Ο υβριδικός πόλεμος της Ρωσίας θέτει την Ευρώπη σε δοκιμασία

Τον Ιούλιο του 2024, δέματα της DHL εξερράγησαν σε κέντρα logistics στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Πολωνία και τη Γερμανία. Κάθε ένα από αυτά ήταν αρκετά ισχυρό ώστε να καταρρίψει ένα φορτηγό αεροπλάνο, αν είχαν εκραγεί εν πτήσει.

Οι υπηρεσίες ασφαλείας τελικά εντόπισαν το σχέδιο δολιοφθοράς με υπαίτιους μια ομάδα σαμποτέρ υπό ρωσική καθοδήγηση, που είχαν στην κατοχή τους ακόμη 6 κιλά εκρηκτικού υλικού. Ήταν αρκετό ώστε να τους δώσει τη δυνατότητα για το επόμενο στάδιο του σχεδίου, όπως είπαν αξιωματούχοι στους Financial Times: να επιτεθούν σε πτήσεις προς τις ΗΠΑ και να προκαλέσουν μεγαλύτερη αναστάτωση στη βιομηχανία αερομεταφορών από οποιαδήποτε τρομοκρατική πράξη, μετά τις επιθέσεις στο World Trade Center.

Ήταν μόλις ένα περιστατικό που αποσοβήθηκε την τελευταία στιγμή μέσα σε μια συντονισμένη και μυστική εκστρατεία σαμποτάζ με επικεφαλής τη Μόσχα, όπως πιστεύουν αξιωματούχοι, η οποία έχει προκαλέσει σύγχυση σε ολόκληρη την ήπειρο και αυξάνει σταθερά τον κίνδυνο για τις ανθρώπινες ζωές.

Οι επικεφαλής υπηρεσιών πληροφοριών και οι αστυνομικές δυνάμεις έχουν αποτρέψει σχέδια για εκτροχιασμό γεμάτων τρένων, εμπρησμό εμπορικών κέντρων, ρήξη φράγματος και δηλητηρίαση υδροδοτήσεων. Και αυτά είναι μόνο όσα γνωρίζουμε.

«Το πρώτο σημαντικό πράγμα που πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι ότι ακόμα δεν εκτιμούμε στη ρεαλιστική τους διάσταση όλα όσα συμβαίνουν», λέει ο Keir Giles, ειδικός για τη Ρωσία στο Chatham House. «Ό,τι είναι γνωστό δημόσια είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου… υπάρχουν ακόμη πάρα πολλά για τα οποία οι κυβερνήσεις έχουν επιλέξει να μην μιλήσουν».

Αυτό που, μόλις πριν από έναν χρόνο, εξακολουθούσε να χαρακτηρίζεται ως μια ενόχληση από «τσιμπήματα βελόνας» και επιθέσεις χαμηλού επιπέδου σε “μαλακούς” ευρωπαϊκούς στόχους, τώρα ερμηνεύεται ως μια πολύ πιο σοβαρή απειλή.

Για κράτη πρώτης γραμμής όπως η Πολωνία, για παράδειγμα, είναι ήδη πραγματικότητα ότι η Ρωσία αποτελεί πλέον τόσο μεγάλη απειλή για την ανθρώπινη ζωή στην Ευρώπη όσο και η ισλαμιστική τρομοκρατία, που αποτελούσε την κύρια ενασχόληση των εγχώριων υπηρεσιών πληροφοριών στην ήπειρο την τελευταία εικοσαετία.

Αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών σε ολόκληρη την ήπειρο αναρωτιούνται πλέον, καθώς το εύρος της ρωσικής επιθετικότητας στην Ευρώπη γίνεται πιο ξεκάθαρο, αν βρίσκεται σε εξέλιξη μια στρατηγική κλιμάκωση και όχι απλώς, ένας τακτικός καιροσκοπισμός.

Οι στόχοι που πλήττει η Ρωσία, οι κίνδυνοι που είναι διατεθειμένη να αναλάβει και οι φαινομενικοί της σκοποί, αντικατοπτρίζουν κάτι περισσότερο από απλή αντίδραση στη δυναμική της σύγκρουσής της με την Ουκρανία, όπως πιστεύουν πλέον πολλοί γνώστες των πραγμάτων.

