ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥΣ, ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ

Ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ανακοίνωσε πως τον Νοέμβριο του 2025 μπαίνει σε λειτουργία ένα νέο σχέδιο αστυνόμευσης που αφορά τους καταυλισμούς ρομά. Από τις δημόσιες τοποθετήσεις του Υπουργού προκύπτει πως Αστυνομικοί της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος θα περιπολούν 24 ώρες το 24ωρο σε συγκεκριμένους οικισμούς. Μερικές ημέρες αργότερα ανακοινώθηκε η πρόσληψη Ρομά Αστυνομικών. Συγκεκριμένα ο κ. Χρυσοχοΐδης διευκρίνισε πως “η αστυνομία θα προσλάβει περίπου 50 ένστολους αστυνομικούς, άοπλους, ειδικών καθηκόντων, οι οποίοι θα είναι κοντά στα Αστυνομικά Τμήματα των περιοχών που ζουν αυτές οι ευάλωτες ομάδες και θα παίξουν τον ρόλο του κοινωνικού διαμεσολαβητή, αυτή θα είναι η αποστολή τους”.

Τα συλλογικά όργανα εκπροσώπησης των Ελλήνων Ρομά έχουν ήδη εκφράσει τις ενστάσεις τους, καθώς τα μέτρα ανακοινώνονται μετά τις παραπλανητικές ανακοινώσεις της Ελληνικής Αστυνομίας πως “το 70%-75% της εγκληματικότητας προέρχεται από τους Ρομά”. Η Αλεξάνδρα Καραγιάννη, δικηγόρος και Ειδική Γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ελλήνων Ρομά – ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ μιλώντας στο NEWS 24/7 έκανε λόγο για παραβίαση της αρχής της ισότητας και των μη διακρίσεων. “Το μέτρο για αστυνόμευση στους καταυλισμούς επί 24ωρου βάσεως στιγματίζει και είναι προβληματικό” λέει και αναρωτιέται “γιατί δεν ανακοινώνεται κάτι παρόμοιο για άλλες περιοχές της Αττικής όπου υπάρχει οργανωμένο έγκλημα αλλά δεν υπάρχουν οικισμοί ρομά;”

Η κ. Καραγιάννη υποστηρίζει ότι η ανακοίνωση για πρόσληψη 50-100 Ρομά αστυνομικών έγινε για να κατευνάσει τις αντιδράσεις, ωστόσο η κοινότητα είναι θετικά διακείμενη, υπό προϋποθέσεις, καθώς αποτελεί πάγιο αίτημά της. “Η δράση αυτή προωθεί την αρχή της κοινοτικής αστυνόμευσης, της διαπολιτισμικής αστυνόμευσης και της κοινωνικής διαμεσολάβησης. Μπορεί να συμβάλει στην πρόσβαση από και προς τις κοινότητες και να αποκαταστήσει τη σχέση εμπιστοσύνης που υπάρχει ανάμεσα σε κοινότητες Ρομά και Ελληνική Αστυνομία”. Οι Ρομά αστυνομικοί μπορούν να λειτουργήσουν και ως θετικό πρότυπο μέσα στην κοινότητά τους, πρόσθεσε η κ. Καραγιάννη “ώστε άλλοι νεαροί Ρομά να αποφύγουν τον δρόμο της παραβατικότητας στον οποίο οδηγεί η περιθωριοποίηση και η γκετοποίηση”. Ωστόσο, την προβληματίζει η υλοποίηση του μέτρου. “Θα είναι ισότιμοι αστυνομικοί; Τι καθήκοντα θα έχουν;”.

Ο Χρήστος Ηλιάδης, κοινωνικός επιστήμονας ειδικευμένος στα ζητήματα των Ρομά στην Ελλάδα, έχει εργαστεί ως εκπαιδευτής διαπολιτισμικών διαμεσολαβητών Ρομά από το Συμβούλιο της Ευρώπης. “Βασική αρχή είναι ο διαμεσολαβητής να είναι ανεξάρτητος και να λειτουργεί ως ενδιάμεσος μεταξύ των κοινοτήτων και των θεσμών. Διαφορετικά θα λειτουργήσει ως Δούρειος Ίππος, θα χάσει την αξιοπιστία του και θα προκαλέσει εσωτερικές συγκρούσεις. Οι εξαγγελίες δε φαίνεται να λαμβάνουν υπόψιν καμία από τις παραπάνω αρχές” σημειώνει ο ίδιος, δεδομένου ότι διαρροές στελεχών της ΕΛΑΣ κάνουν λόγο και για Ρομά – μυστικούς αστυνομικούς.

