Μπαγκλαντές: Πώς μεταλλάχθηκε σε σύμβολο αυταρχισμού η πρώην πρωθυπουργός που καταδικάστηκε σε θάνατο

Η Σεΐχ Χασίνα, η πρωθυπουργός με τη μακροβιότερη θητεία στο Μπαγκλαντές, ξεκίνησε την πολιτική της σταδιοδρομία ως σύμβολο υπέρ της δημοκρατίας. Ωστόσο, τον Αύγουστο του 2024, μετά από 15 χρόνια στην εξουσία, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα εξαιτίας μαζικών διαδηλώσεων εναντίον της.

Από τότε, η Χασίνα ζει αυτοεξόριστη στην Ινδία, όπου μετέβη μετά την ανατροπή της από μια φοιτητική εξέγερση που εξελίχθηκε σε εθνική αναταραχή.

Στις 17 Νοεμβρίου, ειδικό δικαστήριο στην Ντάκα την καταδίκασε σε θάνατο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Διαπιστώθηκε ότι είχε διατάξει τη θανατηφόρα καταστολή των διαδηλωτών μεταξύ 15 Ιουλίου και 5 Αυγούστου 2024. Η ίδια αρνείται όλες τις κατηγορίες.

Σύμφωνα με ερευνητές ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ, έως και 1.400 άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τις εβδομάδες των διαδηλώσεων πριν από την ανατροπή της, οι περισσότεροι από πυρά των δυνάμεων ασφαλείας. Η έκθεση αναφέρει ότι η Χασίνα και η κυβέρνησή της προσπάθησαν να παραμείνουν στην εξουσία μέσω συστηματικής, θανατηφόρας βίας κατά των διαδηλωτών. Ήταν η χειρότερη αιματοχυσία που είχε βιώσει η χώρα από την ανεξαρτησία της το 1971.

Οι διαδηλώσεις σηματοδότησαν το απρόσμενο τέλος της κυριαρχίας της Χασίνα, που είχε κυβερνήσει το Μπαγκλαντές για πάνω από 20 χρόνια. Η ίδια και το κόμμα της, Awami League, είχαν αναγνωριστεί για τον ρόλο τους στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας της Νότιας Ασίας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αντιμετώπισε κατηγορίες για τον αυταρχισμό της.

Υπό την ηγεσία της, όπως σημειώνει το BBC, αυξήθηκαν οι συλλήψεις με πολιτικά κίνητρα, οι εξαφανίσεις, οι εξωδικαστικές δολοφονίες και άλλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η Χασίνα έδωσε εντολή για χρήση θανατηφόρων όπλων κατά διαδηλωτών

Τον Ιανουάριο του 2024, η Χασίνα κέρδισε μια πρωτοφανή τέταρτη θητεία ως πρωθυπουργός σε εκλογές που επικρίθηκαν ευρέως ως νοθείες και μποϊκοτάρισε η αντιπολίτευση.

Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν με το αίτημα κατάργησης των ποσοστώσεων στις θέσεις της δημόσιας διοίκησης και σύντομα μετατράπηκαν σε ευρύτερο αντικυβερνητικό κίνημα, καθώς η Χασίνα έδωσε εντολή στην αστυνομία για βίαιη καταστολή.

Παρά τις αυξανόμενες εκκλήσεις για παραίτηση, η Χασίνα παρέμεινε αμετακίνητη, χαρακτηρίζοντας τους διαδηλωτές “τρομοκράτες”, φυλάκισε εκατοντάδες και άσκησε ποινικές διώξεις σε πολλούς ακόμα.

Ηχητικό υλικό που διέρρευσε υποδείκνυε ότι είχε διατάξει τις δυνάμεις ασφαλείας να “χρησιμοποιήσουν θανατηφόρα όπλα” κατά των διαδηλωτών, κάτι που η ίδια αρνείται.

Αιματηρές σκηνές εκτυλίχθηκαν στις 5 Αυγούστου, την ημέρα που η Χασίνα έφυγε με ελικόπτερο πριν ο όχλος εισβάλει στο σπίτι της στην Ντάκα. Τουλάχιστον 52 άνθρωποι σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα, γεγονός που θεωρείται ένα από τα χειρότερα περιστατικά αστυνομικής βίας στην ιστορία της χώρας.

