Λυδία Κονιόρδου: “Σήμερα πια η σιωπή είναι συνενοχή. Δεν μας παίρνει άλλο να προσφέρουμε τέχνη σαν διακόσμηση”

Η «Ωραία Ελένη» είναι μία από τις πιο αμφιλεγόμενες και παρεξηγημένες ηρωίδες της αρχαίας μυθολογίας. Είναι η γυναίκα που φέρεται να προκάλεσε τον Τρωικό πόλεμο και έχει συνδεθεί με την αιτία των δεινών που σκόρπισε η σύγκρουση, αφήνοντας πίσω της μια σκιά καταδίκης. Ο μύθος γύρω από αυτήν έχει διαμορφωθεί με βάση την εικόνα της ως «αντικείμενο πόθου» που ενέπλεξε θεούς και θνητούς και κατηγορήθηκε για την αρχή του πολέμου που σημάδεψε για πάντα την ιστορία. Η φιγούρα της, όμως, παραμένει παγιδευμένη στη μνήμη των αιώνων ως η «αιτία», ενώ η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική.

Η σπουδαία ηθοποιός Λυδία Κονιόρδου αναλαμβάνει να ενσαρκώσει στην παράσταση «Ελένη – Η δίκη μιας πόρνης» του Μιγκέλ Ντελ Άρκο (σκην. Χρήστος Σουγάρης) την ομώνυμη ηρωίδα, δίνοντας της φωνή και δύναμη να υπερασπιστεί την αλήθεια της. Εμπνευσμένος από το “Ελένης εγκώμιον” του Γοργία, την Ελένη του Ευριπίδη και την Ιλιάδα του Ομήρου, ο Μιγκέλ Ντελ Άρκο παρουσιάζει έναν μονόλογο με πρωταγωνίστρια την Ωραία Ελένη, η οποία αποδομεί τις αδικίες που ο μύθος και η “επίσημη” εκδοχή της Ιστορίας έχουν επιβάλει στο πρόσωπό της.

Σε αυτή την εκδοχή, η Ελένη υπερασπίζεται τον εαυτό της, αποκαλύπτει τις αλήθειες πίσω από τον Τρωικό πόλεμο και αναρωτιέται «ποιος γράφει τελικά την ιστορία;» Η παράσταση ανοίγει έναν διάλογο για την αδικία και την πατριαρχία, παρουσιάζοντας την Ελένη ως μια γυναίκα που διεκδικεί την αφήγηση της δικής της ιστορίας.

Με την ερμηνεία της, η κορυφαία τραγωδός της γενιάς της, Λυδία Κονιόρδου, αποδομεί την παραδοσιακή εικόνα της Ελένης και την αναδεικνύει ως μια γυναίκα που διεκδικεί την ιστορία της, απορρίπτοντας τη μοίρα που της επιβλήθηκε. Μαζί της στη σκηνή, ο Μπάμπης Παπαδόπουλος, ο θρυλικός κιθαρίστας του σπουδαιότερου ελληνικού ροκ συγκροτήματος Τρύπες, ερμηνεύει ζωντανά τη μουσική που συνθέτει για την παράσταση.

Η Λυδία Κονιόρδου σημειώνει στο NEWS 24/7 πως: “Έχει πολύ ενδιαφέρον στο θεατρο να αποκαλύπτεις τις πτυχές ενός αμφιλεγόμενου προσώπου. Το αρχαίο δράμα είναι ένα είδος που γεννήθηκε για να προσφέρει ένα δημόσιο τόπο όπου αναδεικνύεται ο διάλογος και η σύγκρουση ιδεών. Επομένως στηρίζεται και καλλιεργεί την διαλεκτική σκέψη στους πολίτες και έτσι αντιλαμβάνονται τις αιτίες πίσω από τα φαινόμενα. Χωρίς αυτή την συνύπαρξη αντιθέτων και αντιφάσεων το θεατρο, ειδικά τα μεγάλα ποιητικά έργα τραγωδίας υποβιβάζονται σε αστικά δράματα ή στη χειρότερη περίπτωση σε απλοϊκές περιγραφικές σαπουνόπερες. Τα πρόσωπα μπαίνουν σε κατηγορίες του καλού του κακού, του δόλιου κλπ.