Ορισμένες πληροφορίες υποδεικνύουν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Παρόλο που μεγάλος αριθμός Ρώσων κατασκόπων έχει εκδιωχθεί από την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, οι υπηρεσίες του Κρεμλίνου έχουν προσπαθήσει να διεισδύσουν ξανά στα ευρωπαϊκά κράτη με εκπαιδευμένους επαγγελματίες, ενώ παράλληλα “βομβαρδίζουν” την ήπειρο με ασύντακτες επιθέσεις μέσω πληρεξουσίων και εγκληματιών.

Ο επικεφαλής μιας μεγάλης ευρωπαϊκής υπηρεσίας πληροφοριών λέει ότι οι αξιωματικοί του παρατηρούν πλέον Ρώσους πράκτορες να επιθεωρούν οδικές γέφυρες, οι οποίοι, υποθέτει, σκοπεύουν να τις ναρκοθετήσουν. Σιδηροδρομικά δίκτυα σε όλη την ήπειρο, σημειώνει, χαρτογραφούνται επίσης ως ευάλωτα σημεία για επιθέσεις. Η υπηρεσία του, καθώς και άλλες, παρακολουθούν επίσης τις προσπάθειες της Ρωσίας να εισάγει άρτια εκπαιδευμένους σαμποτέρ σε ευρωπαϊκά κράτη.

Όπως λέει ένας άλλος αξιωματούχος, πιο λεπτομερείς, πρόσφατες αξιολογήσεις των ενεργειών σαμποτάζ της Ρωσίας στην Ευρώπη εξετάζονται ολοένα και περισσότερο υπό το πρίσμα της Κοινής Αξιολόγησης Απειλών του ΝΑΤΟ του 2023 – μιας απόρρητης έκθεσης που κοινοποιήθηκε μεταξύ των αρχηγών άμυνας της Συμμαχίας – σύμφωνα με την οποία η Ρωσία προετοιμάζει τον στρατό και την οικονομία της για έναν πιθανό “θερμό” πόλεμο με την Ευρώπη έως το 2029.

Αλλά πρόκειται για ένα ακανθώδες θέμα. Από τη φύση της, η εκστρατεία σαμποτάζ της Ρωσίας στην Ευρώπη είναι διάχυτη και δυσανάγνωστη. Οι επιθετικές αλλά τελικά αδέξιες προσπάθειες να σπείρουν το χάος μπορούν ωστόσο να αντανακλούν τη δυναμική που είναι εγγενής σε ένα εκτεταμένο, αυταρχικό κράτος, στο οποίο κάθε αξιωματικός προσπαθεί απεγνωσμένα να δείξει στους ανώτερούς του πως αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και φέρνει επιτυχίες, αντί να αποκαλύψει με αυτές τις ενέργειες, οποιοδήποτε δόγμα ή σχέδιο που ακολουθείται.

Αξιωματούχοι και νομοθέτες επίσης φοβούνται να μην κάνουν οι ίδιοι τη δουλειά της Ρωσίας: ο δημόσιος φόβος, η πολιτική παράλυση και η δέσμευση πολύτιμων ερευνητικών πόρων αποτελούν, όπως όλοι συμφωνούν, έναν από τους κύριους στόχους της εκστρατείας της Ρωσίας.

Αλλά κάποιοι αρχίζουν να μιλούν. Την περασμένη εβδομάδα, ο πρόεδρος της στρατιωτικής επιτροπής του ΝΑΤΟ, ναύαρχος Giuseppe Cavo Dragone, είπε στους FT ότι η συμμαχία εξετάζει πολύ πιο αποφασιστικές αντιδράσεις στη ρωσική συγκαλυμμένη βία, συμπεριλαμβανομένων προληπτικών επιθέσεων ως αποτρεπτικό μέσο.

Αυτό ισοδυναμεί με μια δοκιμασία αντοχής για την Ευρώπη, λέει ο Giles του Chatham House. «Η ικανότητα των κρατών – θυμάτων να διαχειρίζονται αυτές τις επιθέσεις, να εντοπίζουν τους δράστες και να ανταποκρίνονται σε πολιτικό επίπεδο… αποτελεί μια πολύτιμη πληροφορία» για τη Ρωσία, λέει. «Και αν η απάντηση είναι ότι δεν το κάνουν… αν μια χώρα καταγράψει όσα γίνονται ως «υβριδικό πόλεμο» σε αυστηρό τόνο, τότε η Ρωσία θα συνεχίσει να κάνει περισσότερα από τα ίδια».

