έκανα εγώ στον Δοξιάδη ήταν η παραδοσιακή, σχεδιάζαμε γράμματα με το χέρι. Μετά βγήκαν τα γράμματα λετρασέτ και τώρα πας στον υπολογιστή. Αναγκάστηκα λοιπόν, πριν πολλά, πολλά χρόνια, ενώ δεν ήμουν εξοικειωμένος με την πληροφορική να γίνω και άνθρωπος της πληροφορικής. Να μάθω προγράμματα γραφιστικά, να τα χειρίζομαι. Δεν υπάρχουν ιδιότητες στο καλλιτεχνικό τμήμα, κάνουμε όλοι τα πάντα”.
καμηλοπάρδαλη που κοσμεί την είσοδο. Την ατραξιόν του μουσείου που είναι πάντα εκεί για να υποδεχτεί τα παιδιά.
“Αυτό το επιφώνημα θαυμασμού που κάνουν τα παιδιά όταν μπαίνουν είναι η αποζημίωση για όλους τους συναδέλφους”, τονίζει. “Αυτή είναι η αποζημίωσή μας, να ενθουσιάζονται”.
Αποκαλεί την καμηλοπάρδαλη μασκότ του μουσείου και εξηγεί τη διαδικασία αποκατάστασής της. “Αυτή η καμηλοπάρδαλη έχει μία διάρκεια ζωής σύμφωνα με το πώς την έχουν ταριχεύσει. Εμείς αυτή τη διάρκεια ζωής την παρατείνουμε. Με την επέμβαση που κάνουμε αυτές τις μέρες μπορεί να αντέξει άλλα 10-15 χρόνια. Αν ανοίξει αλλού θα επέμβουμε ξανά όπως είχαμε κάνει σε προγενέστερο χρόνο και πέτυχε. Δεν είναι ένα μουσείο που έχει αγάλματα. Που ακόμα και το άγαλμα αν το βάλεις σε εξωτερικό χώρο θα διαβρωθεί, οπότε φανταστείτε αυτά τα ζώα που έχουν άλλη ευαισθησία. Εμείς εδώ επεμβαίνουμε καλλιτεχνικά. Κολλάμε σπασμένα κομμάτια. Αυτά τα ζώα ήρθαν από την Αφρική και ο ταριχευτής είχε κάνει μία μέθοδο με γύψο. Με τις συστολές και διαστολές αυτό σπάει, τραβάει το δέρμα και ανοίγει. Εμείς το κολλάμε και για να μη φαίνεται επεμβαίνουμε καλλιτεχνικά όσο μπορούμε. Αυτό δεν το έχουμε σπουδάσει κάπου, είναι θέμα τεχνογνωσίας”.
ον καιρό, το καλλιτεχνικό τμήμα που αποτελείται από τον ίδιο, την art specialist
Άρτεμις Τσιτούρη
και τον γραφίστα
Λεωνίδα Γιαννάτο
, τα αγαπημένα παιδιά στα οποία αναφέρθηκε νωρίτερα, σχεδιάζει και δημιουργεί μία προθήκη για καινούρια ζώα που θα παρουσιαστούν στο μουσείο. “Δε δουλεύουμε τυχαία”, εξηγεί. “Ακόμα και για το πώς θα στήσουμε το ζώο μιλάμε με τους εντομολόγους, τους ερπετολόγους, όλους τους επιστήμονες που μας λένε τα στοιχεία που χρειαζόμαστε. Πρέπει να ξέρεις σε τι περιβάλλον ζουν οι χελώνες για παράδειγμα, ώστε να δημιουργηθεί το αντίστοιχο περιβάλλον σε μικρογραφία”.
“Δε θα ήθελα να πω ένα αγαπημένο γιατί όλα τα εκθέματα είναι παιδιά μας”, μου είπε αρχικά και όντως δυσκολευόταν πραγματικά να διαλέξει. Στην πορεία θυμήθηκε ένα κοχύλι που έχει το όνομά του.
Κοχύλι είναι και το αγαπημένο και της Αρτέμιδος. Προσγειώθηκε για λίγο από την καμηλοπάρδαλη για να μου το δείξει.
κοχύλι Αργοναύτης. Είναι πανέμορφο, πολύ ντελικάτο. Στη συντήρηση φοβόμαστε πάρα πολύ μην το σπάσουμε. Είναι σαν δαντελωτό και διάφανο. Μέσα ζει ένα είδος χταποδιού, το θηλυκό χταπόδι που το φτιάχνει και μόνο του. Το αρσενικό δεν έχει κοχύλι. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να φτάσει να γίνει 20 φορές μεγαλύτερο από το αρσενικό. Είναι πιο δυνατό. Το είχα ξεχωρίσει από την αρχή για την ομορφιά του”.
