Ζερβουδάκης – Γραμμένος: “Ταιριάζουμε γιατί έχουμε παντελή άγνοια κινδύνου”

Ο Δημήτρης Ζερβουδάκης, ένας από τους πιο σημαντικούς τραγουδοποιούς με τραγούδια σταθμούς στην ελληνική μουσική σκηνή και ο Σπύρος Γραμμένος γνωστός για την αυθεντικότητά του και την ικανότητά του να συνδυάζει την τέχνη με την κοινωνική του συνείδηση ενώνουν τις δυνάμεις τους στο Σταυρό του Νότου και δημιουργούν έναν από τους πιο ενδιαφέροντες συνδυασμούς του φετινού χειμώνα.

Δύο καλλιτέχνες με διαφορετικές διαδρομές αλλά κοινή πυξίδα, συναντιούνται φέτος επί σκηνής για να μοιραστούν κάτι περισσότερο από τραγούδια, μια στάση ζωής. Μοιράζονται τις σκέψεις τους για τη μουσική ως χώρο ελευθερίας, για τη σημασία της συνέπειας μέσα στα χρόνια, αλλά και για τη χαρά του να συναντάς επί σκηνής έναν “συνοδοιπόρο” που καταλαβαίνει τις ίδιες σιωπές.

“Ταιράζουμε στο σημείο ότι έχουμε παντελή άγνοια κινδύνου”

Πώς προέκυψε αυτή η μουσική συνάντηση;

Δ. Ζερβουδάκης – Τηλεφώνησα στον Σπύρο και του πρότεινα να παίξουμε παρέα. Και νά ‘μαστε….Τόσο απλά.

Σ. Γραμμένος – Η συνάντηση αυτή δεν ήταν αποτέλεσμα σχεδιασμού, αλλά μιας φυσικής έλξης ανάμεσα σε δύο καλλιτεχνικούς κόσμους που, αν και διαφορετικοί, μοιράζονται κοινές ευαισθησίες. Με τον Δημήτρη υπάρχει βαθύς σεβασμός, αλληλοεκτίμηση και μια κοινή ανάγκη να τραγουδήσουμε για όσα μας καίνε και μας ενώνουν.

Οι μουσικές και στιχουργικές σας γλώσσες έχουν διαφορετικές αφετηρίες. Ποια στοιχεία σας αλληλο-συμπληρώθηκαν μέσα από τη συνεργασία; Τι έχετε μάθει ο ένας από τον άλλο;

Ζερβουδάκης – Είναι πολύ όμορφη συγκυρία να συναντιούνται δημιουργικά δυο γενιές που είναι ωστόσο φτιαγμένες από το ίδιο γονιδιακό υλικό. Τι άλλαξε; Τι έχει μείνει ίδιο; Τι ορίζει σήμερα τη μιζέρια; Τι συνέβη με το δικαίωμα μας στη χαρά; Κι αυτή η χαρά των τραγουδιών; Λόγος που τρελάθηκε, τα τραγούδια – έλεγε κάποιος. Αυτό που αναγνώρισα πρωτίστως στον αγαπημένο μου Σπύρο, είναι η καλλιτεχνική του τόλμη, αλλά και η γενναιοδωρία που τη συνοδεύει. Ωστόσο κρατείστε πως ταιράζουμε στο σημείο ότι έχουμε παντελή άγνοια κινδύνου! Τέλος θεωρώ πως και οι δύο επίσης διαθέτουμε το απαραίτητο θάρρος για να το κάνουμε όλο αυτό…

Γραμμένος – Η διαφορετική μας αφετηρία είναι και η ομορφιά αυτής της συνεργασίας. Από τον Δημήτρη μαθαίνω τη δύναμη της σιωπής, τη βαρύτητα της απλότητας και τη σημασία τού να λες τα πράγματα καθαρά. Νομίζω πως εγώ φέρνω το στοιχείο του παιχνιδιού και της ανατροπής, αλλά με κοινό σκοπό — να επικοινωνήσουμε αληθινά με τον κόσμο.