Η αποτελεσματικότητα της διαπολιτισμικής διαμεσολάβησης έγκειται κυρίως στον προληπτικό της χαρακτήρα, όπως εξήγησε ο κ. Ηλιάδης. “Από τις εξαγγελίες δεν προκύπτει κανένας σχεδιασμός προληπτικής αστυνόμευσης”. Καταλήγει πως ενώ επί της αρχής η ένταξη Ρομά στο σώμα της Αστυνομίας φαίνεται να είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, επί της ουσίας δεν είναι. “Δεν εξαγγέλθηκε ως μέτρο συμπερίληψης, αλλά ως μέτρο στοχοποίησης των οικισμών με φυλετικό προφίλ. Γιατί μόνο αστυνομικοί -χωρίς όπλο μάλιστα, σαν να τους φοβόμαστε- και γιατί όχι διαμεσολαβητές και σε άλλες υπηρεσίες;” τόνισε.

Το ζήτημα που τίθεται, μεταξύ άλλων, είναι πως ένας αυτοπροσδιορισμός ταυτότητας (ρομά) θα αποτελέσει κριτήριο πρόσληψης στο Ελληνικό Δημόσιο. Ακόμα και η ρομανί γλώσσα δεν χρησιμοποιείται από όλους τους Έλληνες τσιγγάνους, καθώς πολλοί, όπως η φυλή των Χαλκιδαίων μιλούν μόνο ελληνικά. Ο Κώστας Παϊτέρης, Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών & Συνεργατών, εργάζεται στο Κέντρο Κοινότητας Παράρτημα Ρομά στον Δήμο Αιγάλεω. Μιλώντας στο NEWS 24/7 εξήγησε πως σε επίπεδο Δήμων, προκειμένου να προσληφθεί κανείς ως διαμεσολαβητής περνάει συνέντευξη από ειδική επιτροπή με ερωτήσεις και στις δύο γλώσσες.

“Δεν είμαστε ξένοι, δεν χρειαζόμαστε μετάφραση. Η γλώσσα είναι μέσο εκμαίευσης και επικοινωνίας. Σημασία έχει οι διαμεσολαβητές να γνωρίζουν βασικές αρχές και αξίες της κοινότητας, ώστε να εξωτερικεύσουν τι θέλουν να πουν οι άνθρωποι προς τους κοινωνικούς επιστήμονες, έτσι ώστε να σχεδιαστούν πολιτικές που θα επιφέρουν την κοινωνική ευημερία, όχι μόνο για τους τσιγγάνους, αλλά για όλο το κοινωνικό σύνολο” σημείωσε ο κ. Παϊτέρης και εξέφρασε τις ενστάσεις του για τα μέτρα που ανακοινώθηκαν.

“Ως Έλληνας πολίτης ψηφίζω, πληρώνω φόρους, εργάζομαι, ζω και μεγαλώνω εδώ, έχω την οικογένειά μου, έχω πάει φαντάρος, και συνεχίζω να προσφέρω. Να υπάρχουν υπηρεσίες για μία κατηγορία πληθυσμού του ελληνικού χώρου; Με την ίδια λογική να βάλουμε ειδική αστυνομία για τους Κρητικούς, για τους Μανιάτες, για τους Πόντιους, τους Σαρακατσάνους, τους  Αρβανίτες” είπε ο Κώστας Παϊτέρης.

Στην Ουγγαρία, την Τσεχία και την Ρουμανία έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία τοπικά προγράμματα που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως θετικά παραδείγματα κοινοτικής αστυνόμευσης. Σύμφωνα, όμως, με τον Χρήστο Ηλιάδη, σε αυτές τις χώρες οι Ρομά είναι αναγνωρισμένοι ως εθνική μειονότητα και αποτελούν την πλειοψηφία σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές, οπότε οι ίδιοι λειτουργούν στα πλαίσια της κοινοτικής αστυνόμευσης, σε συνεργασία με δήμους και ΜΚΟ. “Είναι εντελώς διαφορετικές οι συνθήκες για να μεταφερθούν αυτούσιες στην Ελλάδα”.

