Εσάς σας ξεφτιλίζουν επειδή παίρνετε αντικαταθλιπτικά;

Το 2025. Στην εποχή που μιλάμε για ψυχική υγεία σαν να έχει πάψει να είναι ταμπού, στην εποχή των awareness days, των hashtags και των δήθεν ευαισθητοποιημένων πολιτικών, η Ελλάδα αποδεικνύει ότι παραμένει βαθιά άρρωστη.

Μια φωτογραφία της Έλενας Ακρίτα, παραποιημένη από τεχνητή νοημοσύνη για να την εμφανίζει ως «διαταραγμένη», επαναφέρει με τον πιο αποκρουστικό τρόπο το ερώτημα: Εσάς σας ξεφτιλίζουν επειδή παίρνετε αντικαταθλιπτικά;

Δεν φταίνε οι ψυχικές νόσοι. Φταίνε οι υγιείς (;) άνθρωποι. Οι κανονικοί. Οι “στα λογικά τους”. Αυτοί που χτίσανε μια κοινωνία όπου η μεγαλύτερη απειλή δεν είναι η αρρώστια, αλλά το να τολμήσεις να μιλήσεις για αυτή. Να παραδεχτείς ότι πονάς, ότι δεν είσαι καλά, ότι χρειάζεσαι βοήθεια, ότι αντιμετωπίζεις κάποιο ζήτημα ψυχικής υγείας. Αυτή είναι η πραγματική αρρώστια: το στίγμα. Δεν είναι οι κρίσεις πανικού το πρόβλημα. Είναι η κοινωνική χολή που φτύνει πάνω σε όσα δεν χωρούν στο καλούπι της “κανονικότητας”.

Η ψυχική δυσκολία είναι ακόμα αίρεση. Δεν τη θεραπεύουν, τη λιθοβολούν. Δεν την αναγνωρίζουν, την κοροϊδεύουν. Δεν την υποστηρίζουν, την ξεσκίζουν στα social media, σε καφενεία, σε σαλόνια με καλούς τρόπους. Όλοι έχουν άποψη, θέση. Όλοι μιλούν. Κανείς όμως δεν ακούει.

Η αναπληρώτρια τομεάρχης Δικαιοσύνης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Έλενα Ακρίτα μίλησε δημόσια για την κατάθλιψη και την αγωγή της και έγινε αντικείμενο χλεύης για αυτό. Περιφέρθηκε σαν τρολ στα timeline. “Παλαβή”, “υστερική”, “γραφική”. Κι αυτό γιατί έσπασε την πειθαρχία. Και η κοινωνία τιμωρεί όποιον ξεφεύγει από τον ρόλο του αόρατου πάσχοντα. Η κοινωνία θέλει ανθρώπους-μηχανές. Πειθαρχημένους, λειτουργικούς, χαμογελαστούς. Ανθεκτικούς μέχρι θανάτου. Στην αρρώστια δεν βλέπει ανάγκη, βλέπει εμπόδιο. Κι αν δεν μπορεί να το εξαλείψει, το χλευάζει. Το εξευτελίζει. Το εξαφανίζει από το δημόσιο βλέμμα. Δεν είναι απλώς κοινωνική αδιαφορία. Είναι συνειδητό έγκλημα.

Είναι το αφήγημα του νεοφιλελευθερισμού: αν δεν είσαι υγιής, αν δεν είσαι παραγωγικός, τότε δεν έχεις θέση. Αν δεν μπορείς να συνεισφέρεις, να παράγεις, να καταναλώσεις, να είσαι «ευτυχισμένος» κατά τα πρότυπα του συστήματος, τότε είσαι άχρηστος. Είσαι περιττός. Αν δεν μπορείς να δουλέψεις, να γελάς σε stories, να κρύβεις τον πόνο σου με ένα φίλτρο, τότε δεν έχεις θέση εδώ. Δεν είσαι γρανάζι. Είσαι σκουπίδι. Το σύστημα δε σε ανέχεται -σε αποβάλλει. Όσοι σπάνε τη σιωπή, διασύρονται. Ο νεοσυντηρητισμός κι ο νεοφιλελευθερισμός έχουν κάνει την ψυχική οδύνη αδίκημα. Έχουν εξαϋλώσει την έννοια της αδυναμίας. Όχι ως κάτι ανθρώπινο, αλλά ως ντροπή. Ως “λάθος”. Αν θες βοήθεια, είσαι λίγος. Αν υποφέρεις, φταις. Αν μιλάς για τη φαρμακευτική σου αγωγή, είσαι επικίνδυνος. Μολύνεις το αφήγημα της επιτυχίας, της ευτυχίας, της θετικότητας.

Δεν έχει σημασία πόσο έχει αλλάξει η επιστήμη. Δεν έχει σημασία πόσες καμπάνιες ενημέρωσης έχουν γίνει. Η κουλτούρα παραμένει ίδια. Βαθιά συντηρητική, ρατσιστική απέναντι στο διαφορετικό, και βίαια εχθρική απέναντι στην αδυναμία. Και η ψυχική υγεία, για την ελληνική κοινωνία, δεν είναι ανάγκη -είναι κακό σημάδι. Είναι λόγος να μη σε πάρει κάποιος στα σοβαρά. Η κοινωνία σου λέει: Αν δεν μπορείς να παλέψεις, τότε είσαι σκουπίδι για το σύστημα. Αν δεν μπορείς να είσαι «κανονικός», δεν έχεις θέση εδώ. Μένεις αόρατος, φτωχός και περιθωριοποιημένος.

