ΣΟΦΙΑ ΚΟΡΡΑΝΤΙ, “Η ΜΑΜΑ ΜΑΣ” ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Ο θάνατός της δεν καλύφθηκε με μεγάλους τίτλους, μέσα σε μια επικαιρότητα, έτσι κι αλλιώς διχαστική, πολύ μακριά από το δικό της όραμα. 

Αλλά, δεν πέρασε κι απαρατήρητος. 

Γιατί η Σοφία Κορράντι που έφυγε το περασμένο Σάββατο 18 Οκτωβρίου, πλήρης ημερών στα 91 της, άλλαξε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Κυριολεκτικά. Ήταν η καθηγήτρια που εμπνεύστηκε το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, στο οποίο τουλάχιστον 16 εκατομμύρια Ευρωπαίοι που υπήρξαμε φοιτητές από το 1987 κι έπειτα οφείλουμε πολλά. Είναι βαρύ να πεις ότι γίναμε καλύτεροι άνθρωποι, ίσως είναι επιπόλαιο ακόμα και να προτείνεις ότι γίναμε πιο ενδιαφέροντες, αλλά είναι απόλυτα σαφές ότι το Erasmus μας έμαθε ότι ο κόσμος είναι αρκετά μεγαλύτερος απ’ όσο νομίζαμε, ότι μπορεί έστω για λίγο (ή και για πολύ) «να γίνει το στρείδι μας». Κι αυτό δεν είναι καθόλου λίγο. 

Η Σοφία Κορράντι γεννήθηκε στη Ρώμη τον Σεπτέμβριο του 1934. Σπούδασε νομικά κι εκμεταλλεύτηκε την μεταπολεμική εξωστρέφεια κερδίζοντας υποτροφία Φούλμπραιτ για το Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Εκεί μάλιστα ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στο Συγκριτικό Δίκαιο, τίτλος που δεν της αναγνωρίστηκε επιστρέφοντας ενάμιση χρόνο μετά στην πατρίδα της. Άκουσε να της λένε ότι πήγε στην Αμερική για «διακοπές», άκουσε να αναρωτιούνται «τι είναι αυτό το Columbia;», την υποχρέωσαν να φοιτήσει άλλον ένα χρόνο σε ιταλικό πανεπιστήμιο προκειμενου να ισοφαρίσει το πτυχίο της – σχόλια απολύτως ταπεινωτικά, ειδικά όταν απευθύνονται σε μια νεαρή γυναίκα που προσπαθεί να βρει τη θέση της στην κοινωνία, κάνοντας σλάλομ ανάμεσα στις προκαταλήψεις των late 50s.

Η Σοφία Κορράντι τους απάντησε. Μετατρέποντας σε σκοπό της ζωής της την ισότητα στη μόρφωση μέσω της διασύνδεσης κι επικοινωνίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Πάλεψε γι’ αυτό σε όλη τη δεκαετία του ‘60, συνήθως πιτσάροντας την ιδέα σε άνδρες συναδέλφους της που κατείχαν κατά κανόνα (αν όχι κατ’ αποκλειστικότητα) τις αποφασιστικές θέσεις. Το 1969, επιτέλους, πέτυχε οι ιδέες της να ακουστούν στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο των Πρυτάνεων στη Γενεύη και να φτάσουν μέχρι τις εφημερίδες. 

Και πάλι βρήκε μπροστά της συντηρητικές αντιδράσεις. «Τι να κάνουν οι φοιτητές μας στη Γερμανία; Να κυνηγάνε ξανθά κορίτσια;» φώναζαν κάποιοι μυωπικοί συμπατριώτες της. Εκείνη, παρότι θα μπορούσε να προσθέσει και τα μελαχρινά αγόρια στη συζήτηση, απαντούσε ότι όποιοι ενδιαφέρονται για τις σπουδές τους, το κάνουν σε οποιονδήποτε τόπο. Η πρώτη της νίκη ήταν τα πιλοτικά Κοινά Προγράμματα Σπουδών που εγκαινιάστηκαν το 1976 και κράτησαν για μια δεκαετία, περίοδος στην οποία δοκιμάστηκαν διάφορες εκδοχές του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων. 