Παρόλο που κατά την τελευταία δεκαετία έχουν υλοποιηθεί στην Ελλάδα προγράμματα για εκπαίδευση Ρομά διαπολιτισμικών διαμεσολαβητών, προληπτική αστυνόμευση, κοινοτική αστυνόμευση, “οι εξαγγελίες του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, δεν φαίνεται να λαμβάνουν υπόψιν καμία από τις εμπειρίες αυτές” τόνισε ο ίδιος και κατέληξε πως “αντίθετα, ακούγονται πρόχειρες”.

Ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών πιστεύει πως το μόνο που πέτυχε το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη μέχρι στιγμής είναι να ενισχύσει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που ήδη υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία, μεγαλώνοντας το χάσμα μεταξύ ρομά και μπαλαμών. “Έχετε δει τα σχόλια των συμπολιτών μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Κανένας δεν είπε μια καλή κουβέντα. Γράφουν: Θα δώσετε όπλα στους γύφτους; Σαν να λέμε θα φυλάνε οι λύκοι τα πρόβατα”. Ενδεικτικό είναι ότι στα social media, έχουν επίσης διαδοθεί βίντεο φτιαγμένα με ΑΙ όπου Ρομά απεικονίζονται να οδηγούν Ντάτσουν περιπολικό φορτωμένο με καρπούζια και τα σχόλια των χρηστών είναι ρατσιστικά.

“Θεωρούν ότι είμαστε υπάνθρωποι. Διερωτήθηκε ποτέ κανείς γιατί υπάρχει παραβατική συμπεριφορά στους καταυλισμούς; Αναζητήσαμε τις ευθύνες α’ και β’ βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης; Τα ευρωπαϊκά κονδύλια δεν τα διαχειρίζεται ένας τσιγγάνος σε έναν οικισμό. Τα διαχειρίζονται οι άνθρωποι που είναι εγγράμματοι, που είναι επιστήμονες, που είναι από την κυρίαρχη ομάδα. Επιρρίπτεται ευθύνη πουθενά;” διερωτάται εύλογα για διαχρονικά ζητήματα που ταλανίζουν την κοινότητα ο Κώστας Παϊτέρης.

Η άνοδος της εμπλοκής των Ρομά σε παράνομες δραστηριότητες ανάγεται στη δεκαετία του 1990, όπως εξήγησε στο NEWS 24/7 η εγκληματολόγος, ερευνήτρια στο CECLS, Αναστασία Τσουκαλά. H μαζική αύξηση μεταναστών την ίδια περίοδο, που συνιστούσαν φθηνότερο εργατικό δυναμικό, στέρησε από τους Ρομά τις μέχρι τότε βασικές πηγές νόμιμου βιοπορισμού τους, δηλαδή τις αγροτικές εργασίες και το μικροεμπόριο, βυθίζοντάς τους στην απόλυτη φτώχεια. “Ο κρατικός μηχανισμός αδιαφόρησε πλήρως για τις νομοτελειακά ολέθριες συνέπειες αυτών των ριζικών εργασιακών μεταβολών. Δεν υπήρξαν π.χ. στοχευμένα σεμινάρια επαγγελματικής κατάρτισης, ούτε καταβλήθηκαν προσπάθειες για τη μείωση της σχολικής διαρροής” σημείωσε η ίδια και πρόσθεσε πως όταν, εκ των υστέρων, διαπιστώθηκε η αύξηση της συμμετοχής τους σε παράνομες δραστηριότητες, οι Ρομά χαρακτηρίστηκαν συλλήβδην “γεννημένοι εγκληματίες” χωρίς η υπόλοιπη κοινωνία και το κράτος να επωμισθούν ποτέ τις ευθύνες που τους αναλογούν.

Η μεταγενέστερη υιοθέτηση διάφορων μέτρων προς τη σωστή κατεύθυνση δεν επέλυσε τα κομβικά προβλήματα της οικονομικής εξαθλίωσης και του κοινωνικού αποκλεισμού. “Όσο η απάντηση σε ένα τόσο σύνθετο ζήτημα παραμένει διαχρονικά πρωτίστως κατασταλτική, είναι σαφές ότι το αιτούμενο δεν είναι η αληθινή προστασία των Ρομά και της υπόλοιπης κοινωνίας μέσω της μεταβολής των συνθηκών που εξωθούν τους Ρομά στην εγκληματικότητα, αλλά η ψευδεπίγραφη προστασία της υπόλοιπης κοινωνίας από το αναπόφευκτο αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών”, τόνισε η κ. Τσουκαλά, εξήγώντας πως η εγκληματικότητα των Ρομά είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική τους εξαθλίωση.