Και προσθέτει: «Είναι παράλογο να αποκαλούμε όλο αυτό οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που πραγματικά είναι – ένας πόλεμος κατά της Ευρώπης».

Ένα κάλεσμα αφύπνισης ήρθε τον περασμένο μήνα.

Μια βόμβα που τοποθετήθηκε στη σιδηροδρομική γραμμή Βαρσοβίας-Λούμπλιν στην Πολωνία ήταν, σύμφωνα με τα λόγια του πρωθυπουργού της χώρας, Ντόναλντ Τουσκ, «μια άνευ προηγουμένου πράξη δολιοφθοράς» που είχε σχεδιαστεί για να προκαλέσει εκτροχιασμό τρένου και μαζικά θύματα.

Η καταστροφή αποτράπηκε την τελευταία στιγμή, όταν ένας μηχανοδηγός κατάφερε να πραγματοποιήσει επείγουσα ακινητοποίηση. Αλλά το περιστατικό έκανε πολλούς υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι βέβαιοι τι θα έκαναν εάν το τρένο είχε εκτροχιαστεί και προκαλέσει τεράστιο αριθμό θυμάτων, αλλά και τι μπορούν να κάνουν για να σταματήσουν τη Ρωσία από το να προσπαθήσει ξανά να προβεί σε τόσο επικίνδυνες ενέργειες.

Πράγματι, το περιστατικό αυτό αναδεικνύεται ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς λειτουργεί η ρωσική εκστρατεία και των προκλήσεων που βάζει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Οι πράκτορες που χρησιμοποιεί η Ρωσία είναι συνήθως νεαροί άνδρες, που συχνά στρατολογούνται μέσω διαδικτύου. Δεν είναι κατάσκοποι. Ούτε είχαν συνήθως διασυνδέσεις με τη Ρωσία. Είναι άτομα με διαμονή στη ζώνη Σένγκεν. Είναι ευκίνητοι, συχνά παρακινούνται αποκλειστικά από χρήματα και είναι εντελώς αναλώσιμοι.

Είναι δύσκολο να εντοπιστούν εκ των προτέρων και δύσκολο να διωχθούν βάσει της νομοθεσίας περί κατασκοπείας όταν ανακαλυφθούν – ειδικά όταν οι δεσμοί τους με τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες είναι συχνά ασαφείς. Πολλοί από αυτούς που συλλαμβάνονται ισχυρίζονται ότι δεν γνώριζαν για ποιον εργάζονταν.

Στην πολωνική υπόθεση, δύο Ουκρανοί υπήκοοι έχουν αναγνωριστεί από τις αρχές ως οι βομβιστές. Διέφυγαν. Τέσσερις φερόμενοι συνεργοί συνελήφθησαν, στην κατοχή των οποίων βρέθηκαν δεκάδες πλαστά έγγραφα ταυτότητας και διαβατήρια που είχαν εκδοθεί από τη Μόσχα. Αργότερα, όμως, αφέθηκαν ελεύθεροι λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων.

Ο Maciej Materka, απόστρατος στρατηγός και πρώην επικεφαλής της στρατιωτικής αντικατασκοπείας της Πολωνίας, λέει ότι το περιστατικό δολιοφθοράς στις σιδηροδρομικές γραμμές στην Πολωνία κατέδειξε ένα «συστημικό» πρόβλημα.

«Αυτοί οι άνθρωποι εισήλθαν στην Πολωνία χωρίς κανένα πρόβλημα, πραγματοποίησαν την επιχείρησή τους και έφυγαν χωρίς απρόοπτα», λέει. «Και υπάρχει ένα δεύτερο, εξίσου ανησυχητικό ζήτημα, δηλαδή τα άτομα που συνεργάστηκαν στο σαμποτάζ και αφέθηκαν ελεύθερα από το δικαστήριο, πιθανώς επειδή δεν είχε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία».

Οι πολωνικές αρχές πιστεύουν ότι οι πράκτορες λειτουργούσαν υπό την καθοδήγηση ενός Ρώσου ενδιάμεσου, ονόματι Mikhail Viktorovich Mirgorodsky, ο οποίος με τη σειρά του εργαζόταν για την FSB, τη ρωσική υπηρεσία εσωτερικών και περιφερειακών πληροφοριών. Ο Mirgorodsky λειτούργησε ως μεσάζοντας για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, πληρώνοντας άτομα που στρατολογούνταν μέσω Telegram, σε κρυπτονομίσματα.

