ΤτΕ: Δυσβάστακτο το κόστος στέγασης για τα ελληνικά νοικοκυριά

Το πλέον ηχηρό καμπανάκι για το ζήτημα της στεγαστικής κρίσης που ταλανίζει τα ελληνικά νοικοκυριά τα τελευταία χρόνια, ήχησε χθες η Τράπεζα της Ελλάδος, δίνοντας στη δημοσιότητα στοιχεία που κατατάσσουν τη χώρα μας ουραγό μεταξύ των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο ζήτημα της προσιτότητας στέγασης.

Βασικό και συνάμα ιδιαίτερα ανησυχητικό, συμπέρασμα της μελέτης, που περιλαμβάνεται στο Οικονομικό Δελτίο Ιουλίου 2025 της ΤτΕ, είναι ότι δεκάδες χιλιάδες ελληνικά νοικοκυριά δαπανούν δυσανάλογα μεγάλα ποσοστά του εισοδήματός τους για στέγαση τα οποία μάλιστα είναι πολύ πάνω από τα ευρωπαϊκά όρια ανεκτής επιβάρυνσης. Παράλληλα δείχνει ξεκάθαρη επιδείνωση της προσιτότητας στη στέγαση, ειδικά στις αστικές περιοχές, με νεαρά, άνεργα και χαμηλόμισθα νοικοκυριά να είναι τα περισσότερα ευάλωτα.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση «η στέγη, παρά την ανάκαμψη της οικονομίας τα τελευταία χρόνια, παραμένει απρόσιτη για ένα διαρκώς αυξανόμενο μέρος του πληθυσμού» ενώ σημειώνει ότι «η απόκλιση μεταξύ εισοδήματος και κόστους στέγασης έχει πλέον καταστεί διαρθρωτική». Πιο απλά οι τιμές των ακινήτων ανεβαίνουν σταθερά, χωρίς ανάλογη αύξηση στους πραγματικούς μισθούς, με αποτέλεσμα η στέγη να καθίσταται όλο και πιο απρόσιτη.

Εκτόξευση του στεγαστικού κόστους

Συγκεκριμένα το 30,9% των ελληνικών νοικοκυριών δαπανά, σύμφωνα με την έρευνα της ΤτΕ, πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για στεγαστικό κόστος, ποσοστό που προσδίδει στην Ελλάδα μια ακόμη αρνητική πρωτιά. Σε αυτό περιλαμβάνεται εκτός από το ενοίκιο, οι λογαριασμοί ΔΕΚΟ, οι πληρωμές στεγαστικού δανείου και τα δημοσιονομικά τέλη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τις έκτακτες δαπάνες, που προκύπτουν λόγω εποχικότητας (καύσωνας, πτώση της θερμοκρασίας) και ανεβάζουν τους λογαριασμούς κοινής ωφελείας, το ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος ξεπερνά το 50%.

Το ποσοστό των νοικοκυριών που αντιμετωπίζουν υπερεπιβάρυνση από το κόστος στέγασης αυξήθηκε από 28,7% το 2018 σε 30,9% το 2021. Η αύξηση αυτή καταγράφεται σε αστικές και μη περιοχές, με τις αστικές να εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά. Συγκεκριμένα, στις αστικές περιοχές το ποσοστό υπερεπιβάρυνσης ανήλθε σε 32,2% το 2021, ενώ στις ημιαστικές και αγροτικές περιοχές διαμορφώθηκε σε 28,8% και 27,7% αντίστοιχα.

Ενδιαφέρον έχει και η γεωγραφική κατανομή του προβλήματος καθώς παρουσιάζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις. Το Νότιο Αιγαίο καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό υπερεπιβάρυνσης με 45,7%, ακολουθούμενο από την Ήπειρο με 38,0%. Η Αττική, όπου συγκεντρώνεται μεγάλο μέρος του πληθυσμού, εμφανίζει ποσοστό 35,4%, ενώ η Θεσσαλονίκη φτάνει το 35,0%. Αντίθετα, η Κεντρική Ελλάδα παρουσιάζει το χαμηλότερο ποσοστό, στο 23,4%.

Μεγάλοι χαμένοι οι ενοικιαστές

Ακόμη δυσκολότερη είναι η κατάσταση για τους ενοικιαστές, όπου σύμφωνα πάντα με την ΤτΕ, περίπου το 60% των νοικοκυριών που ενοικιάζουν κάποιο ακίνητο δαπανά πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για στέγαση, ποσοστό που παραμένει σταθερό μεταξύ 2018 και 2021. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται στις αστικές περιοχές, φτάνοντας το 62,0%. Αντίθετα, οι ιδιοκτήτες κατοικιών χωρίς στεγαστικό δάνειο αντιμετωπίζουν σαφώς μικρότερο πρόβλημα, με μόλις 15,3% να δαπανά πάνω από το 40% του εισοδήματός του για στεγαστικό κόστος.

Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά παίζουν καθοριστικό ρόλο στην προσιτότητα της στέγασης. Τα νεότερα νοικοκυριά, ηλικίας 18-29 ετών, αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες, ενώ η προσιτότητα βελτιώνεται σταδιακά με την αύξηση της ηλικίας. Ωστόσο, τα νοικοκυριά άνω των 85 ετών εμφανίζουν εκ νέου αυξημένες δυσκολίες. Η απασχόληση αποτελεί επίσης κρίσιμο παράγοντα, με τους ανέργους να έχουν κατά 15% περισσότερες πιθανότητες υπερεπιβάρυνσης σε σχέση με τους εργαζόμενους.

Το επίπεδο εκπαίδευσης σχετίζεται αρνητικά με την πιθανότητα υπερεπιβάρυνσης. Τα νοικοκυριά με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο εμφανίζουν καλύτερη προσιτότητα στέγασης, γεγονός που αντανακλά τη σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και εισοδηματικής κατάστασης. Παράλληλα, η δομή του νοικοκυριού επηρεάζει σημαντικά την προσιτότητα, με τα μονοπρόσωπα και μονογονεϊκά νοικοκυριά να αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις.

Η μελέτη επισημαίνει ότι το επίπεδο των τιμών ακινήτων σχετίζεται αρνητικά με την προσιτότητα της στέγασης. Η άνοδος των τιμών κατοικιών που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση, ιδιαίτερα για τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με παράγοντες όπως η αυξημένη ζήτηση για ακίνητα, οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα οικοδομικών υλικών και η περιορισμένη προσφορά νέων κατοικιών.

Οι αιτίες

Η μελέτη εντοπίζει σειρά παραγόντων που πυροδοτούν το πρόβλημα όπως:

– Η εξάπλωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb, κυρίως σε τουριστικές περιοχές, έχει εκτοπίσει μακροχρόνιους ενοικιαστές.

– Η αυξημένη ζήτηση από ξένους επενδυτές, με κίνητρα όπως το πρόγραμμα “Χρυσή Βίζα”, έχει οδηγήσει σε αυξήσεις στις τιμές κατοικιών.

– Η παντελής έλλειψη κοινωνικής στέγασης καθιστά την Ελλάδα μοναδική περίπτωση στην ΕΕ, με όλο το βάρος να πέφτει στην ιδιωτική αγορά.

Οι προτάσεις της ΤτΕ

Αντίστοιχα η ΤτΕ προχωράει και σε μια σειρά προτάσεων όπως:

Η στοχευμένη υποστήριξη ευάλωτων νοικοκυριών

• Παροχή επιδομάτων στέγασης σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος,
• Δημιουργία κινήτρων για την απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας.

Η επέκταση κοινωνικής στέγασης

• Στρατηγική επέκταση προγραμμάτων κοινωνικής κατοικίας,
• Αναθεώρηση των εισοδηματικών κριτηρίων για τα προγράμματα κοινωνικής στέγασης.

Η ρύθμιση αγοράς ακινήτων

• Ενίσχυση των κανονισμών της αγοράς ακινήτων για σταθεροποίηση των αγορών ενοικίων και κατοικιών,
• Αύξηση της προσφοράς νέων κατοικιών,
• Κανονικοποίηση της αγοράς ακινήτων μέσω ενισχυμένης προστασίας των ενοικιαστών.

Η αντιμετώπιση ζητημάτων προσφοράς

• Μακροπρόθεσμη ορατότητα στους κανόνες δόμησης και τους πολεοδομικούς κανονισμούς,
• Απλοποίηση των διαδικασιών μεταβίβασης ακινήτων,
• Μετριασμός του αντίκτυπου των κενών κατοικιών και της αγοράς βραχυχρόνιων μισθώσεων,
• Αναθεώρηση πολιτικών όπως η Golden Visa.

Φορολογικά μέτρα

• Φορολογικά κίνητρα για την επίσημη καταγραφή κενών ιδιοκτησιών,
• Φορολόγηση κενών ακινήτων,
• Στοχευμένες φορολογικές μεταρρυθμίσεις για την τόνωση των επενδύσεων στην αγορά ενοικίων.

H ΤτΕ τάσσεται υπέρ μιας ολοκληρωμένης και ισορροπημένης προσέγγισης πολιτικής που θα αντιμετωπίζει το σημαντικό οικονομικό βάρος της στέγασης για τα ελληνικά νοικοκυριά