Το “καθεστώς Μητσοτάκη” σε ρήξη με το μήνυμα του Πολυτεχνείου

Δύο στιγμιότυπα

Στιγμιότυπο πρώτο: παρακολουθώ τη σχολική γιορτή που ετοίμασαν για το Πολυτεχνείο τα παιδιά της Γ’ λυκείου. Γεμάτη ευαισθησία και φρεσκάδα –σπάνιο πια – συνδέει αβίαστα μισού αιώνα Ιστορία και τις τότε αντιφάσεις με το σήμερα, την αστυνομική βία, την άνοδο του νεοφασισμού, την ιδιώτευση. Χωρίς διδακτισμούς. Σκέφτομαι ότι μόνο το Πολυτεχνείο από όλες τις επετείους μπορεί να μιλάει στους εφήβους με τον τρόπο αυτόν.

Στιγμιότυπο δεύτερο: συνάδελφος εκπαιδευτικός δυσφορεί για τη μαθητική απάθεια απέναντι στη νεότερη Ιστορία. Άλλος συνάδελφος του θυμίζει πως η χρονιά γέννησης των μαθητών αυτών απέχει από τη Χούντα περισσότερο από όσο απέχει η γέννηση των 60άρηδων δασκάλων τους από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Τα δυο αντίρροπα στιγμιότυπα δείχνουν τις αντιφάσεις, την εγγύτητα και ταυτόχρονα την απόσταση του Πολυτεχνείου. Κι ενώ το χρονικό διάνυσμα μεγαλώνει, ο αμφισβητητικός χαρακτήρας του δεν απομειώνεται. Είναι για διαδοχικές γενιές η «δική τους» επέτειος, μια αειθαλής γιορτή νεότητας, συνυφασμένη με την τελετουργία της πολιτικής ενηλικίωσης. Ακόμα και με απλοϊκότητα, παρά την ξύλινη επαναληπτικότητα, η επιδραστικότητα της επετείου παραμένει ισχυρή.

Γιατί ενοχλεί το Πολυτεχνείο;

Σκεφτόμουν την πρόσφατη τσαντιρολογία από τον κ. Πορτοσάλτε και τις λοιπές ομιλούσες κεφαλές για τις διαμαρτυρίες στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Αυτή η μίζερη ελιτίστικη αντιμετώπιση απαξιώνει κάθε είδος διαμαρτυρίας, εχθρεύεται οτιδήποτε μυρίζει λαϊκή διαμαρτυρία. Είναι ο δήθεν «αντιλαϊκισμός» της ευταξίας. Βασίζεται στην ενοχοποίηση των πολλών και στην απαξίωση των συλλογικών τους αναφορών. Είναι εργαλείο εξοβελισμού από τη δημόσια σφαίρα όχι του λαϊκισμού αλλά του λαϊκού. Μέρος του πολιτικού και δημοσιογραφικού λόγου επιχειρεί συντεταγμένα να εκτοπίσει τους διαμαρτυρόμενους σε ένα νέο no man’s land.

Σκεφτόμουν όσα ακούμε κατά καιρούς για την «κουρελαρία των πανό στα Πανεπιστήμια». Τα ίδια που έλεγε δηλαδή και το καθεστώς το 73. Μια γέφυρα συνδέει τον καθεστωτικό λόγο του 73 με το σημερινό τροπάριο της αντι-μεταπολίτευσης όσων βγάζουν εξανθήματα με τον «μύθο του Πολυτεχνείου». Τότε μιλούσαν για «αναρχικούς και κομμουνιστές ταραχοποιούς» τώρα για «επαγγελματίες διαχειριστές της ιστορίας του Πολυτεχνείου», «γκρουπούσκουλα» και «επαγγελματίες της επανάστασης». Αφόρητη αντιδραστική κοινοτοπία.

Δεν ενοχλεί μόνο ακροδεξιούς νοσταλγούς της Χούντας το Πολυτεχνείο. Αυτό θα ήταν στο κάτω κάτω εύλογο και συνεπές. Ενοχλεί και το μεγαλύτερο μέρος της δεξιάς και του (δεξιού) ακραίου κέντρου. Και έτσι επιχειρείται άμεση (με αμφισβήτηση των γεγονότων και ιδίως των νεκρών) ή έμμεση (με αποσύνδεση της Χούντας από την Κυπριακή τραγωδία) «απομυθοποίηση» του Πολυτεχνείου. Κυρίως επιχειρείται η απομείωση του συμβολικού ηθικού του φορτίου, με τις καφενειακές κοινοτοπίες για τη γενιά του Πολυτεχνείου που βολεύτηκε. Είναι μια διαρκής «ρεβάνς» από τη Μεταπολίτευση. Κάποιοι φώναξαν ακόμα και «Λευτεριά από τη Μεταπολίτευση» με ρητορική δεξιόστροφου ακραίου κέντρου που μιλάει για συντεχνίες, λαϊκισμό, προνόμια, ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς.

