Πέντε πολύ καλοί λόγοι για να ξεκινήσεις να κεντάς

Η Διονυσία Παπαδοπούλου κεντά με πάθος αλλά και με απόλυτη συνείδηση της επιθυμίας και του προορισμού της βελόνας της, εδώ και περισσότερα από δέκα χρόνια. Ανθισμένοι κάμποι, πλοχμοί και πουλιά, πριγκίπισσες και έφιπποι, περίτεχνα φυτικά μοτίβα, σπείρες και ελλειπτικές φόρμες κεντημένες επίπονα με επιδέξια σταυροβελονιά και στιλπνά χρώματα, οργανώνουν περίτεχνα οπτικά πεδία και διασώζουν παλαιότερα αφηγήματα.

«Γι’ αυτό ’χουν τα παλιά κεντίδια χάρη, σαν να τους μένει κάτι από φεγγάρι» γράφει η Ίρις Κρητικού. Και πράγματι. Το κέντημα, μια τέχνη φαινομενικά ξεχασμένη, επιστρέφει μέσα από τα έργα της Διονυσίας Παπαδοπούλου για να μας θυμίσει πόσο πολύτιμο είναι να αφιερώνουμε χρόνο σε κάτι που γίνεται με τα χέρια –  και με την καρδιά.

Η έκθεση “Νήμα, Βελόνα, Σταυρός”, που φιλοξενείται στο Βρυσάκι – Χώρος Τέχνης και Δράσης, από τις 27 έως τις 31 Μαΐου 2025, είναι μια ανοιχτή πρόσκληση όχι μόνο για να δούμε, αλλά για να αγγίξουμε, να στοχαστούμε και —γιατί όχι— να πιάσουμε βελόνα.

Το κέντημα ως πράξη επιβράδυνσης και αναστοχασμού

Η περιπέτεια της κεντητικής κατάθεσης της Διονυσίας Παπαδοπούλου, που ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, μέσω διαδοχικών επισκέψεων σε Μουσεία και Λαογραφικές Συλλογές, οδήγησε σταδιακά σε προσωπικά επινοητικά ανθολόγια. Μικρότερα αρχειοθετημένα σχέδια με προέλευση το Μουσείο Μπενάκη ή το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, αλλά και δεκάδες περιφερειακά ελληνικά δημόσια και ιδιωτικά μουσεία και λαογραφικές συλλογές, μετατράπηκαν από τη δημιουργό σε μεγαλύτερα πεδία έκφρασης με τολμηρές συχνά κλίμακες, τροποποιημένα χρώματα και νέα υλικά. Κεντημένα μέρη και εξαρτήματα φορεσιάς ή μεσοφόρια, μετουσιώθηκαν σε νέα αφηγηματικά επιτοίχια πεδία, ή σε τρισδιάστατα αντικείμενα και απέκτησαν διαφορετική χρήση.

«Επιθυμώ ό,τι δημιουργώ και καταθέτω να είναι ένα μικρό κομμάτι Ελλάδας» που μπορεί ο καθένας να έχει στον χώρο του, συμπληρώνει η δημιουργός. «Αγαπώ τη σύνδεση με τα φυσικά υλικά, τα αθέατα τεκμήρια που καταγράφονται, τις εικόνες που προκύπτουν από αυτά τα κεντήματα, παραπέμποντας σε αιωνόβιους ελαιώνες και πανηγύρια, σε γοργόνες, καράβια και ευφραντικές καλοτάξιδες θάλασσες. Κάθε βελονιά με χρυσοκλωστή που επιχειρεί να γεμίσει τον κενό κάμπο, είναι για εμένα η καταβύθιση σε έναν ψιθυριστικό δημιουργικό κόσμο που δεν θα σταματήσει ποτέ να με συναρπάζει».

Πέντε λόγοι για να ξεκινήσεις να κεντάς

Αν αναρωτιέστε γιατί να δοκιμάσετε να κεντήσετε, η δημιουργός σάς δίνει πέντε σοβαρούς λόγους:
1. Το κέντημα για εμένα λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά. Η επαναλαμβανόμενη ρυθμικά κίνηση των χεριών, χαλαρώνει το μυαλό και τακτοποιεί την σκέψη. Θεωρώ ότι είναι μια μορφή διαλογισμού και διαχείρισης άγχους. Παίρνοντας στα χέρια σου ένα λευκό πανί έχεις τη δυνατότητα να δημιουργήσεις ευφάνταστους πολύχρωμους κόσμους, ή μαυρόασπρα επαναλαμβανόμενα μοτίφ. Σε μικρές ηλικίες βοηθάει στη λεπτή κινητική, τη συγκέντρωσή και την κατανόηση.