Αυτή η δομή είναι χαρακτηριστική αυτού που οι αναλυτές έχουν αποκαλέσει «gig economy» της νέας ρωσικής κατασκοπείας.

Είναι εν μέρει, ένα προϊόν αναγκαιότητας. Η αυξανόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας την τελευταία δεκαετία έχει οδηγήσει σε κύματα μαζικών απελάσεων Ρώσων πρακτόρων των μυστικών υπηρεσιών που παρουσιάζονταν ως διπλωμάτες.

Η ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών, η GRU = ο φορέας που είναι κυρίως υπεύθυνος για τον συντονισμό σαμποτάζ στο εξωτερικό = έχει πληγεί ιδιαίτερα σκληρά.

Ως αποτέλεσμα, οι πληρεξούσιοι έχουν γίνει οι νέοι στρατιώτες της ρωσικής τρομοκρατίας. Οι ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών επιδιώκουν επίσης να συγκαλύψουν την εμπλοκή τους χρησιμοποιώντας αποκομμένους πράκτορες, όπως ο Mirgorodsky.

Ο Jan Marsalek – ο πρώην επικεφαλής της Wirecard, ο οποίος είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους εμπλεκόμενους διηύθυνε τουλάχιστον έναν πυρήνα που διεξήγαγε αποσταθεροποιητικές επιθέσεις: μια ομάδα Βουλγάρων, που φυλακίστηκαν νωρίτερα φέτος. Ανάμεσα στους στόχους τους: αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις και ξένες πρεσβείες.

Η GRU έχει ακόμη χρησιμοποιήσει τρίτους, όπως την ρωσική μισθοφορική ομάδα Wagner, για στρατολόγηση. Ένας αξιωματικός της Wagner ήταν ο καθοδηγητής έξι νεαρών Βρετανών, που καταδικάστηκαν τον Οκτώβριο για τον εμπρησμό μιας αποθήκης στο ανατολικό Λονδίνο δρώντας για λογαριασμό της Ρωσίας.

Το κυνήγι για πληρεξούσιους βοηθά επίσης να εξηγηθεί γιατί η FSB – που παραδοσιακά δεν είναι μια υπηρεσία που έχει αναλάβει επιθέσεις στην Ευρώπη – έχει αναλάβει αυξανόμενο ρόλο, χάρη στην κυριαρχία της στην ανάπτυξη δικτύων με εγκληματικές και υπόγειες ομάδες στην Ουκρανία και άλλα πρώην σοβιετικά κράτη.

Αυτή η πολυεπίπεδη και χαλαρή επιχειρησιακή ρύθμιση έχει ένα μειονέκτημα: μειώνει σημαντικά την ακρίβεια και τον έλεγχο της Μόσχας, ειδικά όταν οι νεοσύλλεκτοι αποδεικνύονται ανειδίκευτοι και επιρρεπείς σε λάθη.

Ο Dylan Earl, ο 21χρονος επικεφαλής του εμπρησμού στο ανατολικό Λονδίνο, καταδικάστηκε αφού βρέθηκε στο τηλέφωνό του βίντεο με τον ίδιο να ξεκινά τη φωτιά. Είχε μια ρωσική σημαία στο διαμέρισμά του, μαζί με κοκαΐνη αξίας £34.000.

Για να μάθει τεχνικές κατασκοπείας, ο εκπαιδευτής του από τη Wagner τού είπε να παρακολουθήσει τη σειρά The Americans, μια καλογυαλισμένη τηλεοπτική δραματική σειρά για δύο πράκτορες της KGB που πραγματοποιούν απίθανες μυστικές επιχειρήσεις στις ΗΠΑ.

Αλλά η λογική της εριστασιακής κατασκοπείας προσφέρει ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα: την κλιμάκωση. Μέσω εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων όπως το Telegram και το Viber, οι Ρώσοι recruiters μπορούν να προσεγγίσουν τεράστιες πιθανές ομάδες πρόθυμων ατόμων.

Όπως ακριβώς στη νόμιμη εργασία, ο Earl ήταν πρόθυμος να αξιοποιήσει το δικό του δίκτυο εγκληματικών επαφών για να εδραιώσει τη χρησιμότητά του για τον «πελάτη» του και να διασφαλίσει ότι θα έβρισκε περισσότερη δουλειά. «Έχουν μια αποθήκη στην Τσεχία για να την κάψουμε για 35 χιλιάδες», έγραψε σε έναν έμπορο ναρκωτικών λίγο μετά τον εμπρησμό στο Λονδίνο.