Μεταξύ άλλων καθηκόντων του καλλιτεχνικού τμήματος – από τη συντήρηση και αποκατάσταση των ζώων μέχρι τα ατέλειωτα σκηνικά εορταστικών εκδηλώσεων που φτιάχνουν για το Κέντρο Γαία και τα μπλουζάκια ή τις κάρτες που συχνά χρειάζονται για τις εκθέσεις – η Άρτεμις έχει αναλάβει επίσης το φωτογραφικό αρχείο του μουσείου.
“Ο τρόπος που επικοινωνούμε με το κοινό έχει αλλάξει”, εξηγεί. “Χρησιμοποιούμε πολύ το Instagram για παράδειγμα. Θέλαμε να έχουμε την αμεσότητα με το κοινό και να έχει ένα ενδιαφέρον. Τη μία μέρα έχουμε τις ιστορικές μας πληροφορίες, την άλλη χειροτεχνίες για τα παιδιά, και γενικώς θέλουμε να δείχνουμε τη ζωή στο μουσείο. Αλλάζουμε αλλά μου αρέσει γιατί αυτό δείχνει και την προοπτική του μέλλοντος. Μία οπτική και έναν επιπλέον τρόπο που μπορούμε να δείχνουμε τη δουλειά μας και να μαθαίνουμε πράγματα στα παιδιά. Όσο για τις βιτρίνες, αυτές είναι σα ζωντανές. Ποτέ δε σταματούν να θέλουν κάτι».
Σε μία από τις μεγαλύτερες στέκεται επιβλητικό και το έκθεμα που ξεχωρίζει ο Λεωνίδας – ο μπούφος.
Μόνο και μόνο για το όνομά του. Γιατί εντάξει, ο μπούφος δε μπορεί να είναι αυτό το πλάσμα! Είναι θεαματικός. Υπάρχει αντίθεση – τον βλέπεις, λες ποιο είναι αυτό το πουλί, και σου λένε ο μπούφος. Ε, δεν το περιμένεις”.
Ο Λεωνίδας δουλεύει στο μουσείο εδώ και 5 χρόνια τώρα. Τι δουλειά έχει ένας γραφίστας όμως με ένα μουσείο Φυσικής Ιστορίας;
“Μου αρέσουν πιο πολύ οι συντηρήσεις και ό,τι έχει να κάνει με τα ζώα. Στην αγορά εργασίας είναι το πιο δύσκολο για να το βρεις και να το κάνεις. Αν είσαι γραφίστας όπως εγώ, θα φτιάξεις έντυπα παντού, μακέτες, τέτοια πράγματα. Εγώ είχα έρθει για συνέντευξη και απλά είχα κάνει λίγη χειρωνακτική γραφιστική πριν γιατί ήμουν πριν σε μεταξοτυπίες, οπότε δεν ήμουν ο σκληροπυρηνικά digital γραφίστας. Μου άρεσαν οι κατασκευές και η χειροπιαστή δημιουργία”.
Όταν ανοίξει ξανά το μουσείο, η ήδη επιτυχημένη έκθεση Τα Ορυκτά και ο Άνθρωπος που αναγκάστηκε να διακοπεί λόγω της πανδημίας, θα συνεχιστεί στο Λαύριο. Κάποιες από τις πιο έντονες αναμνήσεις του διευθυντή του τμήματος όμως είναι από τα ‘80s: “Το 1986 που κάναμε στο Ζάππειο τα Ελληνικά Δάση ήταν η μεγαλύτερη έκθεση που είχε γίνει στην Ελλάδα. Φανταστείτε ότι ήταν 3.000 τετραγωνικά. Είχε γίνει αναπαράσταση ενός δάσους, με το οικοσύστημα, με τη βιοποικιλότητα. Κουβαλούσαμε κορμούς με γερανούς”.
Άλλη μία σπουδαία έκθεση ήταν αυτή της Νίκης Γουλανδρή, κορυφαίας βοτανικής ζωγράφου και συνιδρύτριας του μουσείου, με τη σειρά που είχε φτιάξει από αγριολούλουδα και τις παιώνιες της Ελλάδας. Η έκθεση είχε φτάσει στην Κύπρο, στο Ευρωκοινοβούλιο στο Στρασβούργο της Γερμανίας, στη Βόννη, και την Αμερική.