Επομένως με ενδιέφερε πολύ να πλησιάσω πιο βαθιά ένα φαινομενικά αρνητικό ρόλο και να φέρω στο φως τις αιτίες που συνέβαλαν στις πράξεις του. Στο έργο αναδεικνύεται η βία που υπέστη η Ελένη από μικρό κορίτσι, όπως και η βία πάνω σε κάθε αδύναμο πλάσμα της κοινωνίας που δεν δικαιούται να έχει φωνή, άντρας ή γυναίκα, πρόσφυγας, μετανάστης, περιθωριοποιημένες ομάδες ανθρώπων που επέλεξαν να υπάρχουν διαφορετικά από την επικρατούσα άποψη της εξουσίας.

Και συνεχίζει: “Η υποκρισία μιας πατριαρχικής κοινωνίας που ρίχνει την ευθύνη ενός ληστρικού και επεκτατικού πολέμου πάνω στο πρόσωπο της Ελένης, που έφταιξε όταν τόλμησε να διαθέσει το σώμα της και την αγάπη της εκεί που ήθελε. Λέει στο έργο με σαρκασμό η Ελένη ότι « χρειάστηκε να ισοπεδωθεί μια πόλη ολόκληρη, να εξοντωθεί ο πληθυσμός της μέχρι να με βρουν! Συνήθης πρακτική που δεν χάθηκε στο πέρασμα των αιώνων» . Εδώ δεν μπορούμε να μην κάνουμε μια άμεση μεταφορά στο έγκλημα που διαπράττεται αυτή τη στιγμή στη Γάζα και το άλλοθι του.

Θίγεται έτσι και το μεγάλο θέμα που μας απασχολεί διαχρονικά, στην εποχή των fake news και της τεχνητής νοημοσύνης ακόμα πιο επιτακτικά, για το ποιος τελικά γράφει την ιστορία”.

Πώς νιώθει όμως η ίδια που ενσαρκώνει έναν τόσο ισχυρό χαρακτήρα, που σπάει τα στερεότυπα γύρω από τη γυναίκα που φταίει για τον Τρωικό πόλεμο;
“Είναι για μένα πολύ σημαντικό να θίγω μέσα από ένα πρόσωπο της μυθολογίας τα θέματα που σήμερα μας απασχολούν πολύ έντονα. Είναι σημαντικό μέσα από τη δουλειά σου να μπορείς να εκθέτεις τα διλήμματα και τελικά να παίρνεις θέση για ό,τι συμβαίνει γύρω σου, τη βία, τον πόλεμο, την απληστία, τον ανείπωτο πόνο που προκαλούν. Σήμερα πια η σιωπή είναι συνενοχή. Δεν μας παίρνει άλλο να εξωραΐζουμε κάτι πεθαμένο, προσφέροντας τέχνη σαν διακόσμηση” αναφέρει.

Η σχέση της Ελένης με τη μοίρα και την πατριαρχία είναι έντονα πολιτική και κοινωνική. Ποια είναι η ερμηνεία της Λυδίας Κονιόρδου πάνω στην ιδέα της γυναίκας που αγωνίζεται για να διεκδικήσει την αλήθεια της;
“Η Ελένη από την αρχή του έργου στο πρόσωπο του Δια, του θεϊκού της πατέρα, όπως το θέλει η μυθολογία, έρχεται σε σύγκρουση με την πατριαρχική εξουσία, την άδικη και παράλογη, και διεκδικεί να πει την δική της αλήθεια, δημιουργώντας τη συνθήκη της δίκης της ενώπιον του κοινού, όπου θα υπερασπιστεί επιτέλους τον εαυτό της, με επιχειρήματα.