To 1987 εγκαινιάστηκε το αριστούργημά της, το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών ERASMUS (European Community Action Scheme for the Mobility of University Students), ιστορική αναφορά στον ολλανδό αναγεννησιακό ανθρωπιστή. Στην εξέλιξή του, και τα ταξίδια μας έγιναν πιο εύκολα χωρίς συνοριακούς ελέγχους λόγω της Συνθήκης του Σένγκεν, και τα κομπιουτεράκια για το συνάλλαγμα κρύψαμε αφού από το 2002 κι έπειτα παίζουμε ευρώ. 

Το Erasmus ξεκίνησε με 3200 φοιτητές από 11 χώρες, οι οποίοι σήμερα έχουν γίνει σχεδόν 16 εκατομμύρια απ’ όλη την Ευρώπη (οι μισοί μάλιστα την τελευταία δεκαετία). Για την τρέχουσα περίοδο οι ευρωπαϊκοί πόροι που υποστηρίζουν το πρόγραμμα ανέρχονται σε πάνω από 26 δισεκατομμύρια ευρώ.

Αλλά οι αριθμοί δεν είναι αρκετοί για να τονίσουν το impact της εμπειρίας που ξεκινά όταν τελειώνει η αγωνία της αίτησης, σε έχουν κάνει δεκτό, οργανώνεις το ταξίδι και με πεταλούδες στο στομάχι φαντάζεσαι την, πιθανότατα, πρώτη φορά που θα ζήσεις μόνος σου, και μάλιστα στο εξωτερικό. 

Χωρίς το Erasmus: 