Είμαι π
ερήφανος για το μουσείο και για το αποτέλεσμα της δουλειάς, που μεταξύ άλλων το καταλαβαίνεις από τους ανθρώπους που έχεις απέναντί σου, από το πόσο ενθουσιάζονται με τον τρόπο που δουλεύεις. Όταν πήγαμε μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο είχαμε τέτοια οργάνωση από εδώ που η έκθεση στήθηκε μέσα σε δύο ημέρες”, θυμάται. “Είδαμε ότι εντυπωσιάστηκαν. Μας έλεγαν, “Έτσι το κάνετε; Εμείς δεν το είχαμε φανταστεί!”. Ήθελαν ας πούμε να καλύψουν μία τοιχογραφία που είχαν με ένα γλυπτό που ήταν γύρω στα 100 τετραγωνικά και ήθελε σκάλα για να το καλύψεις για να μη φαίνεται στα εγκαίνια. Προσπαθούσαν να βρουν άκρη επί δύο μέρες. Δε χρειάζεται πάντα κόπος όμως, θέλει και τρόπο. Εγώ είχα δει ένα υπόγειο που πουλούσε τεράστια υφάσματα πίσω από το ξενοδοχείο που έμενα. Τους λέω παιδιά, γιατί κουράζεστε; Βάλτε μου μια σκάλα, θα πάω να αγοράσω ένα τόπι ύφασμα και θα σας το κλείσω. Αυτό έγινε μέσα σε 3 ώρες και δε σπουδάζεται. Πρέπει να πάρει στροφές το μυαλό σου και να βρεις τη λύση».
Η Ιωάννα Λεμονή, η Υπεύθυνη Marketing και Επικοινωνίας του μουσείου που τον άκουσε εκείνη τη στιγμή, τον αποκάλεσε πολυεργαλείο. Εκείνος τη διόρθωσε. “Δεν είμαι εγώ, είναι το τμήμα. Είμαστε εργάτες”.
Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας
“Το μουσειο χωρις τον κοσμο είναι λειψο”
Ο Χρήστος Καλογερόπουλος είναι ο αρχιφύλακας στο Μουσείο Μπενάκη και η παρουσία του εκεί είναι καθημερινή. Αντίθετα κιόλας με άλλους φύλακες που μπορεί να αλλάζουν διαρκώς πόστο, οι φύλακες του Μουσείου Μπενάκη δεν εναλλάσσονται ποτέ. Είναι άρρηκτα μέλη του.
“Εδώ δε μετακινούμαστε, οι φύλακες είναι σαν μία οικογένεια”, περιγράφει. “Το Μουσείο Μπενάκη ανέκαθεν ήταν μία οικογένεια και έτσι είναι κι οι φύλακες. Είναι υπάλληλοι του μουσείου και ανήκουμε στην οικογένειά του”.
Με οδήγησε εκεί όπως κάνει συνέχεια και με τους επισκέπτες. “Το κοινό ανταποκρίνεται στον πίνακα με μεγάλο θαυμασμό. Μη σας πω ότι πολλοί έρχονται γι’ αυτόν ή και γι’ αυτόν στο μουσείο. Έχω πιάσει κουβέντα με επισκέπτες για τον πίνακα και επειδή οι περισσότεροι δεν ξέρουν σε ποιο χώρο του μουσείου βρίσκεται, τους φέρνουμε εδώ. Τους παραπέμπουμε. Γίνεται διαρκώς αυτό”.
“Δεν ήμουν υποψιασμένος [για τον πίνακα] και μόλις έμαθα ότι είναι του συγκεκριμένου εντυπωσιάστηκα. Είναι και σπάνιος. Έχει να κάνει με τον ζωγράφο. Ο El Greco είναι ένας μύθος και είναι σπάνιο να έχουμε πίνακά του στην Ελλάδα. Ήταν πάντοτε το αγαπημένο μου έκθεμα, απ’ όταν πρωτοήρθα. Τις περισσότερες φορές όταν ήμουν μόνος μου ερχόμουν και τον χάζευα”.
Το κάνει ακόμα;
“Τον έχουμε χορτάσει να σας πω την αλήθεια”, μου λέει γελώντας. “Τον βλέπουμε κάθε μέρα πλέον. Μας λείπει ο κόσμος. Δυστυχώς το μουσείο χωρίς τον κόσμο είναι λειψό”.
