Η ελληνική κρίση της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών

Η δημόσια κραυγή απελπισίας του 77χρονου συνταξιούχου φαρμακοποιού, που αυτοκτόνησε στην πλατεία Συντάγματος “παγώνοντας” το πανελλήνιο, είναι μόνο η κορυφή του “παγόβουνου”, που ονομάζεται οικονομική κρίση και οδηγεί τους ανθρώπους στα όριά τους.

Ρεπορτάζ : Σοφία Κατσαρέλη

“Η κρίση δεν είναι ταξική”, λένε οι ειδικοί και τα στατιστικά στοιχεία το αποδεικνύουν.

Άνθρωποι κάθε ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου και κοινωνικής τάξης συχνά όχι απλά φτάνουν, αλλά ξεπερνούν τα όριά τους, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να βάλουν οι ίδιοι τέλος στη ζωή τους, αφού ο άλλοτε φόβος “για το αύριο” έχει περιοριστεί στα ασφυκτικά περιθώρια του “τώρα”.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, το NEWS 247 αναφέρεται στην “μάστιγα” των ημερών, τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχολογία των Ελλήνων.

Σε συνέντευξή της στο NEWS 247, η ψυχίατρος και μέλος της Επιστημονικής Ομάδας της Γραμμής Παρέμβασης για αυτοκτονίες της “Κλίμακας*”, Ελένη Μπεκιάρη, αναλύει μεταξύ άλλων τα συμπτώματα, με τα οποία εκδηλώνεται η κατάθλιψη και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για άμεση κινητοποίηση όλων των φορέων για την πρόληψη των αυτοκτονιών.

“Οι άνθρωποι που παίρνουν και εκφράζουν το αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει, είναι άνεργοι ή άνθρωποι που πιέζονται γιατί δεν μπορούν να  πληρώσουν τους φόρους, γιατί έχουν υποστεί περικοπές ή έχουν άλλες οικονομικές υποχρεώσεις, που προκαλούν αγωνία. Η κακή οικονομική κατάσταση σχετίζεται, αλλά σίγουρα δεν είναι ο μόνος λόγος”.

“Υπάρχουν βέβαια σημάδια. Μπορεί να το λένε στο συγγενικό τους περιβάλλον, να εκφράζουν τους φόβους τους. Αλλά γενικά, πρέπει να αξιολογούμε  οποιεσδήποτε αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεσή τους, είτε πρόκειται για δυσκολία στη δουλειά τους, στις σχέσεις είτε γιατί εκφράζουν θυμό ή νεύρα, είτε ακόμη γιατί δείχνουν να νιώθουν ενοχή και αποτυχία, πιστεύοντας ότι οι άλλοι θα είναι καλύτερα χωρίς αυτούς. Μπορεί ακόμη, κάποιος να γράφει τη διαθήκη του. Υπάρχουν σημάδια, που εάν τα αξιολογήσουμε σωστά και έγκαιρα, μπορεί να σώσουμε ζωές”, σημειώνει η κα Μπεκιάρη.

Αυτοκτονικά άτομα χωρίς προηγούμενα προβλήματα

Κληθείσα να περιγράψει το “προφίλ” των ανθρώπων, που στρέφονται στην “Κλίμακα” για ψυχολογική υποστήριξη, η ψυχίατρος υπογραμμίζει, πως πρόκειται για ανθρώπους κάθε ηλικίας, από εφήβους έως και άνω των 90 ετών.

“Κυρίως είναι γυναίκες, ηλικίας 30 με 40 ετών και άνδρες ηλικίας 40 με 50 ετών κατά μέσο όρο. Και κατά συνέπεια, τα παιδιά επηρεάζονται ως μέλη μίας οικογένειας, στην οποία ο πατέρας ή η μητέρα έχουν κατάθλιψη. Κι αυτό επιδεινώνει τον τρόπο που ζουν τα παιδιά και συμπεριφέρονται μέσα στην οικογένεια”, προσθέτει.

Οι άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.

“Η κρίση δεν είναι ταξική, βέβαια, αφού πλήττει ανεξάρτητα από κοινωνικά στρώματα. Τα πιο πολλά αιτήματα για ψυχολογική υποστήριξη προέρχονται από ανθρώπους, που ανήκουν σε άλλοτε κατώτερα στρώματα, που τώρα είναι κατώτατα ή επιχειρηματίες που ρίσκαραν και έχασαν  τα πάντα”, ξεκαθαρίζει.

Βέβαια, όπως υπογραμμίζει η κα Μπεκιάρη, επιστημονικά γίνεται λόγος για “ευάλωτα άτομα, που αντιμετώπιζαν προβλήματα είτε ψυχικής υγείας είτε προσωπικά που τους οδήγησε στην αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης”. Πρόκειται για προβλήματα, που προϋπήρχαν της κρίσης, η οποία επέδρασε με αφορμή κάποιο συγκεκριμένο γεγονός και αυτά τα άτομα είτε δύναται να γίνουν είτε έγιναν “άτομα αυτοκτονικά”.

Μάλιστα, ενώ παλιότερα η συντριπτική πλειοψηφία των αυτοκτονικών ατόμων είχε διαγνωσθεί με ψυχιατρικά προβλήματα, σήμερα, δυνητικά αυτοκτονικά μπορεί να είναι και άτομα που δεν είχαν παρουσιάσει τέτοια συμπτώματα.