…δε θα είχα μπερδευτεί τρομακτικά μέχρι να φτάσω στην Κόρδοβα που ήταν ο τελικός προορισμός, να με κρίνετε αλλά smartphones δεν υπήρχαν/ δε θα είχα ζήσει «πρώτη φορά youth hostel»/ δε θα μου έμενε για πάντα αξέχαστη η οδός του διαμερίσματος που μας φιλοξένησε για έξι μήνες, Jose Dottor Altolaguirre (το νούμερο όμως το ξέχασα, ντροπή μου)/ δε θα μάθαινα από πρώτο χέρι, δηλαδή μπαούλο, τι σημαίνει «μποτεγιόν»/ μάλλον δε θα είχα επισκεφτεί την πανέμορφη Σεβίλλη, δε θα είχα ξυπνήσει σαν μπέικον σε μια παραλία έξω από τη Μάλαγα, σίγουρα δε θα είχα προσπαθήσει να πνιγώ (ευτυχώς χωρίς να τα καταφέρω) στο παραθαλάσσιο Κάντιθ/ δε θα μου είχαν στείλει συγχαρητήριο SMS οι amici miei Φάμπιο και Κοράντο, δύο χρόνια μετά που πήραμε το Euro (…και δε θα είχα ανταποδώσει με αντίστοιχο μήνυμα στο Μουντιάλ του 2006)/ δε θα είχα, ποτέ των ποτών, πάει γήπεδο σε ματς Κόρδοβα – Αλμπαθέτε/ δε θα είχα δει το Μουντιάλ εκείνου του καλοκαιριού ως μόνιμος επίτιμος καλεσμένος της ιταλικής παροικίας, μαζί στα vai μαζί και στα vaffanculo/ εντάξει, al dente ήξερα να βράζω από πριν/ δε θα είχα γυρίσει το κεφάλι με όσο να ναι κάποια απορία όταν ένα καγκούρικο αμάξι πέρασε δίπλα μου στη Γρανάδα παίζοντας στη διαπασών S.A.G.A.P.O./ δε θα μου ξύριζε το κεφάλι ένας Γάλλος που δε θυμάμαι τώρα το όνομά του και δε θα μου τρυπούσαν τα αυτιά κάτι Ισπανοί (που εντάξει η δουλειά τους ήτανε)/ δε θα περίμενα πώς και πώς τον πλανόδιο με τις bombonas για να φτιάξουμε κι ένα ρημαδοφαγητό στο σπίτι, όχι μόνο bocadillos/ δε θα έτρωγα πόρτα σε «κλουμπ» γιατί στην ισπανική επαρχία το 2002 με αθλητικό δεν έμπαινες/ δε θα έτρωγα κι ένα μπουκάλι στο κεφάλι σε ένα ρέιβ γιατί είχα τη φαεινή ιδέα να βγάλω κάμερα, ψιλοδίκαιο/ δε θα μάθαινα ότι μεταξύ του jamon και του ψωμιού δεν είναι απαραίτητο να μεσολαβεί queso (που θα πει τυρί), αλλά και δε θα κατανάλωνα καποδιστριακές ποσότητες tortilla con patatas (άλλος θα τις πήγε εκεί λογικά)/ δε θα είχα επισκεφτεί την Ταγγέρη των μπίτνικ, ούτε θα είχα φτάσει ως την Φεζ στο Μαρόκο/ δε θα είχα απορρίψει μαζί με άλλους φερέλπιδες Έλληνες την αγορά 1.5 κιλού κιφ, το οποίο μάλιστα ποτέ δε ζητήσαμε/ δε θα είχα παραστήσει τον κουρσάρο της Ιβηρικής φτάνοντας με πούλμαν από την Κόρδοβα στο Πόρτο/ δε θα έβγαζα καπνούς κάθε φορά που έβλεπα στην τηλεόραση τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο να μιλάει ντουμπλαρισμένος ισπανικά ή να λένε τους U2 «ου δος»/ δε θα γυρνούσα πεπεισμένος ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μην ξαναφορέσω κράνος/ δε θα είχα γνωρίσει την Στέφι και τον Ρικάρντο, τον Ματ και τον Ζουλιάν, τον Κλεμάν, την Κονστάνς και τη Βιρζινί και τόσους και τόσες, άλλους και άλλες που σήμερα έχω ξεχάσει/ δε θα είχα περάσει και δύο (ή μήπως τρία;) μαθήματα στα ισπανικά, εθνικός θρίαμβος.

Υπάρχουν δεκαέξι εκατομμύρια ανάλογα καρουζέλ αναμνήσεων – σε κάποιο Χρόνινχεν, σε κάποια Τουλούζη, σε κάποιο Λοτζ. Άγουρα, άτσαλα, αθώα, εκατό τα εκατό ευτράπελα, τόσο πολύτιμα όμως όσο κι αν καμιά φορά αναρωτιέσαι ποιος άνθρωπος ακριβώς είναι αυτός που βλέπεις στις φωτογραφίες με εκείνα τα ρούχα, εκείνο το κούρεμα και πάει λέγοντας. 

Στην πορεία της ζωής της η Σοφία Κορράντι έλαβε πολλές τιμές, μετά τον θάνατό της την εξύμνησαν πολιτικοί, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. «Η γυναίκα που ονειρεύτηκε μια Ευρώπη, στην οποία οι φοιτητές μαθαίνουν μαζί», ήταν ένας θεσμικός αποχαιρετισμός στα σόσιαλ. Κανένα αξίωμα όμως δεν είναι πιο σημαντικό από ένα fact: πάνω από 1 εκατομμύριο υπολογίζεται πώς είναι τα Erasmus babies, τα παιδιά δηλαδή που γεννήθηκαν επειδή οι γονείς τους γνωρίστηκαν με τον ή τον άλλον τρόπο λόγω τους προγράμματος αναταλλαγής φοιτητών. Μια καλή απάντηση σε εκείνους που αναρωτιούνταν πριν από μερικές δεκαετίες για την σκοπιμότητα του euroflirt. 

Η Σοφία Κορράντι ήταν η “mamma Erasmus”, η μαμά μας στην Ευρώπη.