Μουσείο Μπενάκη
“Οι ελληνικες αρχαιοτητες δεν απογοητευουν ποτε”
Η Ιουλία Λουρεντζάτου είναι επιμελήτρια αρχαιοτήτων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Το μουσείο ιδρύθηκε το 1986 από τη Ντόλυ Γουλανδρή και αποτελεί το μεγαλύτερο σύνολο κυκλαδικών αντικειμένων που υπάρχει στον κόσμο. Αυτή τη στιγμή έχει μία από τις τρεις μεγαλύτερες συλλογές κυκλαδικών αρχαιοτήτων μαζί με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και τη Νέα Υόρκη, και η Ιουλία ανέλαβε στο lockdown να τη φροντίσει με τρόπο που σπάνια έβρισκε χρόνο να κάνει πριν το lockdown.
Εγώ δουλεύω περισσότερο”, παρατηρεί. “Καταρχάς προετοιμάζουμε πρότζεκτ για όταν θα ανοίξουμε και, κυρίως, προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση μέσα από ψηφιακές δράσεις και ψηφιακές θεματικές ξεναγήσεις. Το πιο σημαντικό όμως που κάνω είναι η καταγραφή, η τεκμηρίωση και η συντήρηση της μόνιμης συλλογής. Κάνω τον αρχαιολόγο στα αρχεία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης για να κάνω crosschecking, για να γίνει εμπλουτισμός της τεκμηρίωσης των αντικειμένων, για να διορθωθούν τυχόν λάθη. Γίνονται επίσης επισημάνσεις για το τι πρέπει να γίνει στο μέλλον, μία νέα έκθεση, ή μία νέα προβολή. Γενικά δεν έχω βαρεθεί!”.
Το ταξίδι, ωστόσο, αυτών των αρχαιοτήτων μέχρι το σήμερα δεν ήταν καθόλου εύκολο.
“Ένα από τα προβλήματα του κυκλαδικού πολιτισμού είναι ότι δεν έχουμε γραπτές πηγές, επομένως δε μπορούμε να ξέρουμε τι συμβολίζουν”, εξηγεί. “Το άλλο πρόβλημα είναι ότι τα ειδώλια αυτά έγιναν γνωστά κατά τα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου αιώνα, από ξένους και Έλληνες περιηγητές. Σύμφωνα με τις αντιλήψεις που επικρατούσαν τότε τις κλασικιστικές για το ωραίο, αυτά τα αφαιρετικά, πολύ καθαρά λόγω του μαρμάρου ειδώλια θεωρήθηκαν κακά, άσχημα, βαρβαρικές και αποτροπαϊκές μορφές. Με την επίδραση όμως της σύγχρονης τέχνης του 20ού αιώνα επανεκτιμήθηκε η καλλιτεχνική τους αξία, κυρίως από τον Modigliani, τον Brâncuși, οι οποίοι βρήκαν την αφαίρεση και τη συμπύκνωση που χρειάζονταν σε αυτά τα αντικείμενα. Αυτό έδωσε το έναυσμα σε μία πολύ μεγάλη αρχαιοκαπηλική δραστηριότητα. Ως εκ τούτου πολλά αντικείμενα προέρχονται εκτός συνόλου, δηλαδή δεν ξέρουμε πού ακριβώς βρέθηκαν. Αυτό μας στερεί πληροφορίες. Η ιδρύτρια τα αγόρασε από διεθνείς δημοπρασίες με απώτερο σκοπό να τα επαναπατρίσει.”
“Επέλεξα το συγκεκριμένο γιατί έχει αυτές οι επτά εγχαράξεις κάτω από τα χέρια της. Όσον αφορά σε αυτή τη στάση των ειδωλίων, υπάρχει μία μερίδα ερευνητών που συνδέουν αυτή τη στάση με το νεκρό. Άλλοι τη συνδέουν με τον τοκετό και κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι είτε μπορεί να πρόκειται για την επιφάνεια μίας θεότητας, ότι εμφανίζεται δηλαδή μία θεότητα, ή για τον λατρευτή της. Στη συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχουν και κάποιοι άλλοι μελετητές που λένε ότι αυτή είναι μία θνητή και επειδή έχει αυτές τις εγχαράξεις υποστηρίζουν ότι μπορεί να βρίσκεται σε κατάσταση λοχείας. Ακριβώς δίπλα από αυτό το ειδώλιο, υπάρχει ένα άλλο ειδώλιο που θα δείτε ότι έχει διογκωμένη την κοιλιά του, είναι πλήρως σε εγκυμοσύνη. Την ξεχωρίζω γιατί δεν αποδίδει απλά μία γυναίκα, αποδίδει μία γυναίκα η οποία θα μπορούσε να είναι σε λοχεία, που είναι και το χαρακτηριστικό του γυναικείου φύλου. Η διαφορά μας είναι ότι εμείς τίκτουμε ενώ οι άντρες γεννούν, και τα αποτελέσματα μετά μπορεί να είναι ορατά και στο σώμα μας. Αυτό το ειδώλιο, το διπλανό που είναι η έγκυος, και η κυρία Modigliani όπως ονομάζουμε το ειδώλιο στην είσοδο, είναι από τα highlights της συλλογής.
