Οι αυταρχικές μας φαντασιώσεις

Πριν από λίγες μέρες δημοσιεύθηκε μία έρευνα της About People για το ινστιτούτο Eteron. Η έρευνα καταγράφει τις τάσεις στην ελληνική κοινωνία και πώς επηρεάζουν τις πολιτικές αντιλήψεις των πολιτών. Μπορείτε να διαβάσετε τα βασικά συμπεράσματα εδώ.

Υπάρχουν δύο μεγέθη που εξηγούν πολλά από όσα συμβαίνουν σήμερα γύρω μας. Το 55% των ερωτηθέντων δηλώνει δυσαρέσκεια για την οικονομική του κατάσταση. Και μόλις το 25% δηλώνει ικανοποίηση για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η δημοκρατία στη χώρα μας. Αν συνδυάσεις αυτά τα ποσοστά, μπορείς να εξηγήσεις και το υψηλό σκορ δημοφιλίας που καταγράφουν τα αυταρχικά μοντέλα.

Το 14,1% θα προτιμούσε έναν ισχυρό πρωθυπουργό που να αγνοεί το κοινοβούλιο. Και το 15% συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί ότι σε κάποιες περιπτώσεις η δικτατορία είναι προτιμότερη από τη δημοκρατία. Επίσης το 42% βλέπει θετικά την επιβολή θανατικής ποινής. Και σχεδόν το σύνολο του δείγματος, σε ποσοστό 80%, συμφωνεί με την αυστηροποίηση των ποινών.

Μπορεί αυτά τα ποσοστά να δείχνουν μικρά μπροστά στο σύνολο του δείγματος, όμως είναι αρκετά υψηλά για να δημιουργήσουν και να συντηρήσουν μία τάση αυταρχισμού στην ελληνική κοινωνία. Αλλωστε οι συγκεκριμένες ιδέες υιοθετούνται σε μεγάλο βαθμό από τον νεανικό πληθυσμό που είναι, κατά βάση, απαίδευτος, χωρίς ιστορική μνήμη.

Αν μάλιστα διαβάσετε προσεκτικά την έρευνα, θα δείτε ότι από αντίστοιχες ιδέες διακατέχεται ένα μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Λογικό. Η κυρία Κωνσταντοπούλου, ως πολιτική προσωπικότητα, απαντά, δια τους ύφους της, θετικά σε αυτά τα αιτήματα.

Ομως η αυταρχική προδιάθεση δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένους πολιτικούς χώρους. Τέτοιες απόψεις διαπερνούν οριζόντια το πολιτικό φάσμα και ενίοτε μεταμφιέζονται σε “κοινή λογική” ή “υγιή αντίδραση”. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς πολιτικό – είναι βαθιά κοινωνικό και παιδευτικό. Η απουσία ουσιαστικής πολιτικής παιδείας, η απαξίωση της δημοκρατικής διαδικασίας και η ευκολία με την οποία προτιμάται η “απλή λύση του ενός ισχυρού” δημιουργούν ένα εύφορο έδαφος για την επιστροφή παλιών, επικίνδυνων ιδεών.

Αν σε αυτό το περιβάλλον προστεθεί και η γενικευμένη δυσπιστία προς τους θεσμούς-με τα κόμματα, τη δικαιοσύνη και τα ΜΜΕ να συγκεντρώνουν τα χαμηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνη- τότε προκύπτει ένα εκρηκτικό μείγμα. Η πολιτική μετατρέπεται σε reality, οι αντιπρόσωποι σε περσόνες, και η ανάγκη για ουσιαστικό δημόσιο διάλογο υποκαθίσταται από συνθήματα. Υπάρχουν μόνο δύο χρώματα. Ασπρο ή μαύρο. Και δύο απαντήσεις. Θετική ή αρνητική. Απλά πράγματα, να είναι και εύπεπτα στα social media.

Μπορεί να αναχαιτιστεί η διολίσθηση στον αυταρχισμό; Φυσικά, αρκεί να βελτιωθεί η ποιότητα της δημοκρατίας μας. Και κυρίως η παιδεία. Μην υιοθετείτε την εύκολη ανάλυση που αποδίδει την ευθύνη στους πολιτικούς. Δεν ξεκινάνε όλα από τους πολιτικούς. Εκεί καταλήγουν.