Είναι ο τεράστιος αριθμός τέτοιων επιθέσεων – και όχι οι λεπτομέρειες κάθε μεμονωμένου περιστατικού – που επιτρέπει πλέον στις ευρωπαϊκές υπηρεσίες πληροφοριών να διακρίνουν μοτίβα, συνδέοντας γεγονότα ακόμη και σε περιπτώσεις όπου δεν έχει αποδειχθεί, αποκαλυφθεί ή ανιχνευθεί ρωσική συμμετοχή.

Για παράδειγμα: τρία άτομα – δύο Ουκρανοί και ένας Ρουμάνος – κατηγορήθηκαν για εμπρησμό ακινήτων και αυτοκινήτου που συνδέονται με τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Σερ Κιρ Στάρμερ τον Μάιο. Οι εισαγγελείς δεν έχουν αποδείξει καμία σχέση με τη Ρωσία.

Αλλά από την άποψη των υπηρεσιών πληροφοριών, είναι αξιοσημείωτο ότι και αλλού στην Ευρώπη αυτοκίνητα και περιουσίες πολιτικών έχουν γίνει στόχος υπό σχεδόν πανομοιότυπες συνθήκες, ιδίως στην Εσθονία, η οποία συνορεύει με τη Ρωσία και όπου η Βρετανία έχει αναπτύξει το μεγαλύτερο απόσπασμα στρατευμάτων της στην ήπειρο.

«Αυτά τα περιστατικά μπορεί να φαίνονται μικρά, σαν μικρά τσιμπήματα. Αλλά πρέπει να τα δούμε συνολικά. Όλα αυτά είναι επιμέρους στοιχεία μιας πολύ συντονισμένης, υβριδικής εκστρατείας για τη διάσπαση της κοινωνίας», λέει ο Konstantin von Notz, μέλος και πρώην πρόεδρος της γερμανικής κοινοβουλευτικής επιτροπής που εποπτεύει τις υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας.

«Αυτά τα περιστατικά μπορεί να φαίνονται μικρά, σαν μικρά τρυπήματα από καρφίτσες. Αλλά πρέπει να τα δείτε ως μια συνολική εικόνα. Είναι όλα μεμονωμένα στοιχεία μιας πολύ συντονισμένης, υβριδικής εκστρατείας για να διχάσουν την κοινωνία», λέει ο Konstantin von Notz, μέλος και πρώην πρόεδρος της γερμανικής κοινοβουλευτικής επιτροπής που εποπτεύει τις υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας.

«Υπάρχει πάντα αυτή η απαίτηση για ένα αδιαμφισβήτητο όπλο στα χέρια μας, το οποίο θα είναι απολύτως κατανοητό και φυσικά, νομικά σωστό. [Αλλά] πρέπει το δόγμα του in dubio pro reo  [να αφήσουμε την αμφιβολία να ευνοεί τον κατηγορούμενο] να παραμερίζεται όταν αντιμετωπίζουμε υβριδικό πόλεμο; Μήπως χρειαζόμαστε να έχουμε το θάρρος να ονομάσουμε αυτό που αντιμετωπίζουμε, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να το αποδείξουμε μέχρι την τελευταία νομική λεπτομέρεια;».

Τον Οκτώβριο, ένα φινλανδικό δικαστήριο απέρριψε μια υπόθεση εναντίον του καπετάνιου και των ανώτερων μελών του πληρώματος του Eagle S, ενός τάνκερ με ρωσικούς συνδέσμους, το οποίο είχε συρθεί με την άγκυρά του για 90 χιλιόμετρα μπρος-πίσω στον πυθμένα της Βαλτικής Θάλασσας, σπάζοντας πέντε υποθαλάσσια καλώδια. Το κόστος επισκευής ενός από αυτά – του Estlink 2, ενός βασικού ηλεκτρικού συνδέσμου μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας – θα φτάσει τουλάχιστον τα €60 εκατ. και θα χρειαστεί μήνες για να ολοκληρωθεί.

