Μια άλλη Βρετανία: το κόστος της ‘οικονομικής ανάπτυξης’;

Ρόζα Βασιλάκη

Η νίκη των Συντηρητικών έδειξε ξεκάθαρα σε μια πρώτη ανάγνωση ότι οι πολιτικές της λιτότητας δεν οδηγούν απαραίτητα στην λαϊκή οργή, ή στην τουλάχιστον στην έκφρασή της μέσα από την κάλπη. Έδειξε επίσης ότι όταν οι δυνάμεις της Αριστεράς στην Αγγλία δεν έχουν τίποτα ουσιαστικό να αντιπροτείνουν, οι εκλογείς δεν έχουν κανένα λόγο να τους ψηφίσουν. Επιπλέον ανέδειξε το βαθύ ιδεολογικό και ταυτοτικό χαρακτήρα της ψήφου των Σκοτσέζων, μια διάσταση που κανένα οικονομικό πρόγραμμα δεν μπορεί να χωρέσει στις παραμέτρους του.

Εδώ όμως θα ήθελα να θίξω αυτά που δεν δείξανε τα αποτελέσματα των εκλογών, αυτά που τόσο οι νικητές όσο και ηττημένοι των εκλογών αρνούνται να δουν, ή τα βλέπουν και αδιαφορούν, γιατί δεν επηρεάζουν τις δικές τους ζωές, την δική τους καθημερινότητα που εκτυλίσσεται – τουλάχιστον σε ότι αφορά την λεγόμενη μεσαία τάξη και τους αντιπροσώπους της – μακριά από την ασχήμια των εξαθλιωμένων γειτονιών του Λονδίνου, των συγκροτημάτων εργατικών κατοικιών και των πρώην βιομηχανικών κέντρων της Αγγλίας που φθίνουν συνεχώς.

Ακολουθώ την Lisa McKenzie, συνάδελφο κοινωνιολόγο και εξειδικευμένη σε θέματα ανισοτήτων και της ζωής στα συγκροτήματα εργατικών κατοικιών και υποψήφια του  κόμματος Class War στην καταμέτρηση των ψήφων. Κατεβαίνει υποψήφια στην περιφέρεια Chingford and Woodford Green, την έδρα του Winston Churchill και σήμερα έδρα του Iain Duncan Smith, του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων της προηγούμενης κυβέρνησης, πρώην αρχηγού των Συντηρητικών, που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων όταν διέρρευσε σχέδιο σύμφωνα με το οποίο προσπάθησε να δυσκολεύσει την διαδικασία μέσα από την οποία ανάπηροι και ασθενείς διεκδικούν τα επιδόματα που δικαιούνται.

Ρωτάω την Lisa γιατί κατεβαίνει στην έδρα του, στην οποία η ίδια συγκέντρωσε 53 ψήφους ενώ μου λέει ότι θα εκπλαγεί αν πάρει έστω και μία. Η Lisa μιλάει ξεκάθαρα για την ανάγκη κάθε αριστερής πολιτικής να διεξαχθεί με όρους ταξικούς, για την πραγματική ανάγκη πολιτικής εκπροσώπησης της εργατικής τάξης από την οποία προέρχεται και για την αυξανόμενη περιθωριοποίηση της από τον δημόσιο χώρο αλλά και από την ίδια την πολιτική.i

Η βόλτα μας την δικαιώνει: στο δρόμο για την καταμέτρηση περνάμε από τις παμπ της γειτονιάς, όλο την γνωρίζουν και όταν μας ρωτάνε που πηγαίνουμε και απαντάμε στην καταμέτρηση, μας κοιτάνε με αμηχανία: κανείς στην πρώην εργατική γειτονιά δεν γνωρίζει ότι γίνονται εκλογές, κανείς δεν ψηφίζει και κανείς δεν νιώθει ότι τον αφορά. Στην Αγγλία της αφθονίας, οι φτωχοί, οι χαμηλόμισθοι, στην Αγγλία του ενός εκατομμυρίου συμβολαίων μηδενικών ωρών, οι φτωχοί δεν είναι μόνο φτωχοί, είναι και ανάξιοι λόγου. Ακόμη κι από τα κόμματα που παραδοσιακά υποτίθεται ότι τους εκπροσωπούν όπως οι Εργατικοί, για τους οποίους άλλωστε δεν υπάρχει πια ταξικότητα από την εποχή του Blair, αλλά εργαζόμενοι, χωρίς διαφοροποιήσεις κι επομένως χωρίς άβολες συζητήσεις περί ανισότητας. Οι εκλογές καταδείξαν την απόλυτη αποξένωση της εργατικής τάξης με την εκλογική διαδικασία: το παιχνίδι έχει ήδη χαθεί γι’ αυτούς, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να τα βγάζουν πέρα, όπως δείχνει και η Lisa στο βιβλίο της.ii

