Πρώτη μέρα χωρίς πλαφόν στο περιθώριο κέρδους – Οι αγωνίες και τα μηνύματα για τις τιμές

Από σήμερα παύει να ισχύει το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους στα τρόφιμα και τα βασικά είδη διαβίωσης, που εδώ και τέσσερα χρόνια καθόριζε ότι όλη η αλυσίδα αξίας σε καύσιμα, τρόφιμα και βασικά είδη δεν μπορούσε να λειτουργεί με ποσοστά κέρδους μεγαλύτερα από ό,τι είχε το Σεπτέμβριο του 2021. Ακόμη, βέβαια, κι αν ,εν τω μεταξύ, οι επιβαρύνσεις στα κόστη λειτουργίας ήταν μεγάλες. Έτσι, από σήμερα, 1η Ιουλίου, οι επιχειρήσεις μπορούν να διαμορφώνουν τις τιμές των προϊόντων τους ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς στο περιθώριο κέρδους.

Το μέτρο του πλαφόν είχε εφαρμοστεί αρχικά ως έκτακτο μέτρο κατά τη διάρκεια της πανδημίας και είχε παραταθεί αρκετές φορές, έχοντας συναντήσει τη σφοδρή κριτική της αγοράς, που σε όλο της το φάσμα της, έκανε λόγο για μια στρέβλωση. Ωστόσο κατάργηση του μέτρου προκαλεί μια συζήτηση για πιθανές νέες ανατιμήσεις σε βασικά είδη διαβίωσης.  Έστω, κι αν βέβαια, η υπόθεση τιμή, με βάση γνώστες της αγοράς, δεν είναι μια απλή διαδικασία προσδιορισμού επιθυμητού κέρδους, αλλά έχει να κάνει, κύρια, με την ανάγκη διατήρησης μεριδίων αγοράς, αλλά και της ανάγκης προσέλκυσης των καταναλωτών.

Χαρακτηριστικές, πάντως, είναι οι αναφορές για “αναμονές” κύκλου ανατιμήσεων από τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Καταναλωτή, Γιώργο Λεχουρίτη, που έχει σημειώσει ότι η κατάργηση του πλαφόν θα οδηγήσει σε ελεύθερη διαμόρφωση των τιμών και ενδεχομένως σε αυξήσεις σε τρόφιμα και καύσιμα, καθώς οι επιχειρήσεις θα μπορούν να ανεβάσουν τις τιμές σε ποσοστά κερδοφορίας που δεν ήταν εφικτά με το πλαφόν.

Ο υπουργός

Στο ζήτημα, πάντως, αναφέρθηκε ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος, απαντώντας σε δημοσιογραφική ερώτηση, σε πηγαδάκι, μετά το πέρας της συνέντευξής τύπου για τις ανακοινώσεις για τα νέα κοινοτικά κονδύλια ύψους 8,1 δισεκ. ευρώ, το απόγευμα της Δευτέρας.

Ο κ. Θεοδωρικάκος συνέστησε ψυχραιμία, μια και η άρση του πλαφόν εγγράφεται σε μια συγκυρία που ο πληθωρισμός έχει κάπως “προσγειωθεί” και ειδικά στα σούπερ μάρκετ, υπάρχει καταγραφή, για μια ομαλή πορεία τιμών. Ο ίδιος, δε, αναρωτήθηκε, πώς ένα μέτρο που έχει κατακριθεί, τώρα, συναντά το ενδιαφέρον, με σχόλια για πιθανή τροφοδότηση κύκλου ακρίβειας.

Πάντως, ο Υπουργός Ανάπτυξης, έχει διαμηνύσει προς την αγορά, πρόσφατα, από το βήμα της ανοικτής συνεδρίασης του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων πως η κατάργηση της διάταξης δεν αποτελεί «πράσινο φως» για αδικαιολόγητες αυξήσεις.