Το πλήρωμα ισχυρίστηκε ότι η αιτία ήταν μια μηχανική βλάβη στο βαρούλκο της άγκυρας. Το δικαστήριο τελικά έκρινε ότι δεν είχε δικαιοδοσία για τελική απόφαση, αποφασίζοντας πως οποιαδήποτε δίωξη θα έπρεπε να λάβει χώρα στο κράτος σημαίας του πλοίου: τις Νήσους Κουκ. Η φινλανδική κυβέρνηση τώρα αντιμετωπίζει νομικά έξοδα ύψους €195.000.

Ακριβώς τέτοιες νομικές, δικαιοδοτικές και πολιτικές γκρίζες ζώνες επιδιώκει να εκμεταλλευτεί η Ρωσία στην εκστρατεία δολιοφθοράς της και να τις διευρύνει.

Ο κίνδυνος, λέει ο von Notz, είναι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να παραλύσουν από τους δικούς τους κανόνες. Αντίθετα, πρέπει να γίνουν πολύ πιο επιθετικές στην αντιμετώπιση του προβλήματος κατά μέτωπο. Και να το καταγγέλλουν.

«Όταν νιαουρίζει σαν γάτα και μοιάζει με γάτα, τότε πιθανότατα είναι γάτα».

Ένα βασικό στοιχείο για την κατανόηση των τρεχουσών επιδιώξεων της Ρωσίας στην Ευρώπη μπορεί να εντοπιστεί στην πρόσφατη ιστορία.

Χάρη σε θησαυρούς πληροφοριών όπως το τεράστιο σύνολο καταγραφών από τα αρχεία της KGB που μετέφερε στη Βρετανία ο Vasily Mitrokhin το 1992, και το αρχείο της τσεχοσλοβακικής μυστικής αστυνομίας StB, που διασώθηκε σχεδόν ανέπαφο στην Πράγα, είναι γνωστό ένα αξιοσημείωτο πλήθος για τις μεθόδους και το δόγμα σαμποτάζ της σοβιετικής εποχής.

Και υπάρχει «ορισμένη εντυπωσιακή συνέχεια μεταξύ αυτού που σχεδίαζαν οι υπηρεσίες πληροφοριών του σοβιετικού μπλοκ κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου και αυτού που φαίνεται να βλέπουμε να συμβαίνει τώρα», λέει η Daniela Richterova, συνδιευθύντρια του King’s Centre for the Study of Intelligence στο Λονδίνο.

Πάρτε, για παράδειγμα, τις επιχειρησιακές «οικογένειες» στόχων που προσδιόριζε η StB τη δεκαετία του 1970. «Είναι σχεδόν σαν λίστα αγορών», λέει η Richterova. Εντοπίζονται επτά ομάδες στόχων, που κυμαίνονται από στρατιωτικές βάσεις έως ταμιευτήρες νερού και συστήματα επικοινωνιών.

«Έχουμε δει σχεδόν όλους αυτούς τους επιχειρησιακούς στόχους να πλήττονται ή να επιχειρείται να πληγούν τα τελευταία δύο χρόνια», λέει η Richterova.

Επιπλέον, τα αρχεία υποδεικνύουν πώς και γιατί κλιμακώνεται η επιθετικότητα. «Τα αρχειακά έγγραφα αναφέρουν ρητά ότι υπάρχει ένας δογματικός διαχωρισμός για κάθε στάδιο έντασης», λέει η Richterova. «Κατά τη διάρκεια της ειρήνης, οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες στοχεύουν στην πραγματοποίηση μικρότερης κλίμακας και πιο ανεπαίσθητων επιθέσεων που υποτίθεται ότι μοιάζουν με ατυχήματα. Τυχαίες πυρκαγιές και βανδαλισμοί και ούτω καθεξής. Κατά τη διάρκεια ενός πραγματικού πολέμου, εν τω μεταξύ, θα ενεργοποιούσαν μια σειρά από πράκτορες-σαμποτέρ για να πραγματοποιήσουν κάθε είδους καταστροφικές ενέργειες».

Η Ευρώπη βρίσκεται τώρα σε μια μεσαία «προπολεμική» φάση όπως ορίζεται στα αρχεία της StB, λέει η Richterova.

Το ίδιο εύρος επιθέσεων χαμηλού επιπέδου, που κρίνονται ως αποσταθεροποιητικές, λαμβάνει χώρα αν και σε μεγαλύτερη κλίμακα, αλλά αυτές συμπληρώνονται από μια σειρά επιθέσεων που έχουν σχεδιαστεί τόσο για να δείξουν σθένος, όσο και για να προκαλέσουν πανικό σχετικά με την ικανότητα και την προθυμία της Ρωσίας να προκαλέσει βλάβη. Αυτό περιλαμβάνει μια σημαντικά διευρυμένη “ανοχή” για τα θύματα αμάχων.