Λέει σε ένα σημείο ότι ήταν ένα κορίτσι που οι άντρες το χρησιμοποιούσαν σύμφωνα με το συμφέρον τους, την κακοποιούσαν, την αγόραζαν και την πουλούσαν για τος δικές τους εμπορικές συμφωνίες. Μέσω της φωνής της Ελένης εγώ “ακούω” τις ατέλειωτες φωνές των κοριτσιών, των γυναικών, μέσα από τους αιώνες, που δεν τους δόθηκε η δυνατότητα να μιλήσουν και να διεκδικήσουν το δίκιο τους και το σεβασμό στο γυναικείο φύλο. Φτάσαμε στον 21ο αιώνα για να τολμήσουμε σαν κοινωνία να καταγγείλουμε τη βία κατά των γυναικών και των ευάλωτών ομάδων. Ακόμα και σήμερα στα δικαστήρια συχνά διατυπώνεται το φρικτό επιχείρημα ότι φταίει η γυναίκα για τον βιασμό της!

Πόσες φωνές και για πόσο ακόμα θα πνίγουν την βία που έχουν υποστεί από το φόβο της κατακραυγής από μια χειραγωγούμενη μάζα; Πότε θα αλλάξει η νοοτροπία της επιβολής του δίκαιου του εκάστοτε ισχυρού;
Πότε θα υπάρξει δικαιοσύνη και προστασία των αδυνάτων.

Σήμερα η υπεράσπιση των γυναικών και όσων είναι ευάλωτοι είναι μια πολιτική πράξη , που ο καθένας την καταθέτει όπως και όσο μπορεί. Με την συγκέντρωση της εξουσίας σε όλο και πιο λίγους, με την ανεξέλεγκτη επέλαση της απληστίας του κέρδους, όλοι μας δυνητικά θα βρεθούμε στη θέση του θύματος. Επομένως η πράξη συμπόνιας και αλληλεγγύης, δεν είναι μόνο πράξη που υπαγορεύει η ηθική αλλά το υπαγορεύει η ίδια η επιβίωση των ανθρώπων. Πόσω μάλλον που ο πολιτισμός μας πλέον με την καταστροφή του κλίματος απειλεί τη ζωή πάνω στον πλανήτη . Τις επιπτώσεις τις πληρώνουν ήδη οι πιο ευάλωτοι. Οι έχοντες εξουσία κερδοσκοπούν με κάθε ευκαιρία πολέμου και καταστροφής.

Όλα αυτά θίγονται στο έργο. Ακόμα θίγεται και το θέμα της φύσης του δυτικού πολιτισμού που υποδομήθηκε πάνω στη βία, στην αρπαγή και στον πόλεμο. Όταν επισκέπτομαι ξένα μεγάλα μουσεία, πέρα από το θαυμασμό για τα έργα των ανθρώπων, αισθάνομαι βαθιά θλίψη γιατί ξέρω ότι αυτά τα έργα που θαυμάζω έχουν βίαια αποσπαστεί από εκεί που ανήκουν, την εποχή του μεγάλου αποικιοκρατικού ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων. Δεν είναι μόνο τα γλυπτά του Παρθενώνα. Έχουν λεηλατηθεί ιερά και μοναδικά αντικείμενα από όλους τους αρχαίους πολιτισμούς του πλανήτη με ανόητα και διάτρητα προσχήματα. Δεν ξέρεις αν πρέπει να θαυμάσεις ή να ουρλιάξεις από αποτροπιασμό” σημειώνει.

Και καταλήγει μιλώντας για τη δυνατότητα του θεάτρου να επαναστατήσει κατά της κυρίαρχης ιστορικής αφήγησης:  “Το θεατρο γεννήθηκε τον 5ο αι π.Χ σαν ένας από τους τρεις πυλώνες της δημοκρατίας. Υπηρετήθηκε από τους μεγάλους ποιητές για να οξύνει την διάνοια και την συνείδηση των πολιτών. Να μπορούν να αναζητούν λύσεις για την ιδιωτική και τη δημόσια ζωή, χωρίς να αγνοούν το τίμημα που θα πληρώσουν για κάθε απόφαση. Όχι μέσω προπαγάνδας, αλλά μέσω της ποίησης που φωτίζει τον διάλογο και την αντιπαράθεση ιδεών, σαν ασπίδα στην χειραγώγηση από τους δημαγωγούς της κάθε εποχής.