Η Χασίνα, η οποία δικάστηκε ερήμην, χαρακτήρισε το δικαστήριο “παρωδία”, υποστηρίζοντας ότι ήταν πολιτικά ελεγχόμενο για να αποσπάσει την προσοχή της διεθνούς κοινότητας από το χάος και τη βία της νέας κυβέρνησης.

Η άνοδος στην εξουσία

Γεννημένη σε μουσουλμανική οικογένεια στο Ανατολικό Μπενγκάλι το 1947, η Χασίνα είχε την πολιτική στο αίμα της. Ο πατέρας της, Σεΐχ Μουτζιμπούρ Ραχμάν, ήταν εθνικός ηγέτης και θεωρείται “Πατέρας του Έθνους” του Μπαγκλαντές. Οδήγησε τη χώρα στην ανεξαρτησία από το Πακιστάν το 1971 και έγινε ο πρώτος πρόεδρος της χώρας.

Το 1975, ο πατέρας της και τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς της δολοφονήθηκαν σε στρατιωτικό πραξικόπημα, με την ίδια και την αδερφή της να επιβιώνουν καθώς βρίσκονταν στο εξωτερικό.

Μετά από χρόνια εξορίας στην Ινδία, η Χασίνα επέστρεψε το 1981 και ανέλαβε την ηγεσία του Awami League. Οργανώνοντας διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας κατά τη στρατιωτική κυριαρχία του στρατηγού Χουσέιν Μουχάμεντ Ερσάντ και γρήγορα καθιερώθηκε ως εθνικό σύμβολο.

Εκλέχθηκε για πρώτη φορά το 1996, επιτυγχάνοντας συμφωνία για την κατανομή των υδάτων με την Ινδία και ειρηνευτική συμφωνία με τους νοτιοανατολικούς αυτονομιστές. Παράλληλα, η κυβέρνησή της κατηγορήθηκε για διαφθορά και υπερβολική εξάρτηση από την Ινδία.

Κατορθώματα της Χασίνα και αμφιλεγόμενα ζητήματα

Μεταξύ των ετών 2009-2024, υπό την ηγεσία της, το Μπαγκλαντές γνώρισε σημαντική οικονομική ανάπτυξη. Το κατά κεφαλήν εισόδημα τριπλασιάστηκε και πάνω από 25 εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν από τη φτώχεια. Η βιομηχανία ενδυμάτων υπήρξε κινητήριος μοχλός της ανάπτυξης, ενώ μεγάλα έργα υποδομής, όπως η γέφυρα Padma αξίας 2,9 δισ. δολαρίων, υλοποιήθηκαν με κρατικά κεφάλαια και δάνεια.

Ωστόσο, η Χασίνα κατηγορείται εδώ και καιρό ότι εφάρμοσε καταπιεστικά αυταρχικά μέτρα εναντίον πολιτικών αντιπάλων, επικριτών και των μέσων ενημέρωσης – μια αξιοσημείωτη στροφή για μια ηγέτιδα που κάποτε αγωνιζόταν υπέρ της πολυκομματικής δημοκρατίας.

Οι οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκτιμούν ότι έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 700 περιπτώσεις εξαναγκαστικών εξαφανίσεων, με εκατοντάδες ακόμη να πέφτουν θύματα εξωδικαστικών εκτελέσεων, από τότε που η Χασίνα επέστρεψε στην εξουσία το 2009. Η ίδια αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή σε αυτά τα περιστατικά.

Οι διαδηλώσεις για την κατάργηση των ποσοστώσεων, που πυροδότησαν την εξέγερση του 2024, συνέβησαν εν μέσω οικονομικής δυσπραγίας, αύξησης του πληθωρισμού, μείωσης των συναλλαγματικών αποθεμάτων και διπλασιασμού του εξωτερικού χρέους από το 2016. Οι επικριτές απέδωσαν την κρίση στην κακοδιαχείριση της κυβέρνησης, υποστηρίζοντας ότι η οικονομική ανάπτυξη ευνοούσε μόνο όσους ήταν κοντά στην ηγεσία.