Επιστροφή στους δασμούς, με TACO ή όχι

Όπως ένας σκύλος που επιστρέφει στο κόκκαλό του, ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέφει πάντα στους δασμούς. Τώρα προτείνει μια τροποποιημένη λίστα για διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένων στενών συμμάχων και αρκετών εξαιρετικά φτωχών χωρών, οι οποίες θα επιβληθούν την 1η Αυγούστου 2025. Θα το αθετήσει και πάλι; Ποιος ξέρει; Αλλά οι πιθανότητες να το κάνει ή ακόμα και να καταφέρει να εξασφαλίσει συμφωνίες που θα κατευνάσουν τον παράλογο εμπορικό του προστατευτισμό φαίνονται ελάχιστες έως ανύπαρκτες.

Ένας παράλογος άνθρωπος είναι απρόβλεπτος. Ίσως αυτή τη φορά να το εννοεί. Αν είναι έτσι, το ήδη υψηλό επίπεδο του μέσου αποτελεσματικού δασμού των ΗΠΑ, το οποίο ήταν 8,8%, θα καταλήξει πολύ υψηλότερο. Θα εισέλθουμε σε έναν νέο κόσμο.

Ρίξτε μια ματιά σε μερικά από τα προτεινόμενα μέτρα: δασμοί 50% στις εισαγωγές από τη Βραζιλία, 40% στο Λάος και τη Μιανμάρ, 36% στην Ταϊλάνδη, 35% στο Μπανγκλαντές, 32% στην Ινδονησία, 30% στη Νότια Αφρική, στη Σρι Λάνκα και την ΕΕ, και 25% στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα.

Οι προτεινόμενοι δασμοί είναι ακόμα αρκετά κοντά σε εκείνους που προτάθηκαν από την ασυνήθιστη φόρμουλα που παρουσιάστηκε στις 2 Απριλίου 2025, στην οποία ο καθοριστικός παράγοντας είναι η αναλογία του διμερούς ελλείμματος των ΗΠΑ σε σχέση με τις διμερείς εισαγωγές. (Βλ. γραφήματα).

Δεν μπορεί να λέγεται πολύ συχνά ότι πρόκειται για μια ανόητη οικονομική πρακτική. Δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος για να ισχυρίζεται κανείς ότι το διμερές εμπόριο πρέπει να ισορροπεί. Το γεγονός ότι δεν ισορροπεί σίγουρα δεν δείχνει ότι η χώρα με πλεόνασμα «εξαπατά».

Επιπλέον, η συνολική ισορροπία του εμπορίου αγαθών, ή ακόμα και του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών, δεν είναι το άθροισμα ανεξάρτητων διμερών ισοζυγίων. Είναι το προϊόν της αλληλεπίδρασης μεταξύ καθαρών εισοδημάτων από παράγοντες, κεφαλαιακών ροών και, πάνω από όλα, των συνολικών εισοδημάτων και εξόδων. Είναι, επίσης, τρελό να πιστεύουμε ότι οι ΗΠΑ μπορούν να έχουν ένα τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα χωρίς να έχουν επίσης μεγάλα ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τουλάχιστον όσο οι υπόλοιποι είναι διατεθειμένοι να χρηματοδοτήσουν. Τι θα συμβεί αν, ή όταν ο κόσμος σταματήσει να χρηματοτοδοτεί; Ένα χρηματοοικονομικό χάος.

Εν τω μεταξύ, το παράλογο σύνολο δασμών που προτείνεται τώρα, θα προκαλέσει μεγάλη κατάχρηση και κακή κατανομή πόρων. Ένα από τα σημεία που η κυβέρνηση Τραμπ αδυνατεί να κατανοήσει, είναι ότι οι δασμοί σε κάποια αγαθά είναι φόρος στην παραγωγή άλλων. Υψηλοί δασμοί σε εισροές, όπως ο χάλυβας ή το αλουμίνιο, είναι φόρος στους παραγωγούς των αγαθών που τα χρησιμοποιούν. Εάν οι τελευταίοι παράγουν υποκατάστατα εισαγωγών, οι δασμοί θα μπορούσαν τουλάχιστον μερικώς, να αντισταθμίσουν αυτά τα κόστη. Αλλά αν παράγουν εξαγώγιμα αγαθά, δεν θα μπορέσουν. Έτσι, οι δασμοί του Τραμπ θα ωφελήσουν τα λιγότερο διεθνώς ανταγωνιστικά μέρη της οικονομίας εις βάρος των πιο ανταγωνιστικών. Έχει νόημα αυτό; Προφανώς όχι.

Ακόμη χειρότερα, η όλη έμφαση στα αγαθά του παρελθόντος είναι γελοία. Εκείνο που έχει σημασία είναι η ανταγωνιστικότητα του μέλλοντος. Αυτό, λοιπόν, ισοδυναμεί οικονομικά με προσπάθειες αναδημιουργίας των δεινοσαύρων.

Όπως παρατηρούν ο David Autor του MIT και ο Gordon Hanson του Harvard, η πρόκληση για τις ΗΠΑ σήμερα είναι η άνοδος της Κίνας ως τεχνολογική και επιστημονική υπερδύναμη. Αν οι ΗΠΑ πρόκειται να ανταποκριθούν, πρέπει να συνεργαστούν με τους συμμάχους τους, να αφιερώσουν πολύ περισσότερους πόρους στην επιστημονική έρευνα και να υποδεχθούν ταλαντούχους μετανάστες – το ακριβώς αντίθετο από αυτό που κάνει ο Τραμπ. «Make America Great Again»; Δύσκολο.