Δεν με εκπλήσσει η περιγραφή της κατάστασης από την Lisa: βλέπω κι εγώ η ίδια την πραγματικότητα των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων στην Αγγλία, αυτών που ιστορία εκσυγχρονισμού της Thatcher, του Blair, και του Cameron έχει πετάξει έξω από την ιστορία και τώρα πετάει έξω από το Λονδίνο, καθώς τα διαμερίσματα των εργατικών πολυκατοικιών μετατρέπονται σε πολυτελείς κατοικίες για τους πολλά υποσχόμενους νέους τραπεζίτες του City, τους φοιτητές των  παγκοσμίων ελίτ στα περιζήτητα πανεπιστήμια του Λονδίνου, τους apparatchik σκοτεινών καθεστώτων και τους celebrities. Στον κόσμο των επιτυχημένων δεν υπάρχει θέση –  ούτε χωροταξικά, ούτε οπτικά – για τους φτωχούς, που εξωθούνται στα προάστια, καθώς το κέντρο γίνεται όλο και πιο λαμπερό. Η μάχη είναι φυσικά άνιση και δεν αλλάζει μόνο το τοπίο του Λονδίνου αλλά και την ανθρωπογεωγραφία του. Και τροφοδοτεί όχι μόνο την έξοδο των ντόπιων, αλλά και την ξενοφοβία, το μίσος και η απόρριψη που δεν  μπορεί να στραφεί στους ισχυρούς και στέφεται κατά των αδυνάτων, των μεταναστών και των ξένων, από τους οποίους δεν εξαιρούνται πια ούτε οι έως τώρα ευνοημένοι Ευρωπαίοι.

Στην αίθουσα της καταμέτρησης τη νύχτα των εκλογών καταλαβαίνω και πάλι γιατί οι φτωχοί είναι αόρατοι: δεν υπάρχει κανείς εκπρόσωπος κανενός κόμματος που να μην ανήκει στην λεγόμενη μέση τάξη. Κανείς μέσα στους Εργατικούς, κανείς στο κόμμα κατά των περικοπών. Ούτε ακόμη στον Ταξικό Πόλεμο, των οποίων οι εκπρόσωποι είναι επί της ουσίας αναρχικοί διανοούμενοι, με υψηλό επίπεδο στράτευσης στον αγώνα τους αλλά πολύ μακριά την καθημερινότητα της μιζέριας, του φόβου και της συνεχούς εμπειρίας της υποτίμησης που σημαίνει το να ανήκεις στις τάξεις των φτωχών σήμερα. Το κοντινότερο που μπορεί να δει κανείς στις αγωνίες των φτωχών και αποκλεισμένων είναι το κόμμα της Ανεξάρτητης Βρετανίας, κι εκεί καταλαβαίνει κανείς γιατί η άκρα δεξιά κερδίζει την ψήφο τους, τις λιγοστές φορές που αυτοί αποφασίζουν να εκφραστούν πολιτικά: μιλά την γλώσσα τους, μιλά στα προβλήματα τους (δίνοντας ωστόσο τις λάθος λύσεις), τους μοιάζει, και δεν τους σνομπάρει. Η αγγλική Αριστερά έχασε παταγωδώς γιατί δεν μπορεί να εκφράσει αυτόν τον κόσμο, αυτό το καζάνι που βράζει κι έδωσε εν μια νυκτί τις εξεγέρσεις του 2011.

Η ευημερία της Αγγλίας στηρίζεται συστημικά στον αποκλεισμό ενός μέρους του πληθυσμού που έχει πιστέψει βαθιά στο κατώτερο στάτους του. Και το μεγαλύτερο πολιτικό έγκλημα είναι ότι η Αριστερά της Αγγλίας έχει επίσης πιστέψει στην κατωτερότητα αυτού του πληθυσμού. Στη εικόνα του «εξωτερικού» που συχνά προβάλλεται και στην Ελλάδα χωράνε μόνο οι δείκτες ανάπτυξης. Το πραγματικό κόστος της ανάπτυξης όμως είναι καλά κρυμμένο στις γειτονιές του Λονδίνου που το οικονομικό θαύμα έχει αφήσει απ’ έξω. Στην κατασκευή της φαντασίωση του «εξωτερικού» κανείς δεν αναφέρει ότι στην κατανομή των ευνοημένων και των φτωχών μπορεί να βρεθείς στην λάθος μεριά. Ότι στην ευμάρεια του «εξωτερικού» η ζωή, αξιοπρέπεια, η ασφάλεια των ανθρώπων της άλλη πλευράς θυσιάζονται καθημερνά. Και ότι πολλοί από εμάς μπορούν να βρεθούν εκεί, στη λάθος μεριά, εάν οι «επιτυχημένες πολιτικές οικονομικές ανάπτυξης» εφαρμοστούν και στην χώρα μας.

*Η Ρόζα Βασιλάκη είναι ερευνήτρια του London School of Economics and Political Science, email: [email protected]