Χούντα και δημοκρατία

Γνωστά αυτά αλλά καλό να τα θυμόμαστε. Και οφείλουμε, αν είμαστε ειλικρινείς, να λέμε ότι το φετιχοποιήσαμε το Πολυτεχνείο, ότι συχνά επιδείξαμε διανοητική και πολιτική νωθρότητα τρώγοντας απ’ τα έτοιμα. Και το κανιβαλίσαμε το Πολυτεχνείο, με ευκολία κάποτε εξομοιώθηκε η Χούντα με εκλεγμένες κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης για να αναδειχθεί το οραματικό επαναστατικό του στοιχείο, το «πνεύμα του Νοέμβρη», η επαναστατική ουτοπία που έμεινε απραγματοποίητη και ανικανοποίητη.

Αλλά από την άλλη, διάβολε, μισό αιώνα μετά μπορούμε να ασκούμε κριτική στο επίπεδο της δημοκρατίας μας χωρίς να πρέπει να απολογούμαστε ότι τάχα ισοπεδώνουμε και εξισώνουμε με τη Χούντα. Δεν εξομοιώνει με τη Χούντα όποιος λέει ότι βιώνουμε ένα κέλυφος δημοκρατίας, μια θεσμική επίφαση κοινοβουλευτισμού. Γνωρίζουμε τη διαφορά μιας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας απαξιωμένης και σε βαθιά κρίση από μια στρατιωτική δικτατορία.

Ψωμί Παιδεία Ελευθερία: Ολομέτωπη επίθεση της κυβέρνησης στο όραμα του Πολυτεχνείου

Πάμε παρακάτω λοιπόν, στο κρίσιμο σήμερα. Πολλά χρόνια φωνάζαμε πως το πλήρες οραματικό της διεκδίκησης «Ψωμί Παιδεία Ελευθερία» παρέμενε ζωντανό και ημιτελές ή ανικανοποίητο. Όμως σήμερα μπορούμε να το πούμε με βεβαιότητα: δεν υπήρξε αυτόν τον μισό και πλέον αιώνα που μας χωρίζει από το Πολυτεχνείο άλλη στιγμή που να αμφισβητήθηκε τόσο σοβαρά η τριπλή αυτή εγγύηση. Όχι γιατί δεν ικανοποιείται, όχι γιατί δεν επιτυγχάνεται. Αλλά γιατί ευθέως μια κυβέρνηση θέλει να καταργήσει αυτοτελώς και συνδυαστικά τα τρία σκέλη.

Ψωμί. Βασικά βιοτικά αγαθά που ορίζουν ένα ελάχιστο αξιοπρεπούς διαβίωσης είναι πλέον σε βαθιά και οριζόντια έλλειψη για μεγάλα στρώματα ως αποτέλεσμα πολικής επιλογής και όχι έξωθεν επιβαλλόμενης συνθήκης.

Παιδεία. Το κράτος πρόνοιας που εγγυάται μια τάξη σχολική και δασκάλους για κάθε παιδί υποχωρεί άτακτα, αφήνει ακάλυπτες μερίδες του μαθητικού πληθυσμού και εκχωρεί συνειδητά μερίδια της δημόσιας εκπαίδευσης στον ιδιωτικό τομέα.

Ελευθερία. Οι εγγυήσεις για το θεμελιακό δικαίωμα της συνάθροισης και της ελεύθερης έκφρασης του φρονήματος ακυρώνονται νομοθετικά και στην πράξη.

Η πρόσφατη φράση του αγνώστων στοιχείων κρατικού (ή παρακρατικού) οργάνου με αστυνομική συνοδεία προς ειρηνικούς διαμαρτυρόμενους στην Κομοτηνή το δείχνει ανάγλυφα: «Δημοκρατία να βρίζετε τους αστυνομικούς και τον πρωθυπουργό όχι, δεν έχετε!  Εγώ το λέω! Ή κατεβάζετε το πανό ή γίνεται προσαγωγή, διαλέξτε». Φέτος τιμάται η επέτειος με δυο εμβληματικές καταδίκες: 23 πολίτες καταδικάστηκαν σε εννιά μήνες φυλάκιση με αναστολή γιατί άνοιξαν πανό μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη. Φοιτητής καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 14 μηνών, για συνθήματα που έγραψε στους τοίχους του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Δεν είμαστε λοιπόν σήμερα απλώς μπροστά σε μια μορφή διακυβέρνησης που παρουσιάζει ελλείμματα κοινωνικά και δημοκρατικά. Πάντα είχαμε τέτοια. Και όλα τα χρόνια από το 1974, οι διαδηλώσεις του Πολυτεχνείου είχαν αντικυβερνητικό χαρακτήρα. Το μείζον είναι πως σε τόσο ευθεία σύγκρουση με τα αιτήματα του Πολυτεχνείου, σε τόσο ανοιχτή ρήξη με την μεταπολιτευτική δημοκρατική ομαλότητα σπάνια μπορεί κανείς να θυμηθεί άλλη κυβέρνηση από τη σημερινή. Ό,τι χαρακτηρίζεται ως «καθεστώς Μητσοτάκη», υπερσυγκέντρωση εξουσιών στο πρωθυπουργικό γραφείο, έλλειψη διαφάνειας και λογοδοσίας, ασφυξία των ελεγκτικών μηχανισμών, πολλαπλά δείγματα φαυλότητας, αυταρχισμός, είναι σε ρήξη με τη δημοκρατική ομαλότητα. Είναι σε ρήξη με τα κεκτημένα της Μεταπολίτευσης.

Πρέπει να λήξει.