Σήμερα την σκέψη αυτή την έχουμε πιο πολύ από ποτέ ανάγκη, για να διακρίνουμε το ψέμα από την αλήθεια. Χωρίς αυτό ο άνθρωπος χάνει την πυξίδα της ζωής του, γίνεται έρμαιο των εκάστοτε συμφερόντων. Πεθαίνει χωρίς να ξέρει τελικά γιατί έζησε. Λέει στο έργο ότι οι σφαγείς του Τρωικού πολέμου από την ιστορία δοξάστηκαν και η σφαγή Τρώων και Ελλήνων έγινε τραγούδι.

Εννοεί βέβαια τα «ιερά» έπη, προφορική παράδοση γενεών της αρχαιότητας, πάνω στα οποία στηρίχθηκε ο πολιτισμός μας. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσο νερό πρέπει να πέσει στον μύλο της ανθρώπινης συνείδησης για να μετατοπιστούμε από τις παλιές αξίες που ηρωοποιούσαν τον κατακτητή, τον βιαστή τον κλέφτη, άρα και τον ψεύτη που έγραφε την ιστορία όπως τον συνέφερε επειδή μπορούσε. Να εμπλουτίσουμε την αρχαία έννοια της «αρετής «που είναι μόνο η δύναμη του πολεμιστή και του νικητή.

Ο φόβος που επιβάλλεται από τους δυνατούς με πολλούς τρόπους κρατά τα στόματα που υποστηρίζουν τα αντίθετα, κλειστά. Και έτσι γράφεται η ιστορία. Ποια ιστορία όμως; Αντέχουμε να την ξαναδιαβάσουμε πιο προσεκτικά και ίσως να την ξαναγράψουμε; Να αφηγηθούμε τα δικά μας σύγχρονα έπη μέσα από μια άλλη, σύγχρονη, οπτική γωνία;”

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μαζί με τη Λυδία Κονιόρδου στη σκηνή, ο Μπάμπης Παπαδόπουλος, ο θρυλικός κιθαρίστας του σπουδαιότερου ελληνικού ροκ συγκροτήματος Τρύπες, ερμηνεύει ζωντανά τη μουσική που συνθέτει για την παράσταση.

Κείμενο: Μιγκέλ Ντελ Άρκο
Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Χρήστος Σουγάρης
Σκηνική επεξεργασία μετάφρασης: Χρήστος Σουγάρης & Λυδία Κονιόρδου
Στο ρόλο της Ελένης, η Λυδία Κονιόρδου
Σκηνικά: Τίνα Τζόκα
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Κίνηση: Ερμής Μαλκότσης
Σχεδιασμός Φωτισμών: Αλέκος Αναστασίου
Στίχοι: Γεράσιμος Ευαγγελάτος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Στέλλα Παπακωνσταντίνου
Φωτογραφίες – Trailer: Γκέλυ Καλαμπάκα
Οργάνωση Παραγωγής: Ντόρα Βαλσαμάκη

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ στην ΑΤΤΙΚΗ

Τρι, 26/8: 21:00, Αθλητικό & Πολιτιστικό Πάρκο Νέας Μάκρης – Νέα Μάκρη, Αττική

Παρ, 29/8: 21:00, Δημοτικό Κηποθέατρο Παπάγου – Παπάγου, Αττική

Δευ, 1/9: 21:00, Δημοτικό Θέατρο “Αλέξης Μινωτής” – Αιγάλεω, Αττική

Σαβ, 6/9: 21:00 -Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη, Αττική

Δευ, 8/9: 21:00- Αμφιθέατρο Θαν.Βέγγος – Κορυδαλλός, Αττική

Κυρ, 14/9: 21:00- Θέατρο Αλίκη Βουγιουκλάκη – Βριλήσσια, Αττική