Οι αγορές αγνοούν αυτούς τους μακροπρόθεσμους κινδύνους για τις ΗΠΑ. Μπορεί να έχουν δίκιο. Αλλά ίσως και όχι.

Αυτοί οι δασμοί δεν είναι μόνο ανόητοι. Είναι επίσης κακοί. Ας πάρουμε μόνο δύο παραδείγματα. Το πρώτο είναι η προτεινόμενη απόφαση του Τραμπ για 50% δασμό στη Βραζιλία. Όπως ο ίδιος έχει διευκρινίσει σε επιστολή του προς τον Πρόεδρο Luiz Inácio Lula da Silva, αυτό γίνεται σε απάντηση στην δίκη του «mini-me» του Τραμπ, του Ζαΐρ Μπολσονάρο, για την προσπάθεια ανατροπής των αποτελεσμάτων των τελευταίων προεδρικών εκλογών.

Σας ακούγεται οικείο; Όπως σημειώνει ο Paul Krugman, αυτό είναι μέρος του «Προγράμματος Προστασίας Δικτατόρων» του Τραμπ. Εκτός από όλα τα υπόλοιπα, ο Τραμπ δεν έχει νομική εξουσιοδότηση να χρησιμοποιεί τους δασμούς για αυτόν τον σκοπό.

Υπάρχουν επίσης οι σκληροί δασμοί στο Λάος. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το Λάος είναι πολύ φτωχό, με πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ μόλις 11% των επιπέδων των ΗΠΑ. Το διμερές πλεόνασμά του με τις ΗΠΑ ήταν επίσης μόνο 0,8 δισ. δολάρια το 2024!

Η ιδέα ότι μια υπερδύναμη θα πρέπει καν να σκεφτεί την επιβολή τιμωρητικών δασμών σε μια τόσο φτωχή χώρα, είναι πέρα από ανόητη. Είναι απλώς απαράδεκτη. Αυτό που το καθιστά αμετάκλητα κακό είναι ότι, σύμφωνα με το CNN, «από το 1964 έως το 1973, οι ΗΠΑ έριξαν πάνω από 2 εκατομμύρια τόνους βομβών στο Λάος… Περισσότερες βόμβες ρίχτηκαν στο Λάος κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ απ’ ό,τι στη Γερμανία και την Ιαπωνία συνολικά κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό έκανε το Λάος – κατά κεφαλήν – την πιο βαριά βομβαρδισμένη χώρα στην ιστορία». Δεν ντρέπονται αυτοί οι άνθρωποι;

Αυτή η κυβέρνηση διευθύνεται, δηλώνει ο Λευκός Οίκος, από «τον καλύτερο εμπορικό διαπραγματευτή στην ιστορία», του οποίου «η στρατηγική έχει επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των συστημικών ανισορροπιών στους δασμολογικούς μας συντελεστές που έχουν γείρει το πεδίο δράσης υπέρ των εμπορικών μας εταίρων εδώ και δεκαετίες».

Στην πραγματικότητα, δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα να επιτευχθούν συμφωνίες με σχεδόν 200 χώρες, ή ακόμα και 100, σε λίγους μήνες. Επιπλέον, πολλές από τις απαιτήσεις των ΗΠΑ – όπως το να εγκαταλείψει η ΕΕ τον φόρο προστιθέμενης αξίας – είναι γελοίες.

Ο ΦΠΑ δεν αποτελεί στρέβλωση του εμπορίου: εφαρμόζεται σε όλα τα αγαθά ή υπηρεσίες που πωλούνται στις αγορές της ΕΕ, όπως θα έπρεπε, σύμφωνα με την αρχή του προορισμού. Πάνω απ ‘όλα, αυτοί οι δασμοί δεν θα εξάλειφαν ούτως ή άλλως τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ.

Τι πρέπει λοιπόν να γίνει με αυτή την τρέλα; Πρώτον, πρέπει να ελπίσουμε ότι ο Τραμπ θα υποχωρήσει και πάλι και πάλι και πάλι, αν και η αβεβαιότητα που θα δημιουργηθεί θα είναι ακόμα δαπανηρή.

Δεύτερον, πρέπει να υπάρξει αντεπίθεση – ιδανικά συντονισμένη αντεπίθεση – κατά των ΗΠΑ.

Τρίτον, όλα τα μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου πρέπει να δηλώσουν ότι οποιεσδήποτε εμπορικές παραχωρήσεις που θα γίνουν προς τις ΗΠΑ, θα παραχωρηθούν και στα υπόλοιπα μέλη, σύμφωνα με την αρχή της «καλύτερης μεταχείρισης» (most favoured nation).

Τέλος, τα υπόλοιπα μέλη πρέπει επίσης να τηρήσουν τις συμφωνίες τους μεταξύ τους. Οι ΗΠΑ έχουν γίνει ανεξέλεγκτες. Ο υπόλοιπος κόσμος δεν χρειάζεται να τις ακολουθήσει.

*TACO trade = Trump Always Chickens Out – “Ο Τραμπ πάντα δειλιάζει”, όρος που περιγράφει την εμπορική στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ που απειλεί με δασμούς, στη συνέχεια να τους καθυστερεί ή να τους ανατρέπει ώστε να μπορεί να διαπραγματευτεί, ή να επιτρέψει στις αγορές να ανακάμψουν.