Τα αγαπημένα τραγούδια του ενός από τη δισκογραφία του άλλου και γιατί;

Ζερβουδάκης – “Το όνομά μου είναι το δικό σου…” Χαίρομαι τον κρυστάλλινο λόγο του ομότεχνου φίλου μου. Λόγια σταράτα, σκληρά, ανυποχώρητα. Ταυτόχρονα όμως αποκαλύπτεται η βαθιά ευαισθησία η οποία αναβλύζει από την διαχείρηση των συναισθημάτων μας, από αυτόν τον περιπετειώδη δημιουργό της νέας γενιάς. Ξεκάθαρα αυτόφωτος. Θα το ξαναπώ. Βαθιά ευαίσθητος…

Γραμμένος – Από τον Δημήτρη ξεχωρίζω δύο τραγούδια επειδή μου το ζητάτε. Θα μπορούσα να μιλάω πολλές ώρες για τον χρόνο που έχω περάσει με πολλά τραγούδια του. Το «Άραγε να ’μαι κάποιος άλλος» και το «Θεωρία και Πράξη» Είναι μια πολύ γρήγορη απάντηση, χωρίς να σκεφτώ.

Το «Άραγε να ’μαι κάποιος άλλος» με συγκλονίζει, γιατί μιλά για τη μάχη ανάμεσα στην ψευδαίσθηση και την αλήθεια, για τον άνθρωπο που παλεύει να μη χαθεί μέσα στο ψέμα του. Το «Θεωρία και Πράξη» είναι η άλλη όψη: μια εξομολόγηση γενιάς, ειπωμένη με χιούμορ, με πίκρα που δεν είναι ήττα, αλλά συνέχεια στον αγώνα.

“Ζητούμενό μας η μέθεξη και η χαρά. Ένα λυτρωτικό γέλιο”

Και οι δύο χρησιμοποιείτε τον στίχο για να σχολιάσετε αιχμηρά την πραγματικότητα. Πώς βλέπετε σήμερα το ρόλο του “πολιτικού τραγουδιού” και ποιες νέες μορφές ή προσεγγίσεις θεωρείτε σημαντικό να αγκαλιάσει;

Ζερβουδάκης – Πιστεύω πως αυτό που μας αναλογεί στο κομμάτι της άσκησης της τέχνης μας, δηλαδή της τέχνης της βιωματικής τραγουδοποιίας, είναι μια άτυπη “αποστολή” που έχει επιλεγεί για εμάς από κάποιον αυτοματοποιημένο φυσικό μηχανισμό. Έναν μηχανισμό που αφορά την ζωντανή μας σχέση με το κοινό. Η Τέχνη συνολικά οφείλει να σταθεί στην πλευρά της αμφισβήτησης του “υπάρχοντος”. Η Τέχνη πρόσθετα, σε αυτήν τη δύσκολη ράχη που βρεθήκαμε να ζούμε και να αγαπάμε, αυτοπροσδιορίζεται ως αξία όταν μας θυμίζει το παρελθόν μας. Τη βαθιά ελεύθερη ψυχή μας, αλλά κυρίως την ανυπακοή και την αντίστασή μας στον παραλογισμό της κάθε άπονης εξουσίας…

Γραμμένος – Το κοινωνικό τραγούδι, έτσι μου αρέσει να το λέω, δεν είναι είδος· είναι στάση. Δεν χρειάζεται πάντα να φωνάζει συνθήματα, αρκεί να λέει αλήθειες. Σήμερα έχει σημασία να βρίσκει νέους τρόπους να επικοινωνεί, να μπαίνει στα ακουστικά του κόσμου χωρίς διδακτισμό. Η ουσία είναι να μη σιωπά μπροστά στην αδικία, είτε με κραυγή είτε με ψίθυρο.

Τι σημαίνει για εσάς να μοιράζεστε τη σκηνή σε έναν αγαπημένο χώρο όπως ο Σταυρός του Νότου, που έχει φιλοξενήσει σπουδαίες μουσικές στιγμές; Τι έχετε ετοιμάσει για όσους θα βρεθούμε εκεί;

Ζερβουδάκης – Η προσπάθεια να στήσουμε μια “αλληλουχία” χρησιμοποιώντας τα τραγούδια μας, μια αλληλουχία σκέψεων και συναισθημάτων αποδείχτηκε μια πολύ απλή σχεδόν έως και μια αυτονόητη διαδικασία φυσικής ροής του υλικού μας. Ζητούμενό μας η μέθεξη και η χαρά. Ένα λυτρωτικό γέλιο. Μια ζεστή ανθρώπινη αγκαλιά. Ένα λάθος που θα μας λευτερώσει…

Γραμμένος – Ο Σταυρός του Νότου είναι κάτι περισσότερο από μια σκηνή, είναι ένας τόπος συνέχειας. Εκεί έχουν ανθίσει φωνές που με καθόρισαν. Το να βρεθούμε μαζί εκεί, σημαίνει να ενώσουμε κόσμους με σεβασμό, πάθος και χιούμορ. Έχουμε ετοιμάσει κάτι ζωντανό, που αλλάζει κάθε βράδυ, όπως αλλάζουν οι άνθρωποι που το γεμίζουν.