Ως προς τη χρήση αυτών των αντικειμένων υπάρχει η θεωρία ότι μπορεί να συμβολίζει τη μεγάλη Μητέρα Θεά που εξουσιάζει τον κύκλο της ζωής και του θανάτου. Μία αντίστοιχη θεά Αστάρτη, μία χθόνια προδρομική θεά όπως η Δήμητρα και η Κόρη που κι αυτές σχετίζονται με τη γέννηση και τον κύκλο της ζωής. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι μπορεί να ήταν θνητές και σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσαν να είναι παλλακίδες στην υπηρεσία του νεκρού, ή δώρα που τον συνόδευαν στον άλλο κόσμο, ή σύμβολα κύρους. Θα μπορούσαν να είναι ακόμα και ενδείξεις διακίνησης των γυναικών μέσα στις κυκλαδικές κοινωνίες και ως εκ τούτου, επειδή είναι πολλά τα κυκλαδικά ειδώλια που είναι γυναικεία, μιλάμε για πολυγυνία. Δηλαδή σε έναν άντρα αντιστοιχούσαν πολλές γυναίκες. Μπορεί σήμερα να μας κάνουν εντύπωση για την αφαίρεσή τους και την κομψότητα τους λόγω του μαρμάρου, όμως τότε ήταν βαμμένα. Χρησιμοποιούσαν το μαύρο και το βαθυγάλαζο χρώμα για να αποδώσουν τα μαλλιά ψηλά στο κεφάλι, τα μάτια και τη μύτη, και το κόκκινο χρώμα για να αποδώσουν τα διακοσμητικά του σώματος. Βραχιόλια, περιδέραια”.
Νιώθεις πως θα μπορούσε να μιλά επί ώρες για την ιστορία και τις λεπτομέρειες γύρω από τα ειδώλια. Τους τελευταίους έξι μήνες δεν έχει υπάρξει και κανείς άλλος για να τα ακούσει.
Ανυπομονούμε να ανοίξει το μουσείο. Είμαι από τους αρχαιολόγους που πιστεύουν ότι πρέπει να δουλέψουμε στο αύριο του πολιτισμού. Δε μπορεί να είναι το ίδιο όπως ήταν τριάντα χρόνια τώρα. Πρέπει να γίνουμε πιο προσφιλείς στο κοινό, να μην έχουμε αυτόν τον πολύ σκληρό, επιστημονικό λόγο, να ανοιχτούμε. Η γραμμή του μουσείου είναι η εξωστρέφεια, γι’ αυτό και επιλέγουμε τις ψηφιακές δράσεις. Την ίδια στιγμή όμως, ο πολιτισμός δε μπορεί να μην έχει φυσική επαφή. Είναι ένα πράγμα που αν δε το δεις, αν δεν είσαι κοντά του, να καθίσεις να το κοιτάξεις, να σκεφτείς δικά σου πράγματα, ό,τι και να σου πω εγώ δε μπορεί να λειτουργήσει. Εσύ δεν είσαι ειδικός αλλά δεν έχει σημασία. Ο πολιτισμός, οι αρχαιότητες πρέπει να είναι απτές σε όλους. Μπορούν να γεννήσουν πράγματα διαφορετικά στον καθένα, όπως συμβαίνει και με την τέχνη όπου δε χρειάζεται να απαντήσεις στο ‘γιατί’, γιατί νιώθεις ή σκέφτεσαι κάτι. Απλά το νιώθεις. Σου ανοίγει τους ορίζοντες. Μακάρι να ανοίξουμε σύντομα και μακάρι το αύριο να είναι καλύτερο για όλους και μέσα από τον πολιτισμό μας να βρούμε την ελπίδα μας. Γιατί πραγματικά ο ελληνικός πολιτισμός και οι ελληνικές αρχαιότητες δε μας απογοητεύουν. Οι άνθρωποι το κάνουν, το πώς τις διαχειριζόμαστε».