Η κοινωνία δεν είναι απλώς αδιάφορη. Είναι ενεργός θύτης. Είναι βουτηγμένη στον καθωσπρεπισμό και το μικροαστικό της μίσος για ό,τι διαταράσσει την ψευδαίσθηση της ομαλότητας. Ο «κανονικός» πολίτης πρέπει να είναι παραγωγικός, ανθεκτικός, σιωπηλός. Το άτομο που καταρρέει, που ζητά βοήθεια, που παίρνει φάρμακα, θεωρείται περιττό. Ανεπιθύμητο. Κατώτερο. Οι αριθμοί όμως λένε άλλα. 10.000.000 αγχωτικά χάπια πωλούνται στην Ελλάδα κάθε μήνα. Και παρ’ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι ντρέπονται να μιλήσουν. Κρύβονται. Φοβούνται ότι αν αποκαλυφθεί πως βλέπουν ψυχίατρο, θα χάσουν δουλειές, σχέσεις, αξιοπρέπεια.

Γιατί σε μια κοινωνία που δεν χωράει τη θλίψη, το χάπι γίνεται ντροπή.

Η γυναίκα που μιλά για την αγωγή της; Ιλαροτραγωδία. Ο άντρας που παραδέχεται ότι πάει σε ψυχολόγο; Μισός άντρας. Ο έφηβος με αγχώδη διαταραχή; Μπαίνει στο κουτί του “αδύναμου”, του “περίεργου”. Καταλογογράφηση με συνοπτικές διαδικασίες, με τη σκληρότητα να περνάει για “χιούμορ” και την περιφρόνηση για “ρεαλισμό”. Το στίγμα δεν είναι άποψη. Είναι εργαλείο εξόντωσης. Είναι κοινωνική βία καμουφλαρισμένη σε “ανησυχία”. Είναι το “μα είναι δυνατόν να το πει δημόσια;” που στάζει δηλητήριο. Είναι τα γέλια πίσω από τα πληκτρολόγια, οι ψίθυροι στις δουλειές, τα βλέμματα στις οικογενειακές συγκεντρώσεις. Όποιος δεν προσποιείται ότι είναι καλά, γίνεται κίνδυνος. Όποιος ζητάει βοήθεια, εκτελείται κοινωνικά.

Και για τις γυναίκες; Οι γυναίκες που παραδέχονται ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα ψυχικής υγείας, λιθοβολούνται περισσότερο. Γιατί το να είσαι γυναίκα και να έχεις ψυχική δυσκολία είναι η κορυφή της «αδυναμίας» στην πατριαρχική κοινωνία. Η γυναίκα που μιλά για την ψυχική της υγεία αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση, ειρωνεία. Όχι μόνο γιατί δεν συγχωρείται η αδυναμία, αλλά γιατί το σύστημα θέλει τη γυναίκα αδύναμη να μην ξεχωρίζει, να μην αντιστέκεται. Να υπομένει σιωπηλά, υποταγμένη στη μικροαστική θεώρηση του «ιδανικού» πολίτη.

Ο λόγος για τον οποίο μιλάμε ακόμα για το στίγμα είναι γιατί το στίγμα είναι η αρρώστια. Δεν είναι η διπολική διαταραχή. Δεν είναι η ιδεοψυχαναγκαστική. Δεν είναι η κατάθλιψη. Είναι το σύστημα που τις καθιστά ντροπή. Είναι το ακροδεξιό φαντασιακό που θέλει τους ανθρώπους σκληρούς, σιωπηλούς, πειθήνιους. Ό,τι δεν χωράει στο κάδρο, καίγεται.

Όχι, η ψυχική ασθένεια δεν είναι ατομική αποτυχία. Το στίγμα, όμως, είναι συλλογικό έγκλημα. Είναι καταστολή.

Να μην ενοχλούμε. Να μην φαινόμαστε. Να δουλεύουμε. Να πεθαίνουμε αθόρυβα.

Το πιο επικίνδυνο σύμπτωμα είναι η σιωπή. Το “μη μιλάς, γιατί θα σε σχολιάσουν, θα γίνεις ρεζίλι”. Το “κρύψ’ το να μη σε κοιτάζουν περίεργα”. Σε μια υποκριτική κοινωνία που εκπαιδεύει τους ανθρώπους να καταπίνουν τη φωτιά τους και μετά τους κατηγορεί που καίγονται. Αυτό είναι το έγκλημα. Όχι το χάπι. Όχι ο ψυχολόγος. Όχι ο ψυχίατρος. Όχι η διάγνωση. Το έγκλημα είναι το περιβάλλον που μετατρέπει τη φροντίδα σε ενοχή. Την επιβίωση σε μειονέκτημα.

Όχι, δεν είναι οι θεραπευόμενοι το πρόβλημα. Είναι οι υγιείς που σκοτώνουν όποιον δεν μοιάζει με εκείνους. Αυτοί αξίζουν τη χλεύη, αυτοί είναι οι “άρρωστοι”, αυτοί είναι τα “μιάσματα” της κοινωνίας.