Όπως έχει δηλώσει ο Τ. Θεοδωρικάκος οι έλεγχοι θα συνεχιστούν και δε θα γίνει ανεκτή η όποια τάση για αθέμιτο κέρδος. Επισήμανε ακόμη ότι το υπουργείο προχωρά στην αναβάθμιση του ελεγκτικού μηχανισμού με τη μεταρρύθμιση για τη νέα ανεξάρτητη αρχή για την προστασία του καταναλωτή και την εποπτεία της αγοράς που θα βάλει τέλος στον κατακερματισμό των ελεγκτικών μηχανισμών, με βάση το μοντέλο της ΑΑΔΕ. Σύμφωνα με πληροφορίες, δε, υπάρχει ετοιμότητα, σε περίπτωση, που υπάρχει ανεξέλεγκτη κατάσταση, με μαζικές ανατιμήσεις σε προϊόντα ευρείας κατανάλωσης το πλαφόν να επανέλθει.

Η αγορά

Πάντως, πριν λίγες μέρες, μιλώντας στη Γενική Συνέλευση του ΣΕΒ ο Πρόεδρος της φετινής Γενικής Συνέλευσης του ΣΕΒ., ο κ. Ιωάννης Γιώτης, Εκτελεστικός Πρόεδρος της ΓΙΩΤΗΣ Α.Ε. και Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ), στην εισαγωγική του τοποθέτηση, είχε στείλει τα σχετικά μηνύματα. Ανέφερε πως «η Γενική Συνέλευση του ΣΕΒ γίνεται σε μια εποχή ανατροπών και διαρκών μετατοπίσεων που η Βιομηχανία βιώνει σε πραγματικό χρόνο: Σε διεθνές επίπεδο, οι πρόσφατοι δασμοί, οι γεωπολιτικές εντάσεις, η κλιματική κρίση και τα προτάγματα για μετάβαση σε πιο πράσινα συστήματα λειτουργίας συνθέτουν ένα πρόβλημα για δυνατούς λύτες. Αντίστοιχα, σε εθνικό επίπεδο, το διαρκώς υψηλότερο κόστος παραγωγής και λειτουργίας, οι κανονιστικές ρυθμίσεις, συμπιέζουν την υγιή επιχειρηματικότητα σε όλα τα στάδια.»

Αλλά και ο Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος METRO Α.Ε.Β.Ε. και μέλος Δ.Σ. ΣΕΒ κ. Αριστοτέλης Παντελιάδης, κατά την ομιλία του στη Γ.Σ. δήλωσε πως «η παραγωγικότητα της χώρας είναι εθνικός στόχος και συλλογική ευθύνη. Πολιτεία, επιχειρήσεις, θεσμοί, είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι και άρρηκτα δεμένοι σε αυτόν τον στόχο. Στο φορολογικό περιβάλλον, οφείλουμε να σκεφτούμε πρωτίστως τους πολίτες και τις επιχειρήσεις σχεδιάζοντας τη φορολογική πολιτική που θα βοηθήσει στην αύξηση των εισοδημάτων και στην υγιή ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Στον τομέα των επενδύσεων, χρειαζόμαστε σημαντική ενίσχυσή τους για να καλύψουμε το κενό με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σε αυτό το πλαίσιο, ενθαρρύνουμε την κυβέρνηση να πιστέψει στην επιχειρηματικότητα. Να σχεδιάσει επιδόματα στοχευμένα και με σύνεση ώστε να έχουν ουσιαστικό αναπτυξιακό ρόλο και να επιτρέψει στην Αγορά να προχωρήσει και να αναπτυχθεί, με τήρηση των νόμων και των κανόνων μεν, αλλά χωρίς συνεχείς παρεμβάσεις που προκαλούν στρεβλώσεις».

Έλεγχοι

Στο μεταξύ, για να προλάβει τις όποιες εξελίξεις, ο ελεγκτικός μηχανισμός έχει προγραμματίσει σειρά ελέγχων, ώστε να αποθαρρυνθούν όσοι και όσες επιδιώξουν να κερδοσκοπήσουν και με “πάτημα” πλασματικές εκπτώσεις να παραπλανήσουν.

Σύμφωνα, μάλιστα, με  πληροφορίες οι ελεγκτές, με την βοήθεια και της τεχνητής νοημοσύνης καταγράφουν καθημερινά τις τιμές σε χιλιάδες προϊόντα και προχωρούν σε ελέγχους εκεί που έχουν ισχυρές υποψίες ότι έχουν πραγματοποιηθεί αδικαιολόγητες ανατιμήσεις ή ότι δεν τηρούνται τα υπόλοιπα μέτρα για την ακρίβεια που μένουν σε ισχύ έως τις 31 Οκτωβρίου.