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
“Ειμαστε σαν ενα καραβι που εχει μονο το πληρωμα”
Ο Βλαδίμηρος Μαντάν δουλεύει στο τεχνικό τμήμα του Ιδρύματος Βασίλης και Ελίζας Γουλανδρή ως ηλεκτρολόγος, και είναι μαζί με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης από όταν ήταν απλώς σχέδια σε χαρτί.
“Ήμουν σε μία ηλεκτρολογική-μηχανολογική εταιρεία που ξεκινήσαμε το μουσείο και προς το τέλος διάλεξαν εμένα για να μείνω εδώ στο κτίριο”, θυμάται. “Ήμουν ένας απλός ηλεκτρολόγος και δεν είχα σκεφτεί ότι θα είχα ποτέ τόσο κοντινή επαφή με έργα τέχνης. Θέλω πάρα πολύ να συνεχίσω να είμαι εδώ”.
lockdown. Επειδή υπάρχουν συγκεκριμένες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας για τις αίθουσες και άρα όλα τα ειδικά μηχανήματα πρέπει να βρίσκονται σε λειτουργία, εκείνος δε μπορεί να λείπει. Ελέγχει τα πάντα μέσα από το κινητό του. Όταν το παρατήρησα, γέλασε. Τα φωτιστικά του μουσείου είναι τελευταίας τεχνολογίας μου εξήγησε, είναι σχεδιασμένα για να ενισχύουν το κάθε έργο με τρόπο διαφορετικό και μπορούν να τα κορνιζάρουν με ακρίβεια.
Ο φωτισμός στο αγαπημένο του έκθεμα είναι ο πιο μυσταγωγικός και δε μπορεί να αποδοθεί εύκολα από τον φωτογραφικό φακό. Είναι η Θεία Μορφή του El Greco από τις αρχές της δεκαετίας του 1580.
Ο συγκεκριμένος πίνακας έχει πάρει τη θέση του στο μουσείο από την αρχή. Από τα θεμέλια ακόμα, ξέραμε ακριβώς πού θα μπει. Ήμασταν εργάτες και ξέραμε ότι αυτό το έργο θα ήταν ακριβώς εδώ. Ήταν ειδική κατασκευή, συγκεκριμένη, μέχρι και στα σχέδια μάς έγραφαν ότι ο El Greco θα ήταν εδώ. Για κανένα άλλο έργο δε γνωρίζαμε τη θέση του”.
Η “Θεία Μορφή” ήταν το πρώτο έργο της συλλογής του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή, η αφετηρία ολόκληρου του μουσείου. Γι’ αυτό και ήθελαν να έχει παντού την πρωτοκαθεδρία.
“Με εντυπωσιάζουν κυρίως δύο στοιχεία σε αυτό”, συνέχισε. “Το έντονο φως που προέρχεται από το πρόσωπο του Χριστού αλλά και από μία εξωτερική πηγή, αλλά και το γεγονός ότι ενώ ο Χριστός βιώνει το πάθος, η έκφραση του είναι απολύτως γαλήνια και το μαρτύριό του φαίνεται μονάχα μέσα από μερικές σταγόνες αίματος στο μέτωπο του.
Εσείς δεν τα βλέπετε αυτά, αλλά εγώ όταν περνάω από εδώ βλέπω ακόμα τις κατασκευές από πίσω, τα μέταλλα, όλα, γιατί είχα την ευκαιρία ως ηλεκτρολόγος να φωτίσω αυτά τα έργα. Θα σας πω μία ιστορία και αν θα την πιστέψετε. Τα φωτιστικά αυτά που έχουμε εμείς δουλεύουν με ένα πρωτόκολλο και παίρνουν μία διεύθυνση, έναν ρυθμό από μόνα τους όταν ξεκινάμε και τα προγραμματίζουμε. Αυτό το συγκεκριμένο φωτιστικό που φωτίζει τώρα τον El Greco έχει πάρει το νούμερο 33 από μόνο του, δηλαδή την ηλικία του Χριστού”.
“Έρχομαι πολύ συχνά σε επαφή με το κοινό, περνάω πολλές φορές. Μου λείπει να το βλέπω γεμάτο. Ανυπομονούμε. Είμαστε σαν ένα καράβι μόνο με το πλήρωμά του, που ταξιδεύουμε για να φτάσουμε σε ένα λιμάνι και να βρούμε τον κόσμο μας”.