ΑΠΟ ΤΗ ΓΟΥΙΝΕΑ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΑΙΩΝΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Ο 27χρονος Μοχάμεντ Λαμίνε έφυγε από τη Γουινέα για πολιτικούς λόγους και βρέθηκε στη Χαλκίδα. Η Αλβανίδα Ρένα Σούλη μένει τα τελευταία 30 χρόνια στην Ελλάδα. Οι προσφύγισσες αδερφές Ναζιέ και Σαζιέ Χανί, εγκαταλείποντας με την οικογένειά τους το Αφγανιστάν, όπου δεν μπορούσαν να πάνε σχολείο, έζησαν ως παιδιά για 5,5 χρόνια στο καμπ του Ελαιώνα. Όλοι τους συμμετείχαν στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα VOLARE και φώτισαν με την μαρτυρία τους πτυχές της μεταναστευτικής εμπειρίας που συναντιούνται με την εκπαίδευση.

Η ψηφιακή πλατφόρμα VOLARE, που αναπτύχθηκε από το ΕΚΠΑ, το Université Paris 8 και το Πανεπιστήμιο Σόφιας St. Kliment Ohridski σε συνεργασία με τεχνολογική κοοπερατίβα Sociality, περιλαμβάνει 21 μαρτυρίες προσφύγων και μεταναστών. «Ο στόχος του προγράμματος VOLARE ήταν να δημιουργήσει ένα αποθετήριο με εκπαιδευτικό υλικό, που απευθύνεται κυρίως στην τριτοβάθμια και δευτερευόντως και στις άλλες βαθμίδες. Περιλαμβάνει μαρτυρίες ανθρώπων εκτοπισμένων, προσφύγων και μεταναστών, που έχουν περάσει και από τις τρεις χώρες – Ελλάδα, Βουλγαρία και Γαλλία – με διαφορετικό τρόπο και για διαφορετικούς λόγους, και έχουν συμμετάσχει στην εκπαίδευση αυτών των χωρών» εξήγησε στο NEWS 24/7 η Αλεξάνδρα Ανδρούσου, Καθηγήτρια Διδακτικής Μεθοδολογίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικού Υλικού στο ΕΚΠΑ και Επιστημονική Υπεύθυνη του Έργου.

Η πλατφόρμα παρουσιάστηκε σε διήμερο διεθνές συνέδριο «Ψηφιακές Πολυτροπικές Αφηγήσεις» που έλαβε χώρα 21 & 22 Νοεμβρίου 2025 στην Αθήνα, με κεντρικούς ομιλητές τον Shahram Khosravi, πρώην πρόσφυγα και Ιρανό καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και την Michelle Fine, καθηγήτρια στο δημόσιο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (CUNY) και στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Αφρικής (UNISA).

«Υπάρχουν διαφορετικές πολιτισμικές και ιστορικές συνθήκες στις τρεις χώρες του προγράμματος. Εμείς επιλέξαμε συνειδητά να εστιάσουμε στην αλβανική μετανάστευση -θεωρώντας ότι είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων χρόνων- και στους ανθρώπους που από το 2015 και μετά έφτασαν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες» σημείωσε η Αλεξάνδρα Ανδρούσου.

ΑΠΟ ΤΗ ΓΟΥΙΝΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο Μοχάμεντ Λαμίνε αν και έχει μόλις πέντε χρόνια στην Ελλάδα, εξηγεί σε άπταιστα ελληνικά στη μαρτυρία του στο VOLARE πως πολλά παιδιά στη Γουινέα δεν πάνε στο σχολείο, για οικονομικούς λόγους. Παρόλο που η εκπαίδευση είναι δημόσια και δωρεάν, δεν είναι εύκολο για όλους να έχουν κάθε μέρα φαγητό μαζί τους, ή να χάνουν την ευκαιρία για ένα μεροκάματο με το οποίο μπορούν να συνδράμουν την οικογένειά τους. Ο ίδιος αναφέρει, επίσης, πως όλα τα βιβλία στο εκπαιδευτικό σύστημα της Γουινέας είναι στα γαλλικά. Από την Ιστορία και τη Βιολογία μέχρι τη Γεωγραφία και τα Μαθηματικά. «Δεν μιλάνε όλοι γαλλικά στη Γουινέα» εξηγεί. Έτσι, ακόμα κι αν ξεπεραστεί το ταξικό εμπόδιο πρόσβασης στη μάθηση, το γλωσσικό ζήτημα αποκλείει μεγάλο μέρος του πληθυσμού. «Το σχολείο είναι για λίγους στη Γουινέα. Για όσους έχουν οι γονείς τους λεφτά».