Αλλά υπάρχει και ένας τρίτος στόχος παράλληλα με αυτούς: Αναγνωριστικές επιθέσεις και επιχειρήσεις.

Το δόγμα των ρωσικών στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ιδέα της «razvedka boyem» – της αναγνώρισης μέσω της μάχης – κατά την οποία ανακαλύπτονται πληροφορίες σχετικά με τις αδυναμίες ενός εχθρού μέσω της συνεχούς διερεύνησης και δοκιμής του. Και όταν βρίσκεις μια αδυναμία, συνεχίζεις να πιέζεις. Η «ενίσχυση της επιτυχίας» είναι μια ιδέα που έχει περάσει στους φοιτητές στις ρωσικές ακαδημίες στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών. 

Αυτό βοηθά στην εξήγηση της έξαρσης των εισβολών με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε ευρωπαϊκό έδαφος, η οποία ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο, όταν πάνω από δώδεκα αεροσκάφη πέταξαν στην Πολωνία, προκαλώντας το κλείσιμο πολλών αεροδρομίων. Έκτοτε έχουν αναφερθεί θεάσεις στο Βέλγιο, τη Δανία, τη Γερμανία και άλλες περιοχές κοντά σε στρατιωτικές βάσεις ή αεροδρόμια.

Μια επιθετική τακτική αποκάλυψε – ίσως ακόμη και προς έκπληξη της ίδιας της Ρωσίας – μια μεγάλη ευπάθεια που μπορεί να αναπτυχθεί σε ολόκληρη την ήπειρο με πολύ εύκολο τρόπο.

Πρόκειται για μια εξέλιξη που βολεύει τη Ρωσία, καθώς οι εισβολές της φαίνεται να έχουν προκαλέσει μια σειρά από μιμήσεις από λάτρεις των drones και ταραχοποιούς, ακόμη και κάποιες ψευδείς θεάσεις. Όλα αυτά επιδεινώνουν την όλη σύγχυση και το κόστος για τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς αντιμετώπισης.

Οι συζητήσεις σχετικά με το πώς θα μπορούσε να μοιάζει η αποτελεσματική αποτροπή βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο. Τα ευρωπαϊκά κράτη μόλις άρχισαν να πραγματοποιούν τακτικές συναντήσεις μεταξύ ανώτερων αξιωματούχων εθνικής ασφάλειας για την αντιμετώπιση του ζητήματος.

«Η συγκράτηση δεν είναι αρκετή», δήλωσε ο υπουργός Άμυνας της Ιταλίας, Guido Crosetto, στον πρόλογο μιας λευκής βίβλου για το θέμα τον περασμένο μήνα.

Ωστόσο, το πώς μοιάζει η προληπτική δράση εξακολουθεί να αποτελεί ένα ευαίσθητο θέμα. Πολλές απαντήσεις βρίσκονται στο τραπέζι, από περαιτέρω κυρώσεις έως αντίποινα στον κυβερνοχώρο.

Σε θεμελιώδες επίπεδο, ωστόσο, πολλοί στην ευρωπαϊκή πτέρυγα του ΝΑΤΟ εξακολουθούν να φοβούνται οποιαδήποτε πορεία θεωρούν που θα εκληφθεί ως κλιμάκωση, ιδιαίτερα σε μια περίοδο κατά την οποία η Ουάσιγκτον καταβάλλει κάθε προσπάθεια για αποκλιμάκωση – ακόμη κι αν αυτό σημαίνει αποδυνάμωση των συμμάχων της.

«Η Ευρώπη έχει δέσει τον εαυτό της κόμπο σχετικά με το τι μπορεί να κάνει για να ανταποκριθεί σε όλο αυτό», λέει ο Giles. «Εξακολουθεί να ισχύει η υπόθεση ότι δεν θα έχετε ποτέ κυριαρχία επί της κλιμάκωσης με τη Ρωσία… αλλά αυτό είναι εντελώς ανοησία. Είναι ανοησία γιατί ο Πούτιν δεν αποκλιμακώνει ποτέ την ένταση».

Πρόσθετες αναφορές από τους Raphael Minder και Laura Pitel

Γραφικά από την Jana Tauschinski