Τι σας συγκινεί περισσότερο στο κοινό στις live εμφανίσεις σας;

Ζερβουδάκης – Το κοινό γνωρίζει τον μηχανισμό του να αυτοπροσδιορίζεται και να επιβάλλει τον τρόπο του σε μια συναυλία. Αλίμονο αν δεν τον γνώριζε. Η βία ως εκδήλωση αγάπης είναι κάτι που με απορυθμίζει στη σχέση μου όμως μαζί του. Αν μη τι άλλο μες τα χρόνια έχω κερδίσει το δικαίωμα ο κόσμος όταν μαζευόμαστε να με “ακούει”. Αυτά τα γεμάτα από άδολη αγάπη μάτια. Όταν περνάνε από την χαρά στη λύπη και πάλι από την αρχή. Όταν αποφασίσουν να πάρουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο φωνάζοντας υπέρ της Παλαιστίνης η εναντίον της εξόρυξης του χρυσού. Αυτή είναι η στιγμή κατά την οποία η τέχνη συνδέεται με την μεγάλη εικόνα γεννώντας ζωή…

Γραμμένος – Με συγκινεί η στιγμή που νιώθεις πως δεν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στη σκηνή και στην πλατεία. Όταν τα βλέμματα ανταλλάσσουν νόημα χωρίς λόγια, όταν ένα τραγούδι επιστρέφει από το κοινό και έχει πια άλλη φωνή — συλλογική, μεγαλύτερη από εμάς.

Σας λείπει το παλιό καλό ραδιόφωνο, όταν οι παραγωγοί έπαιζαν ό,τι αγαπούσαν και μας σύστηναν νέα τραγούδια, καλλιτέχνες και μουσικές; (Και άρα από εκεί μπορούσε να ξεχωρίσει ένα νέο τραγούδι)

Ζερβουδάκης – Φυσικά και λείπει το πιο ριζοσπαστικό επικοινωνιακό ανθρώπινο μέσο στην επαφή με το φαντασιακό μας κόσμο. Η αμεσότητα του μηνύματος του, η αλήθεια του. Το ραδιόφωνο έχει υπάρξει ως μέσο στην σωστή πλευρά της ιστορίας και κυρίως υπέρ του ανθρώπου και της μοίρας του.

Δεν υπήρξε ιστορικά περίοδος κοινωνικών διεκδικήσεων, κατά την οποία το ραδιόφωνο να μην είναι παρόν. Αυτό χάθηκε λοιπόν με όλη αυτήν την αγοραία εκφορά  υπέρ των σούπερ μαρκετς των πλει λιστς. Χάθηκε δηλαδή ένα κομάτι της ανθρώπινης βαθύτερης ποιοτικής μας επικοινωνίας….

Γραμμένος – Ναι, μου λείπει. Εκείνο το ραδιόφωνο είχε ψυχή, είχε ανθρώπους που διάλεγαν μουσική με το αυτί και την καρδιά, όχι με λίστες και αλγορίθμους. Ήταν μια μορφή επικοινωνίας που έμοιαζε με φιλία – όχι με διαφήμιση.

Αν και δεν.. .τόλμησαν να μοιραστούν κάποιο αστείο περιστατικό από τις πρόβες ή τις συναντήσεις τους γιατί θα υπάρξει μπόλικη τέτοια ύλη….στην ώρα της, τα επόμενα σχέδια και των δύο είναι να βυθιστούν αληθινά σε αυτή τη στιγμή, και καλή αντάμωση…

Γραμμένος – Προς το παρόν, θέλω να είμαι μέσα σε αυτό που ζούμε. Τα σχέδια θα ’ρθουν μόνα τους, όπως ήρθε κι αυτή η συνεργασία, αληθινά και απρόβλεπτα. Το μόνο σίγουρο είναι πως θέλω να συνεχίσω να δημιουργώ με ανθρώπους που δεν φοβούνται να νιώσουν.