Ο Μοχάμεντ στη μαρτυρία του εξιστορεί τα βασανιστήρια που υπέστη από την ελληνική αστυνομία για να κατονομάσει τον διακινητή που τους μετέφερε από την Τουρκία στην Ελλάδα. Όταν εντέλει βρέθηκε σε ένα υπεράριθμο καμπ στη Σάμο είχε την ευκαιρία να μάθει ξένες γλώσσες χάρη στο σχολείο που υπήρχε στη δομή. «Επέλεξα να κάνω μαθήματα στα ελληνικά, στα αγγλικά και στα γερμανικά. Τα ελληνικά μου φάνηκαν πολύ δύσκολα, αλλά όμορφα. Είναι η γλώσσα των φιλοσόφων. Έβαλα όλη τη δύναμή μου και σιγά σιγά τα βελτίωσα».

Σύντομα χρειάστηκε να αλλάξει τόπο διαμονής και τον έστειλαν στη Δομή της Ριτσώνας, μερικά χιλιόμετρα έξω από τη Χαλκίδα. «Το πρώτο πράγμα που έψαξα ήταν το σχολείο». Έδωσε εξετάσεις και πέρασε στην πρώτη Λυκείου.

Ολόκληρη η μαρτυρία του Μοχάμεντ Λαμίνε διαθέσιμη εδώ.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ ΣΤΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙ

Η Ρένα Σούλη σπούδαζε οικονομικά στην Αλβανία, αλλά η μετανάστευση διέκοψε τις σπουδές της. Πέρασε τα ελληνοαλβανικά σύνορα με τον σύζυγό της όταν ήταν 23 ετών. «Στην Ελλάδα οι σπουδές μας δεν αναγνωρίζονταν τότε. Δεν είχαμε χαρτιά. Δεν είχαμε δικαιώματα». Παρόλο που έφτασε στην Αθήνα χωρίς να γνωρίζει τη γλώσσα, βρήκε πολύ σύντομα δουλειά σε ένα καθαριστήριο. «Ο ιδιοκτήτης ήταν ένας καλός άνθρωπος, ο κ. Βασίλης. Κάθε φορά που έλεγα λάθος μία λέξη με διόρθωνε και μου την έγραφε για να τη μάθω σωστά. Μας πλήρωνε καλά και μας σεβόταν όλους, είτε ήσουν άντρας, είτε γυναίκα, είτε έγκυος». Σε έξι μήνες έμαθε να καταλαβαίνει τη γλώσσα και μπορούσε να επικοινωνεί σε σπαστά ελληνικά. «Έβλεπα ελληνικό κινηματογράφο στην τηλεόραση, έτσι έμαθα. Έλεγαν ωραίες και καθαρές λέξεις».

Λίγα χρόνια μετά την εγκατάστασή της στην Ελλάδα, έγινε μητέρα. «Έχω μετανιώσει που δεν βοήθησα πολύ το παιδί μου στα γράμματα, γιατί δεν ήξερα καλά ελληνικά όταν πήγε πρώτη δημοτικού. Στα μαθηματικά μπορούσα να τον βοηθήσω μέχρι την πέμπτη – έκτη δημοτικού. Έγινε πολύ καλός μαθητής, μόνος του. Και κατάφερε και σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός στα ΤΕΙ της Χαλκίδας» λέει η ίδια περήφανη.

Τριάντα χρόνια μετά την εγκατάσταση τής στην Ελλάδα, η Ρένα Σούλη δεν έχει ελληνική ταυτότητα.

Ολόκληρη η μαρτυρία της Ρένας Σούλη:

ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΑΙΩΝΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

«Στην Ελλάδα ήταν τα καλύτερά μας χρόνια» λένε χαμογελώντας στην κάμερα του VOLARE οι αδερφές Ναζιέ και Σαζιέ Χανί. Η οικογένειά τους εγκατέλειψε το Αφγανιστάν, όπου το καθεστώς των Ταλιμπάν δεν επέτρεπε στα κορίτσια να πηγαίνουν σχολείο. Η μητέρα και τα αδέρφια τους βρέθηκαν στη Γερμανία, ενώ οι δύο αδερφές με τον πατέρα τους στην Ελλάδα.