Επίσης, στις 2 Ιουνίου 2025, οι επιχειρήσεις οργανωμένης λιανικής έλαβαν επιστολή από τη Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς (ΔΙΜΕΑ), που σύμφωνα με πληροφορίες, καταγράφεται αίτημα για καταγραγή και αποστολή στοιχείων τιμών Μαΐου 2025 για τους 5 βασικότερους κωδικούς ανά κατηγορία από συνολικά 70 κατηγορίες προϊόντων, προκειμένου να γίνει ο σχετικός έλεγχος. Ανάλογες επιστολές έχουν αποσταλεί και σε προμηθευτές.

Να σημειωθεί ότι οι ελεγκτικές υπηρεσίες εστιάζουν στην απαγόρευση προσφορών για τρεις μήνες σε προϊόντα που έχουν ανατιμηθεί. Αναλυτικότερα εάν μια επιχείρηση έχει προβεί σε μια έκπτωση στα προϊόντα που πουλάει για παράδειγμα 10% ή τα διαθέτουν σε καθεστώς προσφοράς 1+1 δώρο, πρέπει να σταματήσει τις εν λόγω προωθητικές ενέργειες εάν προχωρήσει στην οποιαδήποτε ανατίμηση όσο μικρή και εάν είναι. Ένα μέτρο μάλιστα που σύμφωνα πάντα με πληροφορίες δεν αποκλείεται να μονιμοποιηθεί, μετά τις 30 Οκτωβρίου, καθώς οι εκπτώσεις και οι προσφορές αποτελούν την βασικότερη στρατηγική των εταιρειών για την καλύτερη προώθηση των προϊόντων τους.

Την ίδια στιγμή όμως παράταση έως τις 31 Οκτωβρίου έχει δώσει το υπουργείο Ανάπτυξης για το Καλάθι του Νοικοκυριού,  αλλά και σε μέτρα που αφορούν την ανακοίνωση τιμών οπωροκηπευτικών στις υπηρεσίες του υπουργείου.

Πλασματικές εκπτώσεις

Εκτός από τα προϊόντα στα οποία καταγράφονται αδικαιολόγητες ανατιμήσεις, οι έλεγχοι θα εστιασθούν και στις πλασματικές εκπτώσεις, με αφορμή της έναρξης των θερινών εκπτώσεων στις 14 Ιουλίου. Σύμφωνα με πληροφορίες αυτές τις ημέρες οι ελεγκτικές Αρχές προχωρούν στην καταγραφή τιμών, οι οποίες θα συγκριθούν με τις τιμές που θα ισχύσουν μετά τις 14 Ιουλίου οπότε και θα ξεκινήσουν οι εκπτώσεις. Και αυτό γιατί έχει διαπιστωθεί σε προηγούμενες εκπτωτικές περιόδους, κάποιες επιχειρήσεις να αυξάνουν τις τιμές των προϊόντων τους πριν τις εκπτώσεις και να τις επαναφέρουν εντός της εκπτωτικής περιόδου, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να μην έχουν κανένα ουσιαστικό κέρδος.

Ο πληθωρισμός και τα “καμπανάκια”

Ωστόσο πέρα από τα περιθώρια κέρδους το σημαντικό στοιχείο της συγκυρίας, που ενδεχομένως να πιέσει τις τιμές προς τα πάνω είναι τα κόστη ενέργειας, που ένεκα θέρους, κινούνται ανοδικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι αύξηση 2% σημείωσε ο γενικός δείκτης τιμών παραγωγού στη βιομηχανία (σύνολο εγχώριας και εξωτερικής αγοράς) τον Μάιο εφέτος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Μαΐου 2024, έναντι μείωσης 1,4% που σημειώθηκε κατά την αντίστοιχη σύγκριση των δεικτών το 2024 με το 2023.

