Βαλλόμενο πανεπιστήμιο

Έγραφα στο προηγούμενο άρθρο (Νέο δόγμα του σοκ) “δεν είναι καθόλου τυχαία η συστημική δυσπιστία προς τα πανεπιστήμια, από το Harvard ως το οικείο ΑΠΘ“. Η φράση ήταν παρενθετική – τηλεγραφική, χρειάζεται εξήγηση για μην κωδικοποιηθεί σαν αφορισμός. Εξού και το σημερινό θέμα.

Πρώτα κάτι για τα διεθνή, δειγματοληπτικά και επιπλέον των πρωτοφανών εξελίξεων στο Harvard. Ο ακαδημαϊκός κόσμος στο παγκόσμιο πλαίσιο δεν είναι ανταγωνιστικός. Αποτελεί πεδίο αέναου διαλόγου, με τα βιβλία, τα εργαστήρια και τα συνέδριά του. Αντίθετα, τόσο στα κράτη όσο και στην αγορά βασιλεύει ένας σφοδρός ανταγωνισμός ισχύος. Έτσι όταν ένας οργανισμός υπό την αιγίδα του Γ. Γ. του ΟΗΕ (Sustainable Development Solutions Network, SDSN) που ιδρύθηκε από τους Ban Ki-Moon και Jeffrey Sachs, θέλησε να συντονίσει μια παγκόσμια αναπτυξιακή συνεργασία, κατεξοχήν στον ακαδημαϊκό χώρο απευθύνθηκε. Εννοείται ότι οι δυνάμεις του σκληρού εθνικιστικού ή του αγοραίου ανταγωνισμού ανταλλάσσουν ανήσυχα βλέμματα. Σταθερά άλλωστε η αγορά επιχειρεί να χειραγωγεί την κοινωφελή δραστηριότητα. Ας ελπίσουμε ότι και μετά την εκλογή Τραμπ θα κατορθώσει αυτή η προσπάθεια παγκόσμιας πανεπιστημιακής συνεργασίας να συνεχίσει το έργο της.

Ύστερα στα δικά μας. Εδώ και δεκαετίες το σημαντικό έργο και οι διακρίσεις των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων υποβαθμίζονται με ρυθμό άλλοτε σταθερό άλλοτε αλματώδη. Η υποχρηματοδότηση συρρικνώνει λειτουργίες και υποδομές, το διδακτικό προσωπικό μειώνεται, οι κτιριακές εγκαταστάσεις μένουν ασυντήρητες. Στην πιο ελεύθερη γλώσσα της πολιτικής θεωρίας αυτά χαρακτηρίζονται συστημική βία. Ο αυτοδιοικητικός χαρακτήρας επίσης πλήττεται, αφού οι Πρυτάνεις δεν εκλέγονται άμεσα, ενώ και η Σύγκλητος, η δημοκρατική καρδιά των πανεπιστημίων, χάνει αρμοδιότητες.

Ό,τι όμως μέχρι χθες συνιστούσε μόνο (!) υποβάθμιση, μέσα στις σημερινές συνθήκες εξελίσσεται σε υπόσκαψη. Ο ένας λόγος είναι η συστημική προσπάθεια μετακίνησης του κέντρου βάρους της ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας: Ο κενός λόγω της συρρίκνωσης των δημόσιων ανώτατων ιδρυμάτων χώρος καλύπτεται από ιδιωτικά, που αναπτύσσονται ραγδαία, με άνωθεν συστημική εύνοια, άτυπα και παραπληρωματικά.

Σε αυτή τη συγκυρία οι εικόνες από άθλια κρούσματα βίας στον ακαδημαϊκό -πρώην άσυλο- χώρο, εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις τους, γίνονται εποικοινωνιακά εργαλεία. Πρωτοσέλιδα. Δεν είναι πολλά, αλλά και τα λίγα επεισόδια είναι αφόρητα. Καταγράφεται από παλιά βέβαια το φαινόμενο, αλλά είναι νέοι οι μηχανισμοί και οι δυνατότητες επικοινωνιακής εκμετάλλευσης. Κάποιοι τρίβουν τα χέρια τους από ευχαρίστηση και σπεύδουν να εμφανιστούν σαν σωτήρες εν μέσω αταξίας. Είναι ακέραιη η ευθύνη των κουκουλοφόρων εκείνων που τα ξεκινούν. Βαραίνει όμως και η ευθύνη όσων έχουν περισσότερη εξουσία στα χέρια τους που εντέλει θα μπορούσαν να περιορίσουν τον κύκλο της βίας: Σε κάποιες περιπτώσεις η Αστυνομία δείχνει αυτοσυγκράτηση, αλλά άλλοτε η δράση της γίνεται υπέρμετρη, πλήττοντας μάλιστα πολύ συχνά δικαίους (φοιτητές) κι όχι αδίκους.

Απομένει η εντύπωση σε κάποιους γονιούς ότι το δημόσιο πανεπιστήμιο αποτελεί ανέλεγκτο χώρο και ότι είναι καλύτερο να στέλνουν τα παιδιά τους αλλού. Αυτή η εντύπωση αποτελεί συστημικό ζητούμενο. Παραπέρα, η Αστυνομία όταν αναζητεί ενόχους, ψάχνει – σωστά- να βρει ποιοι θα είχαν κίνητρα. Όσοι μεθοδεύουν και εκτελούν αιφνίδια “ντου” δεν μπορεί να μη γνωρίζουν τι φθείρουν και τι ευνοούν. Οι Αστυνομικοί εκείνοι που αντί να συλλαμβάνουν εγκληματίες ψεκάζουν φοιτητές επίσης έχουν συνείδηση των πράξεών τους.

Δεν συμψηφίζονται αυτά. Στη βία αντί συμψηφισμού δράσης και αντίδρασης έχουμε σώρευση. Αλληλοτροφοδότηση. Οι αντίπαλοι οπαδοί στα γήπεδα το ξέρουν από χρόνια, οι φοιτητές το καταλαβαίνουν. Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα του διαλόγου, ο καταστατικός αντίποδας της βίας, αλλά όταν ο διάλογος ματαιώνεται η βία ελλοχεύει. Γνωστά όλα αυτά στον κυρίαρχο κατά το Σύνταγμα λαό, γνωστά παντού, απλά χρειάζεται να τα θυμόμαστε.