«Εδώ μεγαλώσαμε» λέει η Σαζιέ. «Ήμουν 12 όταν φτάσαμε στην Ελλάδα και έφυγα στα 17». «Δεν είχαμε τη μητέρα μας μαζί μας, αλλά περνούσαμε τόσο καλά που το ξεχνούσαμε» πρόσθεσε η Ναζιέ. «Κανονικά δεν είναι ωραία να μένεις σε καμπ, αλλά στον Ελαιώνα ήταν κάτι διαφορετικό» εξήγησε η ίδια, αναφερόμενη σε δράσεις εντός της δομής εκείνη την περίοδο που κρατούσαν τα ανήλικα προσφυγόπουλα όχι απλά δημιουργικά απασχολημένα, αλλά και χαρούμενα.

«Περνούσαμε καλά στο σχολείο. Οι συμμαθητές μας και οι δάσκαλοι που ήταν Έλληνες μας φερόντουσαν καλά και μας καταλάβαιναν παρόλο που δεν μιλούσαμε καλά ελληνικά. Υπήρχε και μια ομάδα που έκανε δράσεις στο καμπ, η Samatasavvata, που μας πήγαινε σε μουσεία, μας μάθαινε ζωγραφική, κάναμε κατασκευές με πηλό. Εκεί έμαθα να μιλάω και καλύτερα ελληνικά».

Όταν ολοκληρώθηκε η οικογενειακή επανένωση και μετανάστευσαν εκ νέου στη Γερμανία ένιωσαν απελπισμένες που έπρεπε να ξεκινήσουν από το μηδέν να μαθαίνουν μία ξένη γλώσσα. «Στη συνέντευξη που μου έκαναν όταν έφτασα στη Γερμανία με ρώτησαν αν θα γυρνούσα στο Αφγανιστάν αν τελειώσει ο πόλεμος. Τους είπα πως εκεί οι άντρες και οι γυναίκες δεν θα γίνουν ποτέ ίσοι, ακόμα κι αν τελειώσει ο πόλεμος. Και ότι θα γυρνούσα μόνο αν η χώρα μου γινόταν σαν τη Γερμανία. Αυτό δεν θα γίνει ποτέ».

Ολόκληρη η μαρτυρία των αδελφών Ναζιέ και Σαζιέ Χανί διαθέσιμη εδώ.

«ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΦΩΝΕΣ ΤΩΝ ΕΚΤΟΠΙΣΜΕΝΩΝ, ΙΣΟΤΙΜΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ»

Στο συνέδριο συμμετείχαν 27 ομιλητές και ομιλήτριες από την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, τη Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, μεταξύ των οποίων πανεπιστημιακοί, ερευνήτριες, μουσικοί, εκπαιδευτικοί και καλλιτέχνες που κάλυψαν διαφορετικά πεδία: από την κοινωνική ανθρωπολογία, την ψυχολογία και την εκπαίδευση έως τη μουσική, την τεχνολογία και την κριτική θεωρία, συμβάλλοντας με τις προσεγγίσεις τους στη διεπιστημονική συζήτηση γύρω από τη μαρτυρία και τη μετανάστευση.

«Η στόχευση είναι να μπει στην τριτοβάθμια ένας διαφορετικός τρόπος διδασκαλίας, όχι διδασκαλία μόνο με κείμενα. Και κυρίως, να καταστήσουμε τις φωνές των εκτοπισμένων ανθρώπων ισότιμες με τις δικές μας. Να μιλούν και να τους ακούμε. Δηλαδή, να ενισχύσουμε την ενεργητική ακρόαση και την ενσυναίσθηση. Αυτή είναι μια διεθνής τάση στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση: πολυτροπική διδασκαλία, με πολλά μέσα» εξήγησε στο NEWS 24/7 η Αλεξάνδρα Ανδρούσου.

Στο αποθετήριο αναδεικνύεται «η δική τους αφήγηση ζωής» μέσω των συνεντεύξεων που έδωσαν. «Περιλαμβάνει μαρτυρίες ζωής, και ταυτόχρονα προτείνουμε μία πλαισίωση με εκπαιδευτικά υλικά: βιβλία, εικόνες, ταινίες, podcasts κτλ» είπε η κ. Ανδρούσου. «Το νόημα είναι ότι όταν κανείς διδάσκει για τη μετανάστευση ή το προσφυγικό, οφείλει πρώτα να αντιληφθεί τον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι οι πρόσφυγες, οι μετανάστες, οι μειονότητες βίωσαν αυτά τα γεγονότα. Να τους ακούσει πρώτα. Έτσι γίνεται μια διαδρομή κατανόησης που περνά πρώτα από το βίωμα» κατέληξε η ίδια.