Σύμφωνα δε με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 90% των αυτοχείρων εμφάνισε σοβαρό ψυχιατρικό πρόβλημα κάτω από ισχυρές πιέσεις, εικόνα που έχει μεταβληθεί με τα σημερινά δεδομένα.

Κραυγή αγωνίας και ανάγκη δραστηριοποίησης

Οι άνθρωποι που εμφανίζουν κατάθλιψη και αυτοκτονικές τάσεις εκφράζουν την αγωνία τους για προσωπικά προβλήματα, για προβλήματα στις σχέσεις, γιατί φοβούνται την ανεργία ή γιατί πολλές φορές τους “ακολουθούν” παλαιότερα προβλήματά τους.

“Είναι πολύ σημαντικό, να φτάσουν αυτοί οι άνθρωποι στο σημείο, να ζητήσουν βοήθεια από φορείς, κοινωνικούς λειτουργούς, ακόμη και από το συγγενικό και κοινωνικό τους περιβάλλον”.

“Όμως, για να προληφθεί μία αυτοκτονία χρειάζεται ειδική στρατηγική πρόληψης. Άνθρωποι που βρίσκονται στις κατάλληλες θέσεις, ιερείς, δάσκαλοι, εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, μπορούν να βοηθήσουν, ώστε οι γιατροί να αναγνωρίζουν τα άτομα με αυτοκτονικές τάσεις. Και βέβαια, χρειάζεται να γίνουν μελέτες για να γνωρίζουμε τη σοβαρότητα της κατάστασης”, τονίζει η κα Μπεκιάρη.

Ακόμη, όπως σημειώνει, στην “Προ Κρίσης εποχή” είχαμε μία αυτοκτονία την ημέρα. Τώρα, τα κρούσματα είναι σαφώς περισσότερα.

“Ευτυχώς είμαστε ακόμη χαμηλά σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Τα στοιχεία όμως είναι τόσα, που αξίζει να τους δώσουμε σημασία”, καταλήγει.

Δραματική αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα

Συγκλονιστικά είναι τα επίσημα στοιχεία, που δείχνουν αύξηση των αυτοκτονιών από το 2009 έως το 2011. Όπως είπε η κα Μπεκιάρη, τα στοιχεία του 2011 βρίσκονται ακόμη σε στάδιο επεξεργασίας, όμως μέχρι στιγμής, το νούμερο που μπορεί να δημοσιοποιηθεί με ασφάλεια είναι τα “χτυπήματα” των τηλεφώνων στην Γραμμή Παρέμβασης για την αυτοκτονία. Κι αυτά ξεπερνούν τις 5.000, μόνο για το 2011…

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Αστυνομίας, οι Έλληνες που έβαλαν τέλος στη ζωή τους το 2011, επικαλούμενοι προβλήματα που προκάλεσε η οικονομική κρίση, ξεπέρασαν τους 450, ενώ οι απόπειρες αυτοκτονίας ξεπέρασαν τις 600.

Από τις αρχές του 2009 έως τον Δεκέμβριο του 2011, ανέρχονται σε 1.730 με τα νούμερα να σημειώνουν σταθερά αυξητική τάση.

Η μεγαλύτερη αύξηση κρουσμάτων σημειώθηκε στις περιφέρειες Θεσσαλονίκης, Θεσσαλίας και Βορείου Αιγαίου.

Στην Θεσσαλονίκη, το 2009 έγιναν 55 απόπειρες ή τετελεσμένες πράξεις αυτοκτονίας, την επόμενη χρονιά 98 και άλλες 97 το 2011. Στην Θεσσαλία, το 2009 έγιναν 32 απόπειρες ή τετελεσμένες πράξεις αυτοκτονίας, 56 σημειώθηκαν το 2010 και 46 το 2011, ενώ στο Βόρειο Αιγαίο, υπερδιπλασιάστηκαν ανάμεσα στο 2009 και στο 2010.

Στην Αττική, το 2009 έγιναν 158 απόπειρες ή τετελεσμένες πράξεις αυτοκτονίας, το 2010 αυξήθηκαν κατά 20 φθάνοντας στις 178, ενώ και το 2011 αυξήθηκαν πάλι κατά 20 φθάνοντας στις 198.

* Η ΚΛΙΜΑΚΑ ιδρύθηκε το 2000 και είναι ένας Μη Κυβερνητικός Οργανισμός, με δραστηριότητες που στοχεύουν τόσο στην διάθεση υπηρεσιών ψυχικής υγείας όσο και στην υλοποίηση προγραμμάτων κοινωνικής ενσωμάτωσης ευάλωτων ομάδων πληθυσμού. Προσφέρει υπηρεσίες ιατρικές, ψυχοκοινωνικές, ειδικής υποστήριξης και φροντίδας σε άτομα και ομάδες ευπαθείς με πολλαπλά προβλήματα που χρήζουν συστηματικής και ολοκληρωμένης παρέμβασης. Συμβάλλει στον περιορισμό των ανισοτήτων, στις ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στα δημόσια αγαθά, στην αύξηση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης, στην Ελλάδα και σε χώρες του εξωτερικού.