Για μεγάλο μέρος της κοινότητας, έχει κανονικοποιηθεί το να πάνε φυλακή τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Η εγκληματολόγος εξήγησε πως ο εγκλεισμός των τσιγγάνων “προστατεύει” ίσως προσωρινά την κοινωνία, αλλά σε βάθος χρόνου την εκθέτει σε σοβαρότερο κίνδυνο. “Ιδίως όταν φυλακίζονται για αδικήματα χαμηλής ή μέτριας σοβαρότητας, η συναναστροφή τους με κρατούμενους για βαρύτερα αδικήματα απλώς αυξάνει τις πιθανότητες μελλοντικής εμπλοκής τους σε σοβαρότερες μορφές εγκληματικότητας, αφού το πρόβλημα του νόμιμου βιοπορισμού τους παραμένει ανεπίλυτο”.

Η δικηγόρος Αλεξάνδρα Καραγιάννη που έχει εργαστεί και ως εκπαιδεύτρια της ΕΛΑΣ για σχετικά ζητήματα, εξηγεί πως οι παράνομες πράξεις σε οικισμούς ρομά αφορούν κυρίως “παραβατικότητα επιβίωσης”, δηλαδή ρευματοκλοπές, μικροκλοπές κλπ. “Συλλαμβάνουν ανθρώπους για ρευματοκλοπή, ωστόσο βάσει νομοθεσίας τα παραπήγματα δεν μπορούν να συνδεθούν με το ρεύμα. Στήνονται μεγάλες αστυνομικές επιχειρήσεις και καταλήγουν σε ευρήματα τα οποία είναι αστεία. Στο τέλος της ημέρας, όμως, στοχοποιούνται οι άνθρωποι” λέει και διευκρινίζει πως θα πρέπει να εκπαιδευτεί η Αστυνομία σε ζητήματα ρατσιστικών αδικημάτων, “γιατί πέρα από την πάταξη της εγκληματικότητας των Ρομά, έχει και μία ευθύνη να διαφυλάξει τα δικαιώματα των Ρομά”.

Σύμφωνα με την κ. Τσουκαλά, οι μόνιμες αστυνομικές περιπολίες απλώς θα αναγκάσουν τους κακοποιούς να υιοθετήσουν νέες στρατηγικές για να αποφύγουν τη σύλληψή τους. “Η παρουσία μόνιμων περιπολιών ενδέχεται, όμως, να αποτελέσει πηγή εντάσεων, που θα παρασύρουν τους πάντες σε ένα φαύλο κύκλο βίας με υψηλό κίνδυνο τραυματισμού αστυνομικών και Ρομά, περαιτέρω συλλήψεων Ρομά, κοκ. Αντί δηλαδή να επιβληθεί Νόμος και Τάξη, θα προκληθεί πιθανόν Ανομία και Αταξία χωρίς να έχει καν περιοριστεί το οργανωμένο έγκλημα”.

Η Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά 2020-2030 που θα επιτάχυνε την ένταξη των Ελλήνων τσιγγάνων, παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανολοκλήρωτη. “Εχουμε 2025 και οι δράσεις για την ένταξη στην αγορά εργασίας, την πρόσβαση στην εκπαίδευση, την υγεία και τη στέγαση δεν έχουν προχωρήσει καθόλου” τόνισε η κ. Καραγιάννη. “Έχουμε τις πρώτες μεγάλες ανακοινώσεις για ζητήματα ρομά από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, αντί να τις έχουμε από τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας που υλοποιεί την Εθνική Στρατηγική. Δηλαδή ενώ περιμέναμε ένταξη, ανακοινώνεται καταστολή” καταλήγει η ίδια.

Το NEWS 24/7 ρώτησε το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη με ποια κριτήρια θα προσληφθούν οι Ρομά στην ΕΛΑΣ και τι καθήκοντα θα έχουν, αν οι περιπολίες στους καταυλισμούς θα υλοποιηθούν από το υπάρχον προσωπικό της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος (ΔΑΟΕ) ή με προσωπικό που θα προσληφθεί ειδικά γι αυτό, και αν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για συλλήψεις Ρομά.

Μέχρι τη δημοσίευση του ρεπορτάζ, το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, δεν απάντησε στα ερωτήματα.