2. Γίνεσαι δημιουργός και καλλιτέχνης. Αποφασίζει το σχέδιο, την ιστορία και τα χρώματα χωρίς δεσμεύσεις. Μπορείς να δημιουργήσεις ένα μικρό έργο αλλά και τεράστιες επιφάνειες χωρίς να ορίζει κάποιος το λάθος ή το σωστό. Ο κάθε κεντητής έχει την προσωπική του ιστορία που περιγράφει στο κέντημα του, ακόμα και αν κεντηθεί το ίδιο σχέδιο από πολλούς, μιας και αλλάζοντας τα χρώματα ή τα υλικά δημιουργείται ένα καινούργιο αφήγημα. Η δημιουργικότητα μας παίρνει σάρκα και οστά, χωρίς δεσμεύσεις εικόνες, μοτιφ, η απλά πολύχρωμες επιφάνειες που στο κάθε ένα μιλάει διαφορετικά ξετυλίγονται μπροστά σου και εσύ μπορείς να τα συνεχίσεις, αλλάξεις ή διορθώσεις.

3. Η κεντητική είναι μέρος της λαϊκής μας παράδοσης. Οι κεντήστρες του παρελθόντος δημιούργησαν αφηγήματα για σκοπούς που εξυπηρετούσαν την τότε κοινωνία. Εμείς σήμερα καλούμαστε να αγαπήσουμε το κέντημα εντάσσοντας το στην καθημερινότητα μας. Πόσο όμορφο θα ήταν αν ο κάθε ένας από εμάς μπορούσε να κεντήσει ένα σχέδιο σε ένα απλό ρούχο μαζικής παραγωγής κάνοντάς το έτσι μοναδικό με τη δική του σφραγίδα. Η σε ένα γραφείο εργασίας με υπολογιστές και καλώδια το μάτι μας έπεφτε και σε ένα πολύχρωμο κάδρο στο τοίχο με απεικόνιση καράβια και πουλιά.

4. Το κέντημα έχει πίσω του, όπως είπα και πριν ιστορίες να αφηγηθεί. Έχει σώμα έχει αφή, μυρωδιά και δημιουργεί αναμνήσεις. Άρα είναι ένας όμορφος τρόπος να αφήσεις και εσύ τη “γραφή σου στις επόμενες γενιές με τη βελόνα σου. Η εποχή μας έχει τόση ένταση, γρήγορο ρυθμό και άγχος που δεν μας επιτρέπει να κρατάμε απτά αφηγηματικά στοιχεία για τις επόμενες γενιές. Με το κέντημα μπορούμε να αφήσουμε το προσωπικό μας αποτύπωμα και στους επόμενους, ως συναισθηματικό αποτύπωμα.

5. Το κέντημα είναι η αφορμή για φιλικές συγκεντρώσεις. Μπορούμε να δημιουργήσουμε παρέες με ανθρώπους που χαίρονται με το ίδιο χόμπι, ή με ανθρώπους που θέλουν να μάθουν να κεντούν. Μπορούμε να μάθουμε κέντημα μαζί με τα παιδιά μας και να γίνουμε «συμμαθητές» τους μοιραζόμενοι την εμπειρία αυτή. Να μαζευόμαστε σε ανοιχτούς χώρους και να συζητάμε παράλληλα μιας και η κεντητική δεν μας εμποδίζει να επικοινωνούμε παράλληλα με άλλους ανθρώπους. Μπορούμε εύκολα να κεντήσουμε σε όποιο χώρο μας ευχαριστεί μιας και το κέντημα μεταφέρεται παντού. Είναι μια οικολογική συνήθεια γιατί χρησιμοποιούμε υλικά φυτικής προέλευσης αλλά μπορούμε να επαναχρησιμοποιήσουμε κομμάτια από ρούχα ή υφάσματα σε νέα χρήση.

Η βελονιά ως πατρίδα

Η έκθεση που έχει την επιμέλεια της Ίριδας Κρητικού, αποτελεί μια συνολική αφήγηση που δεν ανήκει μόνο στο παρελθόν. Η Παπαδοπούλου δείχνει ότι η κεντητική είναι μια μορφή σύγχρονης τέχνης, και το σπίτι μας είναι ο κατάλληλος χώρος για να ξανασυστηθούμε με αυτήν.
Αν κάτι μας λέει η βελόνα της, είναι ότι το κέντημα είναι μια αντίσταση απέναντι στη φθορά του χρόνου και την επιπολαιότητα του σήμερα. Είναι μια χειρονομία αγάπης και αυτογνωσίας. Μια βελονιά που ενώνει τον εαυτό με τον κόσμο.