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, η αύξηση αυτή στο κόστος παραγωγής των εγχώριων βιομηχανιών οφείλεται στις εξής μεταβολές των δεικτών των επιμέρους αγορών:

α. Στην αύξηση του δείκτη τιμών παραγωγού εγχώριας αγοράς κατά 6,4%.

β. Στη μείωση του δείκτη τιμών παραγωγού εξωτερικής αγοράς κατά 9,3%.

Παράλληλα, ο γενικός δείκτης παρουσίασε μείωση 1,5% τον Μάιο 2025 σε σύγκριση με τον δείκτη του Απριλίου 2025, έναντι μείωσης 2,9% που σημειώθηκε κατά την αντίστοιχη σύγκριση των δεικτών το 2024.

Όσον αφορά την αύξηση του Δείκτη Τιμών Παραγωγού Εγχώριας Αγοράς τον Μάιο η οποία έφτασε το 6,4%, η μερίδα του λέοντος αφορούσε την κατηγορία παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού με +20,6%, αλλά με σημαντικές ανατιμήσεις όμως και σε μία σειρά άλλων κατηγοριών.

Στην παραγωγή βασικών φαρμακευτικών προϊόντων και φαρμακευτικών σκευασμάτων κατά 8,6%, στην παραγωγή άλλων μη μεταλλικών ορυκτών προϊόντων κατά 7,9%, την κατασκευή προϊόντων από ελαστικό (καουτσούκ) και πλαστικές ύλες 6,2% και την κατασκευή μεταλλικών προϊόντων, με εξαίρεση τα μηχανήματα και τα είδη εξοπλισμού κατά 5,5%.

Στον αντίποδα, ο Δείκτης Τιμών Παραγωγού Eξωτερικής Aγοράς μειώθηκε κατά 9,3%, μεγαλύτερη συμβολή αυτή από την κατηγορία παραγωγή οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου με -20,6%.

Η κατηγορία βιομηχανία τροφίμων κατέγραψε επίσης -14,1%, ενώ η επόμενη μεγαλύτερη μείωση ήταν στην παραγωγή προϊόντων καπνού με -3,6%.

Υπενθυμίζεται, ότι στο 2,5% διαμορφώθηκε ο πληθωρισμός στην Ελλάδα τον Μάιο (από 2% τον Απρίλιο), σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλη άνοδος σημειώθηκε στη στέγαση με αύξηση 6%, στην κατηγορία ένδυση και υπόδηση με 6,6%, ενώ ο πληθωρισμός τροφίμων άγγιξε το 2,6%.

Αναφορικά με τα επιμέρους στοιχεία, το ηλεκτρικό ρεύμα σημείωσε άνοδο 18%, τα φρούτα 13,2%, ο καφές-κακάο- τσάι με 12,3%, το φυσικό αέριο με 11,1% και τα ενοίκια κατοικιών με 10,9%.  Στον αντίποδα, οι μεγαλύτερες μειώσεις εμφανίστηκαν στο ελαιόλαδο με 34,4%, το πετρέλαιο θέρμανσης με 12,9%, στον εξοπλισμό επεξεργασίας ήχου και εικόνας με 11,2%, στα καύσιμα και λιπαντικά με 10,2% και σε σάλτσες-καρυκεύματα με 6,3%.

Σύγκριση με την ΕΕ

Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα η Eurostat, το 2024, χρονιά κατά την οποία καταγράφηκε αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, με τον μέσο ετήσιο πληθωρισμό να διαμορφώνεται σε 2,7%, από 3,5% το 2023 και 9,6% το 2022, οι τιμές των τροφίμων και των μη αλκοολούχων ποτών στην Ελλάδα παραμένουν πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο κατά 6%.  Μάλιστα, το επίπεδο τιμών για αυτή την κατηγορία προϊόντων είναι υψηλότερο στην Ελλάδα από χώρες όπως η Γερμανία (3% πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο), η Κύπρος (5% πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μια χώρα μακριά από τα κέντρα παραγωγής των πολυεθνικών, είναι πολύ μικρή αγορά και έχει αρκετά υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα), η Πορτογαλία (2% πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο) ή η Ισπανία, όπου το επίπεδο τιμών στα τρόφιμα είναι 5% κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε.